Gdy rodzic wydziedziczy dziecko

- Moja siostra została wydziedziczona przez mamę w testamencie sporządzonym u notariusza. Czy to wystarczy, aby nie otrzymała po mamie zachowku?

Odpowiada Tomasz Kucharski, adwokat:

- Zgodnie z art. 1008 Kodeksu cywilnego, mama mogła w testamencie pozbawić pani siostrę zachowku, jeżeli siostra postępowała w sposób określony w tym przepisie, a więc jeżeli wbrew woli mamy postępowała uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub dopuściła się względem mamy albo jednej z najbliższych jej osób, umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci lub też uporczywie nie dopełniała względem mamy obowiązków rodzinnych.

Należy jednak zwrócić uwagę, że aby wydziedziczenie w testamencie było skuteczne, sam testament musi być uznany za testament ważny. Chodzi o to, aby sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku wydał postanowienie o dziedziczeniu na podstawie testamentu. Nierzadko zdarza się, że osoba pozbawiona praw do majątku po osobie zmarłej kwestionuje ważność testamentu wskazując np. że w dacie sporządzania testamentu spadkodawca nie był w stanie samodzielnie, swobodnie i z rozeznaniem sporządzić testamentu. W takiej sytuacji sąd przeprowadza postępowanie dowodowe mające na celu ustalenie czy testament został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W praktyce oznacza to, że w sprawie są słuchani świadkowie, którzy przed śmiercią spadkodawcy mieli z nim relacje i mogą zeznać na temat jego zachowań, zrozumienia czynności i świadomości podejmowanych decyzji. Często powoływany jest też biegły (lekarz psychiatra), który na podstawie zgromadzonej w aktach dokumentacji wydaje opinię w sprawie. W pani przypadku istotnym świadkiem będzie notariusz, przed którym mama sporządziła testament. Notariusz przed sporządzeniem aktu notarialnego ustala, czy osoba która chce sporządzić testament jest świadoma decyzji jaką chce "przelać na papier". Często notariusz przed sporządzeniem aktu notarialnego rozmawia ze spadkodawcą zadając mu szereg pytań, na podstawie których uzyskuje pewność, że w dacie sporządzania aktu notarialnego spadkodawca świadomie wyraża swoją wolę.

Jeżeli testament pani mamy okaże się ważny i wydziedziczenie będzie skuteczne, siostra nie będzie miała prawa do zachowku. Zwracam jednak pani uwagę, że wydziedziczenie dotyczy osoby wskazanej w testamencie, tj. w tym przypadku pani siostry. Jeżeli siostra ma dzieci i nie zostały one również wydziedziczone w testamencie, wówczas są one uprawnione do zachowku (art. 1011 kodeksu cywilnego).