Kończą sadzenie roślin na wrocławskim Nowym Targu. Czy na plac powróci historyczna fontanna Neptuna?

Autorzy petycji odnoszą się do zbliżającego się wielkimi krokami zakończenia rewitalizacji pl. Nowy Targ. Obecnie trwa zazielenianie placu, które ma zakończyć się w czerwcu tego roku. Łącznie pojawi się tam ponad 63 tys. nowych roślin. W dalszej perspektywie władze miejskie planują, by na środku pojawiła się fontanna. Nie ma jednak deklaracji w jakiej formie. Niewykluczone jest zorganizowanie konkursu na nowy wodotrysk.

O potencjalnym konkursie na nową fontannę informowaliśmy tutaj:

Przypomnijmy, że taki konkurs był już ogłoszony w 2013 roku. Nadesłano aż 44 prace. Wygrała wtedy koncepcja absolwentki wrocławskiej ASP, ale finalnie projekt nie został zrealizowany i nie doszło do podpisania umowy z autorką.

Zaproponowana w konkursie fontanna nie nawiązywała także do Neptuna, zdobiącego Nowy Targ do 1945 r. A właśnie w takiej formie widzi ozdobę placu Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, które złożyło w Urzędzie Miejskim Wrocławia petycję w tej sprawie.

- Nowy Targ był jednym z trzech wrocławskich rynków. Plac okalały malownicze kamieniczki, a na środku stała barokowa fontanna z syrenami, trytonami, delfinami, nad którymi górował bóg wód, Neptun. Obiekt stanął w 1732 r. na zlecenie Rady Miejskiej, jako nowa oprawa funkcjonującej tu studni – opowiada historyk dr Tomasz Sielicki, inicjator petycji.

Dodaje, że z początku rzeźba szokowała wrocławian.

- Mieszczanie uznali Neptuna za grzesznego i bezbożnego, ze względu na zbyt skąpą w ich mniemaniu szatę, jaką okryte było nagie ciało boga wód. Utożsamiano go nawet z samym diabłem. Trzymany w ręku trójząb przypominał ludziom widły do przerzucania nawozu. Stąd do Neptuna przylgnęło ludowe określenie Jurka z widłami – tłumaczy historyk.

Wodotrysk był regularnie dewastowany. Rada Miejska musiała zatrudnić specjalnego stróża, by pilnował kontrowersyjnego dzieła. Z czasem zaczął podobać się mieszkańcom. Stał się on bohaterem niezliczonych opowiadań, wierszy, obrazów, a później tysięcy widokówek.

- To był symbol Wrocławia. Patronował on toczącemu się na Nowym Targu handlowi. Był świadkiem wydarzeń Wiosny Ludów. Pełnił nawet rolę mównicy dla agitatorów. Przede wszystkim kojarzył się jednak w marszami sylwestrowymi. To właśnie tutaj gromadzili się wrocławianie, by przywitać nowy rok. O północy niebo nad Nowym Targiem rozbrzmiewał gromkimi życzeniami – opowiada Sielicki.

Kres fontannie Neptuna przyniosła II wojna światowa. Zabudowa Nowego targu legła w gruzach, a Neptun spadł z cokołu. Jeszcze przez wiele powojennych lat resztki fontanny znajdowały się na placu. Wokół nich toczył się handel na tzw. szaberplacu. Okazało się jednak, że nie była to oryginalna, barokowa rzeźba.

Badania historyków wykazały, że fontanna, która stanęła w XVIII w. na pl. Nowy Targ, wymagała w toku eksploatacji większych i mniejszych napraw. Najpoważniejsze prace przeprowadzono w 1874 r., kiedy rzeźba została wykonana na nowo przez rzeźbiarza Alberta Rachnera. I to właśnie ona uległa zniszczeniu w 1945 r.

- Zarówno mieszkańcy, jak i badacze – przedwojenni niemieccy oraz powojenni polscy – przeszli jednak nad tą podmianą do porządku dziennego. Tymczasem w wyniku badań źródeł historycznych udało się ustalić, co się stało z oryginalną, pochodzącą z 1732 r. fontanną. Najpierw została ona przeniesiona na prywatną posesję przy obecnej ul. Świętokrzyskiej, a w 1889 r. do przydworskiego parku w Wielowsi Średniej pod Sycowem – mówi Tomasz Sielicki.

Tam 2022 r. grupa badaczy (zwana nieformalnie Grupą Neptuna) pod kierunkiem Sielickiego natrafiła na fragmenty fontanny Neptuna. Zabytek został zabezpieczony i przewieziony z powrotem do Wrocławia. Trafił do Muzeum Miejskiego Wrocławia jako depozyt. Do Wielowsi badacze jeszcze wracali wielokrotnie i szukali kolejnych części.

O odnalezieniu fragmentów fontanny informowaliśmy wielokrotnie:

- Zebraliśmy blisko połowę grupy rzeźbiarskiej. Są to elementy ze wszystkich jej partii: od podstawy po zwieńczenie. Autentyczność reliktów potwierdzili historycy sztuki – Barbara Andruszkiewicz i Romuald Nowak z Muzeum Narodowego we Wrocławiu – tłumaczy Sielicki.

Władze miasta nie wykluczają, że fontanna stanie na pl. Nowy Targ w (nieokreślonej jeszcze) przyszłości. Na placu istnieje instalacja wodociągowa umożliwiająca montaż fontanny. Czy będzie to Neptun, o którego wnioskują historycy? Miasto nie dało jednoznacznej odpowiedzi.

- Bardzo szanujemy kapitalną robotę Tomasza Sielickiego. Wraz ze sztabem ludzi zadał sobie dużo trudu, by znaleźć Neptuna, zdobiącego niegdyś pl. Nowy Targ. To element dziedzictwa Wrocławia i jeden z najbardziej charakterystycznych symboli naszego miasta przed 1945 rokiem. Jesteśmy otwarci na dialog, w jaki sposób i w jakiej formie go zagospodarować – mówi Michał Guz z Urzędu Miejskiego Wrocławia.