Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Kaplica templariuszy w Chwarszczanach powstała 740 lat temu. Wciąż kryje tajemnice. Pod posadzką odkryto krypty. Czy jest tu też tunel?

Jakub Pikulik
Jakub Pikulik
Badacze sprawdzają wnętrze kaplicy templariuszy. Szukają krypt i wejścia do legendarnego tunelu.
Badacze sprawdzają wnętrze kaplicy templariuszy. Szukają krypt i wejścia do legendarnego tunelu. Dariusz de Lorm
Ukryte pod posadzką krypty odkryli przed trzema laty badacze podczas prac w kaplicy templariuszy w Chwarszczanach. Sprawdzano też relacje świadków, mówiące o tajemniczym tunelu, biegnącym pod świątynią.

Kaplica templariuszy to wielki zabytek

Kaplica templariuszy w Chwarszczanach konsekrowana została w 1280 r. Zakonnicy wznieśli ją w miejscu, gdzie wcześniej znajdowała się mniejsza świątynia romańska. Pod koniec XIII wieku właśnie tutaj mieściła się stolica wschodnioeuropejskiej prowincji zakonu. Tutaj też była główna kancelaria templariuszy, gdzie trzymano akta. Znajdował się tu też skarbiec, a raz w roku zbierała się kapituła, złożona z przełożonych wszystkich domów zakonnych na terenie prowincji. Kaplica przetrwała do dziś. Wpisana jest na listę najważniejszych zabytków architektury na terenie Polski. W zachodniej części ma dwie wieże, które nadają jej obronnego charakteru. Jest to jednak tylko zabieg symboliczny, który miał robić wrażenie m. in. na wszystkich tych, którzy poruszali się pobliskim szlakiem, będącym niegdyś główną drogą prowadzącą z Kostrzyna na północ.

Nigdzie na świecie nie ma drugiej takiej kaplicy. Tę w Chwarszczanach wyróżniają m. in. dwie wieże obok wejścia do świątyni.
Nigdzie na świecie nie ma drugiej takiej kaplicy. Tę w Chwarszczanach wyróżniają m. in. dwie wieże obok wejścia do świątyni. Jakub Pikulik

Jedyne takie wieże na świecie i studnia pełna tajemnic

Te dwie wieże są właśnie jedną z największych tajemnic kaplicy. Nigdzie indziej na świecie nie ma drugiej takiej budowli. Dlaczego wybudowano je właśnie w Chwarszczanach? Historykom nie udało się jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Templariusze wybudowali tu nie tylko świątynię. Na komandorię składały się też liczne zabudowania gospodarcze i dom zakonny. Mniej więcej w centralnej części terenu komandorii znajdowała się studnia, z którą do dziś wiążą się legendy i tajemnice. Ale o nich później.

Badania archeologiczne w rejonie kaplicy templariuszy

Dziś po zabudowaniach templariuszy nie ma już śladu. Z tamtych czasów zachowała się tylko kaplica, która przez ostatnich kilkanaście lat odzyskuje dawny blask. Choć jest stosunkowo niewielka (ma wymiary 25 na 10 metrów i mierzy 35 metrów wysokości), to kryje masę zagadek. Od kilkunastu lat z przerwami pracują tu historycy sztuki, archeolodzy, miłośnicy historii. Rekonstruowane są malowidła (powstały już w czasach, gdy zakon templariuszy przestał istnieć, a kaplicę przejęli joannici). Oczyszczone zostały zewnętrze ściany świątyni, wyremontowano dach. Prowadzone są też badania archeologiczne. Pierwsze miały miejsce 15 lat temu, w 2004 r. Wówczas ratowano m. in. mury świątyni, które zaczęła niszczyć wilgoć. Obniżono wówczas teren wokół kaplicy, odsłaniając poziom, na którym została wybudowana przez templariuszy w XIII w. Zbadano również pozostawione w ziemi fragmenty dawnej zabudowy, pozostałości ogrodzenia części sakralnej komandorii (obejmowała ona kaplicę i przyległy do niej cmentarz), oraz odsłonięto pozostałości ścian dawnego domu zakonnego. Trafiono też na pozostałości muru oporowego, który zabezpieczał ziemię przed osunięciem w stronę przepływającego tu strumienia. Prace archeologiczne po raz pierwszy w Polsce transmitowano wówczas przez internet.

Od kilkunastu lat z przerwami pracują tu historycy sztuki, archeolodzy, miłośnicy historii

Badacze znów prześwietlają komandorię templariuszy

Po 15 latach archeolodzy wrócili w to miejsce. 15 lipca 2019 roku ruszyły badania pod kierunkiem dr Przemysława Kołosowskiego. Prace były podzielone na etapy. Pierwszy etap dobiegł końca we wrześniu 2019 r. Uczestniczyli w nich członkowie stowarzyszeń historycznych, m. in. Stowarzyszenia Historyczno- Kulturalnego „Tempelburg”, Sulęcińskiego Stowarzyszenia Przyjaciół Historii „Denar” oraz Izby Pamięci Regionu i Oręża Polskiego z Jasienia Żarskiego. Przez blisko dwa miesiące w pracach wzięło nich udział również około 100 wolontariuszy, wspierali je też pracownicy pobliskiego Muzeum Twierdzy Kostrzyn. Prace były możliwe dzięki pomocy finansowej sponsorów.

Chcieliśmy znaleźć pozostałości po średniowiecznej komandorii. Okazało się jednak, że w wykopie, który założyliśmy, nie ma śladów średniowiecznych zabudowań. Trzeba pamiętać, że w okresie późniejszym funkcjonował tutaj folwark i być może wtedy wszelkie ślady wcześniejszych budowli zostały zatarte – mówi dr Przemysław Kołosowski.

- Badamy nie tylko historię templariuszy. Chcemy się też dowiedzieć, jak wyglądały relacje zakonu z miejscową ludnością. Projekt Słowianie i Templariusze zakłada nie tylko badanie historii komandorii, ale też m. in. bitwy pod Sarbinowem. To rozległa materia, dlatego jest rozłożona w czasie - mówi P. Kołosowski.

Resztki gorzelni i budowla, o której nikt nie wiedział

W 2019 r. badacze sprawdzali zarówno otoczenie kaplicy, jak i jej wnętrze. Na zewnątrz kaplicy założono dwa wykopy. W jednym spodziewano się trafić na pozostałości zabudowań wzniesionych przez templariuszy. Natrafiono jednak na resztki gorzelni, wzniesionej w późniejszym okresie w sąsiedztwie kaplicy. Drugi, głęboki na kilka metrów wykop miał pomóc w zlokalizowaniu mostu, który prowadził do komandorii templariuszy. Założona została ona bowiem na terenie otoczonym niegdyś z każdej strony wodą. Spodziewano się znaleźć drewniane pale i jakiekolwiek resztki mostu. Przeprawy nie znaleziono, trafiono jednak na fragmenty tajemniczej budowli, badacze dokopali się do bruku, którym była wyłożona jej posadzka. O istnieniu tego budynku nikt nie wiedział. To tylko potwierdza tezę, że historia tego terenu wciąż kryje dużo zagadek.

Ślady bitwy pod Sarbinowem

W pracach brało udział wielu wolontariuszy z wykrywaczami metali. Sprawdzony dokładnie został teren wokół świątyni. Znaleziono wiele przedmiotów z różnych okresów. Jedno z najciekawszych znalezisk to moneta z okresu Wojny Siedmioletniej, a dokładnie z czasów bitwy pod Sarbinowem z 1758 roku - Rubel cesarzowej Elżbiety wybity w 1757 roku. - W tym miejscu w czasie bitwy stacjonowały wojska rosyjskie, miejsce było ostrzeliwane przez artylerię, więc takie znalezisko w tym miejscu wpisuje się w historię tych ziem - mówi dr Kołosowski.

Pod posadzką świątyni odkryto krypty, jednak zostały one przebudowane i opróżnione prawdopodobnie w czasie budowy kanałów grzewczych pod posadzką w XIX
Pod posadzką świątyni odkryto krypty, jednak zostały one przebudowane i opróżnione prawdopodobnie w czasie budowy kanałów grzewczych pod posadzką w XIX wieku. Dariusz de Lorm

Krypty pod ołtarzem świątyni Templariuszy

W kolejnym etapie poszukiwacze przenieśli się do wnętrza świątyni. – Sprawdzaliśmy, co znajduje się pod podłogą kościoła. Na wysokości prezbiterium było miejsce, gdzie lekko zapadała się posadzka. Wiedzieliśmy, że może się tu być krypta. Po rozkopaniu posadzki okazało się, ze faktycznie krypta jest tam, gdzie się spodziewaliśmy– mówi Dariusz de Lorm ze stowarzyszenia Tempelburg. Wkrótce historycy natrafili na drugą, trzecią i kolejne krypty. – Tego się już nie spodziewaliśmy. W sumie pod prezbiterium trafiliśmy na siedem krypt. Początkowo mieliśmy nadzieję, że będą to krypty średniowieczne, szybko jednak okazało się, że większość z nich powstała później – przyznaje Dariusz de Lorm. Niestety, wszystkie odnalezione dotychczas krypty zostały niegdyś opróżnione. Stało się to prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku, gdy świątynia była remontowana. Zmieniono wówczas układ prezbiterium, wybudowano kotłownię i kanały grzewcze. We wnętrzach krypt znaleziono drobne przedmioty, jak na przykład metalowe okucia trumien. W badanym miejscu znaleziono też co prawda fragmenty szkieletu, ale kości były nienaturalnie ułożone w przestrzeni pomiędzy kryptami. Kolejną, ósmą kryptę znaleziono pod schodami prowadzącymi na chór. Został on wybudowany w 1870 r. i wówczas w czasie budowy schodów naruszono konstrukcję tej krypty.

Poszukiwania legendarnego tunelu

Kaplica kryje jeszcze jedną tajemnicę, o której mówi się od lat. Mieszkańcy Chwarszczan twierdzą, że po wojnie można było zejść do podziemi, gdzie znajdować miał się tunel, prowadzący w stronę stojącej na środku komandorii studni. Badania, które prowadzono przed 15 laty, nie potwierdziły istnienia tunelu. Z relacji mieszkańców wynika, że wejście do niego miało się znajdować pod schodami na chór. W czasie tegorocznych prac sprawdzono to miejsce. Tunelu nie znaleziono, odkryto natomiast resztki oryginalnej posadzki świątyni, która ułożona została jeszcze przez templariuszy. – Ludzie, którzy mówią o tunelu, byli wtedy dziećmi. Zejście do podziemi może faktycznie istniało, ale czy to był tunel? Może chodziło o kryptę, która działała na wyobraźnię młodych ludzi? – zastanawiają się badacze. Czy tunel istnieje? Być może cały czas czeka na odkrycie...

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na gazetalubuska.pl Gazeta Lubuska