Jakie prawa mają pokrzywdzeni?

Gdy staniemy się ofiarą przestępstwa, musimy o tym zawiadomić policję. Ważne abyśmy od początku postępowali zgodnie z prawem i sami nie szukali odwetu.

DOCHODZENIE ALBO ŚLEDZTWO

Zawiadomienie można złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu. Funkcjonariusz powinien pouczyć nas o prawach i obowiązkach. Powinniśmy potwierdzić to podpisem. Jeśli np. zawiadamiamy, że ktoś nam groził, czyli popełnił przestępstwo ścigane na nasz wniosek, musimy od razu złożyć taki wniosek, inaczej sprawa w ogóle nie ruszy. Rozpoczęte dochodzenie powinno się zakończyć w ciągu dwóch miesięcy, śledztwo w ciągu trzech miesięcy, ale terminy te mogą być wydłużone. Może też się zdarzyć, że policja czy prokuratura w ogóle nie rozpoczną postępowania karnego, uznając że przestępstwa nie było. A nawet jeśli rozpoczną, mogą je umorzyć uznając np. że szkodliwość społeczna czynu jest znikoma. Możemy wtedy odwołać od takiego postanowienia. Jeśli sąd uchyli tę decyzję i prokurator ponownie odmówi wszczęcia postępowania lub je umorzy, wówczas wyjściem dla nas będzie skierowanie prywatnego aktu oskarżenia.

WARTO PILNOWAĆ SWOJEJ SPRAWY

Gdy rozpoczyna się dochodzenie lub śledztwo, jako pokrzywdzeni mamy prawo w nim uczestniczyć. Możemy np. wskazywać dowody i nowych świadków, domagać się powołania biegłego, czytać akta sprawy i je kserować.
Gdy będziemy musieli uczestniczyć w rozpoznaniu sprawcy przestępstwa, mamy prawo domagać się przeprowadzenia tzw. okazania w specjalnym pokoju z lustrem weneckim. Jeśli boimy się o bezpieczeństwo własne i rodziny, możemy od początku postępowania zastrzec swój adres tylko do wiadomości policji czy prokuratury. Jeśli prokurator uzna, że w postępowaniu karnym powinniśmy uczestniczyć jako świadek, wtedy będziemy musieli zgodzić się na przesłuchanie czy badanie lekarskie. Jeśli uznamy, że z powodu nieznajomości prawa pogubimy się w sprawie, możemy jako pełnomocnika wyznaczyć adwokata. O ile nie stać nas na opłacenie go, możemy wnioskować do prokuratora o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu.

MOŻNA BYĆ OSKARŻYCIELEM

Jeśli przestępstwo jest ścigane z urzędu czyli z inicjatywy prokuratora, jako pokrzywdzeni mamy prawo uczestniczyć w procesie karnym w naszej sprawie. Ale tylko wtedy, gdy złożymy prowadzącemu sprawę policjantowi lub prokuratorowi oświadczenie, że chcemy być oskarżycielem posiłkowym. Mamy na to czas aż do pierwszej rozprawy w sądzie (musimy je tylko zgłosić przed odczytaniem aktu oskarżenia). Wtedy możemy uczestniczyć w procesie, zadawać świadkom pytania, a także zaskarżyć orzeczoną karę. Jeśli w sprawie ściganej z urzędu prokurator dwukrotnie odmówi podjęcia postępowania karnego lub je umorzy, a decyzję tę zatwierdzi sąd, wówczas wyjściem dla nas będzie skierowanie prywatnego aktu oskarżenia. Ale musi go już napisać adwokat i ma na to 30 dni od decyzji prokuratora.

PRYWATNY AKT OSKARŻENIA

W sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego, np. znieważenie, uszkodzenie ciała, pomówienie, jako pokrzywdzeni możemy złożyć w sądzie własne oskarżenie. W akcie oskarżenia wystarczy napisać, kto jest sprawcą przestępstwa i jakie mamy na to dowody. Akt oskarżenia możemy też złożyć na policji ustnie. Taki akt policja będzie musiała skierować do sądu, który zleci wykonanie czynności procesowych. Przed rozprawą główną sąd wyznacza zawsze postępowanie pojednawcze lub mediacyjne. Jeśli do niego nie dojdzie, rozpocznie się proces.
Niektóre przestępstwa, np. uszkodzenie mienia, kradzież na szkodę osoby najbliższej, groźba karalna, są ścigane na wniosek pokrzywdzonego i wtedy na policji lub w prokuraturze należy złożyć wniosek o ściganie sprawcy.

ODSZKODOWANIE I ZADOŚCUCZYNIENIE

Jeśli w wyniku przestępstwa ponieśliśmy szkody materialne i krzywdy moralne, możemy się domagać od sprawcy ich naprawienia i zadośćuczynienia. Wniosek możemy zgłosić prowadzącemu naszą sprawę policjantowi lub prokuratorowi, a także bezpośrednio w sądzie. W orzeczeniu sąd nakaże sprawcy naprawienie szkody w całości lub części, zasądzi też nawiązkę. Jeśli nie złożymy takiego wniosku, możemy już na procesie skierować przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne, tzw. adhezyjne. Możemy w nim zgłosić roszczenia za straty i krzywdy doznane bezpośrednio w wyniku przestępstwa. Wtedy wraz z wyrokiem karnym uzyskamy też odszkodowanie.