5 kwietnia 1949. 70 lat temu „wymyślono” województwo lubuskie

Jeszcze nie umilkły działa, gdy rozpoczął się u nas administracyjny chaos. Nie było nawet wiadomo, gdzie będzie przebiegała zachodnia granica naszego kraju. Po początkowej ucieczce niemieckiej ludności cywilnej na zachód, rozpoczęły się powroty na teren między Nysą Łużycką i Odrą, gdyż niektórzy zakładali, że granica będzie przebiegała na całym biegu tej drugiej rzeki. W 1945, po zakończeniu II wojny światowej, w granicach Polski znalazło się mniej niż 60 proc. historycznej ziemi lubuskiej. Niemal z automatu została przydzielona do województwa poznańskiego, mimo że na południu silne były wpływy województwa dolnośląskiego, do tego stopnia, że grupy urzędników wręcz z sobą rywalizowały. Jednak gros pracowników administracji, którzy tutaj przybyli, stanowili Wielkopolanie. Stawali się burmistrzami, starostami. Do roku 1949 trwało ręczne sterowanie, przy czym siłą sprawczą było ministerstwo ziem odzyskanych.

Bardzo szybko okazało się, że zachodnie rubieże są na tyle rozległe, że przy ówczesnych możliwościach komunikacyjnych i logistycznych stały się dla władzy z Poznania nie do ogarnięcia. Mimo że w 1946 r. w Gorzowie powstała Ekspozytura Urzędu Wojewódzkiego Poznańskiego dla powiatów ziemi lubuskiej. Stąd 5 kwietnia 1949 roku w Poznaniu powstał dokument dotyczący utworzenia województwa lubuskiego z siedzibą władz w Zielonej Górze. Jego autorzy stwierdzili, że województwo poznańskie w ówczesnych granicach jest tak duże, że „przekracza to istotne możliwości objęcia całego terenu sumienną, celową i sprawną administracją”. Dlatego zaproponowano wówczas utworzenie nowego województwa, lubuskiego, które będzie zajmowało 15 338 km kw. Na tym terenie mieszkały wówczas 581 822 osoby. I tak 6 lipca 1950 roku, w wyniku reformy administracyjnej, z zachodniej części województwa poznańskiego i fragmentu województwa wrocławskiego utworzono województwo zielonogórskie, pokrywające się w przybliżeniu z granicami obecnego Lubuskiego, w którego skład weszły historyczne ziemie Dolnego Śląska, Dolnych Łużyc, Nowej Marchii, zachodniej Wielkopolski i część ziemi lubuskiej. W 1967 r. podzielone było na dwa powiaty grodzkie (Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra) oraz 16 powiatów ziemskich, których siedzibami były: Głogów, Gorzów Wielkopolski, Krosno Odrzańskie, Lubsko, Międzyrzecz, Nowa Sól, Słubice, Strzelce Krajeńskie, Sulechów, Sulęcin, Szprotawa, Świebodzin, Wschowa, Zielona Góra, Żagań i Żary. Jak chcą niektórzy, właśnie w tym okresie narodził się antagonizm między obecnymi stolicami regionu.

Ten stan trwał pół wieku. W 1975 r. z południowej części dotychczasowego województwa zielonogórskiego utworzono nowe, mniejsze województwo zielonogórskie, a z północnej - województwo gorzowskie, które istniały do 31 grudnia 1998 roku. Za powód reformy z połowy lat 70. uznaje się chęć wzmocnienia kontroli nad niższymi warstwami aparatu państwowego przez KC PZPR.

Zobacz również: Przed wojną w Świebodzinie warzono piwo pod 60 adresami, a miejscowy trunek serwowano nawet w Poznaniu