Lubuskie pałace. W drzonowskiej rezydencji króluje... wojna

Od początku XVII do połowy XIX wieku wieś Drzonów (niem. Schlesisch Drehnow) należała do rodu von Misitschek. Na początku XIX wieku nieznany z imienia przedstawiciel rodu rozpoczął budowę pałacu. Obiekt ukończono w 1816 roku. W 1853 roku posiadłość nabył Leonard von Klinckowström, a po nim odziedziczył ją syn - Ernst Carl urn von Klinckowström, późniejszy królewski szambelan, tajny radca rządowy i długoletni starosta powiatu zielonogórskiego. Z jego inicjatywy w 1868 roku przebudowano pałac, o czym świadczy drugi człon napisu „MDCCCLXVIII” umieszczonego w fasadzie, w trójkątnym naczółku wieńczącym pseudoryzalit. W 1902 roku majątek przeszedł na własność Willibalda hrabiego von Schmettow, generała brygady i dowódcy dwunastej brygady kawalerii w Nysie. Po śmierci hrabiego posiadłość przejęła jego żona Maria - hrabina von Schmettow, córka Urna von Klinckowströma.

Rezydencja, ukończona w 1816 roku, wzniesiona została na planie prostokąta jako budowla dwukondygnacyjna, nakryta dwuspadowym dachem z naczółkami. Forma i wystrój architektoniczny ukształtowane zostały w stylu klasycystycznym. W 1868 roku pałac pod­dano przebudowie w celu nadania mu bardziej reprezentacyjnego wyglądu. Od południa, wschodu i zachodu dostawiono aneksy oraz zmieniono wystrój środkowej partii elewacji północnej. Bryłę pałacu od północy wzbogaca pozorny ryzalit zamknięty trójkątnym naczółkiem, w którym umieszczono napis: „Aº=MDCCCXVI-MDCCCLXVIII” i mono­gram „TK”.

WIDEO: Pałace w Lubuskim

Po wojnie majątek przejął skarb państwa. Od 1945 roku w pałacu mieściła się szkoła wraz z mieszkaniami nauczycieli oraz biura Gminnej Samopomocy Chłopskiej. W 1973 roku obiekt przejęło Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze z przeznaczeniem na magazyny zbiorów archeologicznych. Od lat 80. XX wieku pałac wraz z parkiem wykorzystywany jest na potrzeby Lubuskiego Muzeum Wojskowego, które przyciąga tłumy gości.

Założenie pałacowo-parkowe w Drzonowie jest jednym z ciekawszych przykładów kompozycyjnych. Jego układ znany jest z mapy topograficznej z 1936 r. A już samo położenie pałacu - oddalonego od folwarku, okolonego parkiem i poprzedzonego aleją wjazdową, wskazuje na nowe krajobrazowe tendencje w kształtowaniu majątku. Płn. część parku, założona jest na planie wydłużonego prostokąta ulokowanego na osi północ-południe. Drogi wydają się być poprowadzone regularnie.

Co kilka miesięcy piszemy o tym, że runął kolejny fragment sklepienia, że osunął się kolejny fragment murów. Sami mieszkańcy Kosierza mówią, że są świadkami agonii pięknej rezydencji.
Tak, jeszcze kilkanaście lat temu pałac w Kosierzu wyglądał, jakby potrzebny był mu jedynie drobny remont. Najpierw runął dach. Tutaj kluczową rolę, oprócz czasu, odegrali złomiarze, którzy wyciągnęli z konstrukcji każdy metalowy fragment. Później zaczynały osuwać się ściany, odsłaniając wnętrze.
Przez lata narzekaliśmy, że nasze zabytki architektury rezydencjonalnej zniszczyły PGR-y. Tymczasem to, co najgorsze przydarzyło tej siedzibie w ostatnich latach.

Zajrzyjmy do opracowań Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków i przypomnijmy ich historię.

Najstarsza wzmianka o posiadłości ziemskiej w Kosierzu pochodzi z 1305 roku, kiedy wraz z innymi miejscowościami wymieniana została w kontekście czynszu, jaki parafia płaciła kurii wrocławskiej. Dobra rycerskie Kosierz należały wówczas do rodu von Rechenberg.

Jednakże siedziby kolejnych właścicieli, rezydujących w innych posiadłościach, nie było tutaj aż do końca XVII wieku. Budowę pałacu rozpoczął około 1700 roku Georg Sigmund von Knobelsdorff, który kupił Kosierz trzy lata wcześniej. W 1854 roku, kolejni właściciele Kosiarza - von Kottwitzowie, przeprowadzili remont rezydencji.

Mimo tej przebudowy pałac zachował cechy stylowe baroku. Założony jest na planie litery „U”. Dwukondygnacyjny budynek nakryty jest dachem dwuspadowym w partii środkowej i trzyspadowym nad skrzydłami. Fasada pałacu jest wieloplanowa. Pierwszy plan tworzą trzyosiowe skrzydła boczne z balkonami w osiach środkowych. Nad wej-­ściem znajdują się kartusze herbowe ostatniego właściciela pałacu i jego małżonki - Egona von Kottwitz i Nory von Bolschwing. Pozostałe elewacje są opracowane skromniej.
Po II wojnie światowej pałac był użytkowany przez PGR. W 1975 roku w budynku prze­prowadzono gruntowny remont, polichromie i wystrój sztukatorski zostały poddane konserwacji. Tak, tak, to działo się w dobie PGR. Po roku 1990, od kiedy przeszedł w ręce prywatne, pałac zaczął popadać w ruinę...

Przypuszczalnie w tym samym okresie, gdy powstawała pierwsza rezydencja, założono w jej otoczeniu ogród, jednak z analizy rozmieszczenia starodrzewia nie wynika, by przestrzeń miała znamiona regularnej kompozycji. Zapewne szersze założenie parkowe powstało w stylu krajobrazowym z elementami alejowymi prowadzonymi w liniach prostych wzdłuż ogrodzenia.

Park charakteryzuje się swobodną kompozycją nawiązującą do stylu krajobrazowego. Powiązania widokowe pałacu z zabudową folwarczną ulokowaną po jego wsch. stronie zachowały się w niezmienionej formie.

Na pn.-zach. i pd.-wsch. od parku znajdują się dwa duże stawy, z czego większy jest ten leżący bliżej pałacu. Niemal w centralnym punkcie tegoż zbiornika wodnego istnieje niewielkich rozmiarów wyspa porośnięta przez grupę drzew. Przez środek parku przepływa zygzakowato ciek wodny, dzieląc go na dwie części. Istniejące niegdyś mostki przerzucone nad ciekiem wodnym zostały zniszczone i rozebrane. W centralnej części przebiegu kanału wodnego istnieje obecnie przepust.

Siedziby właścicieli, rezydujących w innych posiadłościach, nie było tutaj aż do końca XVII wieku. Budowę pałacu rozpoczął około 1700 roku Georg Sigmund von Knobelsdorff, który nabył Kosierz trzy lata wcześniej. W 1854 roku, kolejni właściciele Kosiarza - von Kottwitzowie, przeprowadzili remont rezydencji. Prace obejmowały częściową przebudowę piętra, wymianę dachu, zmieniono także wystrój architektoniczny elewacji. Ponadto wprowadzono dodatkową klatkę schodową. Wówczas także wykonano parterową przybudówkę pomiędzy skrzydłami w partii frontowej budynku. Mimo tej przebudowy pałac zachował cechy stylowe baroku. Założony jest na planie litery „U”. Dwukondygnacyjny budynek nakryty jest dachem dwuspadowym w partii środkowej i trzyspadowym nad skrzydłami. Fasada pałacu jest wieloplanowa. Pierwszy plan tworzą trzyosiowe skrzydła boczne z balkonami.

Park pałacowy charakteryzuje się swobodną kompozycją nawiązującą do stylu krajobrazowego. Po wschodniej stronie rezydencji istniało ogrodzenie oddzielające folwark od parku. Główna oś widokowa przebiegająca na linii wschód - zachód pierwotnie wiodła od bramy we wschodniej części zabudowań gospodarczych, poprzez dziedziniec folwarczny do pałacu i dalej prowadziła w kierunku stawu. We wschodniej części założenia za zabudowaniami gospodarczymi i lokalną drogą znajdował się drugi staw ukształtowany na cieku przepływającym naturalnym korytem przez teren parku. Gęsta sieć dróg prowadzona była łagodną linią, łącząc najważniejsze elementy założenia - pałac, dwa stawy i ciek wodny z otaczającym krajobrazem. Starodrzew wyznaczający dawny układ kompozycyjny parku zachował się w formie wielogatunkowego, choć krótkiego pasma rosnącego wzdłuż dawnej alei.

WIDEO: Lubuskie. Jelenin. Jedna wieś, dwa pałace, jeden wielki wstyd