Jaki jest los dobroczyńców ludzkości? Omów zagadnienie na podstawie „Mitologii”. Odpowiedź do jawnego pytania na maturę ustną 2023

Matura ustna z polskiego odbędzie się w terminie od 10 do 23 maja (z wyjątkiem 14 i 21 maja) 2023 roku. Maksymalna liczba punktów, jaką można zdobyć na egzaminie, wynosi 30, aby go zdać, należy uzyskać przynajmniej 30 proc., czyli 9 punktów.

Jak będzie wyglądać matura ustna? Uczeń musi zmierzyć się z dwoma zadaniami. Jedno to pytanie niejawne oparte na tekście literackim, ikonicznym lub dotyczącym języka. Drugie to pytanie jawne na podstawie lektury. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez MEiN i CKE 1 marca 2023 roku liczba zagadnień jawnych zostaje okrojona (nie będzie ich 227, ale 110). Oto aktualna lista:

Wśród wciąż obowiązujących pytań jawnych znalazło się takie o następującej treści: „Jaki jest los dobroczyńców ludzkości? Omów zagadnienie na podstawie »Mitologii« Jana Parandowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst”. Poniżej przedstawiamy przykładowe rozwiązanie.

Wstęp: Literatura, kultura i sztuka nierzadko pokazują przykłady osób, które są gotowe poświęcić dobro własne na rzecz innych ludzi. Takich postaci nie brakuje także w starożytnych czy współczesnych wierzeniach. Ich losy zostały ukazane m.in. w mitologii czy Biblii. I choć postacie te często pozornie jako ludzie przegrywają, to odnoszą moralne zwycięstwo, dając coś niezwykłego całej ludzkości.

Teza: Dobroczyńcy ludzkości muszą mierzyć się z bólem i cierpieniem, ale finalnie stają się bohaterami.

Odwołanie do „Mitologii” Jana Parandowskiego: Postacią, która zrobiła dla ludzkości bardzo wiele, jest z pewnością Prometeusz. Tytan najpierw ulepił człowieka z gliny i łez, a później zadbał o to, by wyposażyć go we wszelkie umiejętności. Ludzie początkowo byli słabi, nie potrafili sami sobie poradzić w świecie przyrody. Prometeusz wszystkiego ich nauczył. Poza tym podarował ludziom najcenniejszy dar – ogień. Dzięki temu człowiek mógł, np. gotować potrawy, rozświetlać mroki nocy i polować na dzikie zwierzęta.

Podarowaniu ludziom ognia sprzeciwili inni bogowie, jednak Prometeusz nie liczył się z ich zdaniem. Dobro ludzkości było dla niego najważniejsze. Właśnie dlatego postanowił kolejny raz wstawić się za człowiekiem. Zaplanował podstęp, który z powodzeniem udało mu się zrealizować.

Zeus miał wybrać część mięsa, którą ludzie będą składać w ofierze bogom. Obrońca ludzkości postanowił więc ukryć kawałki mięsa pod kośćmi, a same kości przykrył tłuszczem. Władca Olimpu wybrał oczywiście tę drugą opcję i odtąd bogom składane są w ofierze gorsze części zwierzęcia, a dla ludzi zostaje pożywne mięso. Fortel ten bardzo rozzłościł Zeusa, który wymyślił dla Prometeusza dotkliwą karę.

Został on przykuty do skały Kaukazu, a sęp przylatywał i wyjadał mu wątrobę. Narząd ten jednak za każdym razem odrastał. Kara Prometeusza miała trwać wiecznie. Prometeusz, który całe swoje życie poświęcił dla ludzi, doświadczył więc bardzo dużego cierpienia. Choć można powiedzieć, że jego los zakończył się tragicznie, to warto pamiętać o tym, że zostawił po sobie coś ważnego. Chodzi o poczucie, że bezinteresownie poświęcił się dla ludzi, wychował ich, dał im wszystko to, co potrzebne.

Prometeusz stał się więc archetypem dobroczyńcy, ale też buntownika. Właśnie od jego imienia pochodzi pojęcie prometeizm. Jego postać stawała się także inspiracją dla wielu pisarzy z kolejnych epok. Warto tu przywołać, chociażby wiersze: „Stary Prometeusz” Zbigniewa Herberta oraz „Prometeusz” Leopolda Staffa.

Odwołanie do wybranego kontekstu: Osobą, która całkowicie poświęciła się dla dobra ludzkości, jest też bohater Nowego Testamentu, czyli Jezus. Zgodnie z wiarą chrześcijańską i Biblią stał się człowiekiem i przybył na ziemię, by zbawić całą ludzkość. Nie zrobił tego jednak siłą, pokazując swoją przewagę nad innymi ludźmi, ale wręcz przeciwnie, jak mówi Biblia „ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi”.

Jezus Chrystus, chcąc zbawić całą ludzkość, najpierw doświadczył tego, co to znaczy być człowiekiem: jadał z ludźmi, śmiał się z nimi, ale też płakał i się smucił, np. w momencie, gdy zmarł Jego przyjaciel Łazarz. Dbał o ludzi, głosząc im Królestwo Boże i przekazując ważną prawdę, że każdy może być zbawiony, niezależnie od jego narodowości czy wyznania.

Mówił o tym, że zbawienia mogą dostąpić także grzesznicy m.in. celnicy (tu warto przypomnieć fragment Ewangelii według św. Łukasza o zwierzchniku celników Zacheuszu) i nierządnice (tu z kolei warto wspomnieć kobietę, którą Jezus uratował przed ukamienowaniem).

Jednak najważniejszym wydarzeniem, jakiego Jezus dokonał dla ludzkości była Jego męczeńska śmierć na krzyżu. Zgodnie z wiarą chrześcijańską Chrystus w ten sposób odkupił ludzi. Nie bez przyczyny jest on przecież nazywany „Nowym Adamem”. Jak pisze św. Paweł: „Jak w Adamie wszyscy umierają, tak w Chrystusie będą ożywieni”. Jezus staje się więc bramą, dzięki której ludzie mogą dostąpić zbawienia i życia wiecznego, co symbolicznie zostało przedstawione także w Apokalipsie św. Jana. Ludzie, którzy „opłukali swe szaty i w krwi baranka je wybielili” to ci, którzy dzięki męczeńskiej śmierci Chrystusa mogą żyć już wiecznie.

Los Jezusa potwierdza to, że dobroczyńcy ludzkości nie kończą dobrze. Bohater Biblii doświadczył ogromnego cierpienia, bliscy się od Niego odwrócili, był sam w najtrudniejszym momencie życia. Jednak dzięki tym wydarzeniom zyskał coś więcej: ocalił ludzkość od grzechu.

Inne przykłady kontekstów:

• III cz. „Dziadów” Adama Mickiewicza i postać Konrada;
• „Lalka” Bolesława Prusa i postać Stanisława Wokulskiego, który pomagał ubogim warstwom społecznym;
• „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego i postać Tomasza Judyma.

Podsumowanie: Dobroczyńcy ludzkości zazwyczaj nie kończą szczęśliwie. Ich wielkie poświęcenie nie przynosi zasłużonej nagrody. Patrząc jedynie przez pryzmat rzeczywistości materialnej, takie postacie jak Prometeusz czy Jezus przegrywają, ich życie kończy się cierpieniem. Jednak zasługi dobroczyńców zostają im zapamiętane, a prawdziwą i wieczną nagrodą staje się uratowanie człowieka, czy to dając mu odpowiednie narzędzia do funkcjonowania w świecie (w przypadku Prometeusza), czy też uwalniając od grzechu (w przypadku Jezusa).