Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Najstarsza i najważniejsza ulica w Nowej Soli na widokówkach sprzed ponad stu lat. Chłopcy w krótkich portkach wciąż robią wrażenie

OPRAC.:
Eliza Gniewek-Juszczak
Eliza Gniewek-Juszczak
Ulica Wrocławska w Nowej Soli sprzed pierwszej wojny światowej. Zobaczcie te pocztówki. To najstarsza ulica w mieście.
Ulica Wrocławska w Nowej Soli sprzed pierwszej wojny światowej. Zobaczcie te pocztówki. To najstarsza ulica w mieście. Zbiory Muzeum Miejskiego w Nowej Soli
Wszyscy z tamtych lat już nie żyją. A ci chłopcy w krótkich portkach są jak z żurnala, wciąż robią wrażenie. Minęło 120 lat. Zobaczcie Nową Sól, jakiej nikt nie pamięta. To wciąż najważniejsza ulica w mieście.

Muzeum Miejskie udostępnia na swoim facebookowym profilu pocztówki Nowej Soli sprzed wieku i starsze. Takiego miasta nikt nie ma prawa pamiętać. Niestety, ludzie tyle nie żyją. Dobrze, że zachowały się pocztówki. Tym razem możemy zobaczyć, jak wyglądała ul. Wrocławska - najstarsza i bardzo ważna dla miasta i okolicy ulica.

Spójrzcie nie tylko na domy, ale i pojazdy wtedy używane. Zobaczcie, jak się ubierano, jakie portki miała młodzież sprzed pierwszej wojny światowej.

Poniżej historia tej ulicy autorstwa dr Tomasza Andrzejewskiego, dyrektora Muzeum Miejskiego w Nowej Soli.

Nowa Sól wczoraj - to facebookowa grupa, dzięki której poznaliśmy powojenne miasto

Nowa Sól na pocztówkach sprzed ponad wieku

Ulica należy do najstarszych i najważniejszych w mieście. Już w średniowieczu biegł tędy szlak łączący Otyń z Głogowem. Bieg tego traktu uległ zmianie po uruchomieniu warzelni w połowie XVI wieku i w następnym stuleciu, kiedy obecna ulica wraz z placem Wyzwolenia stała się fragmentem drogi pocztowej.

Układ obecnej ulicy Wrocławskiej

Dzisiejszy układ ulicy pochodzi z czasów nadania Nowej Soli praw miejskich w 1743 r. Sporządzony wtedy plan rozwoju miasta ustalił jej bieg. Północny odcinek ulicy od placu Wyzwolenia do skrzyżowania z obecną ulicą Muzealną już w 1744 r. znalazł się w granicach wznoszonego przez braci morawskich (niem. Brüdergemeine) osiedla, stając się główną jego osią.

Jak nazywała się ul. Wrocławska?

Do połowy XIX wieku ulica podzielona była na kilka odcinków, które nosiły różne nazwy. Od 1820 r. ulica znalazła się w ciągu szosy państwowej, tzw. berlińsko-wrocławskiej (Hauptstrasse Reichstrasse 5). Prawdopodobnie w 2 połowie XIX wieku całość ulicy nazwano Breslauerstrasse (ulica Wrocławska), której zasięg przedłużano wraz z przesuwaniem się zabudowy miasta w kierunku południowym. Po włączeniu do miasta w 1928 r. części wsi Stare Żabno (Alt Tschau, Trockenau) ustalono granice ulicy na wysokości dzisiejszej ulicy Południowej.

Zaglądamy do najciekawszych zabytków w Nowej Soli. Nie zawsze drzwi są tam otwarte, ale warto przyjrzeć się tym obiektom choćby z zewnątrz.Na zdjęciu jedna z bram na podwórko w centrum miasta.

NOWA SÓL. Siedem najciekawszych zabytków miasta to historia ...

Historia budynków to historia fabryki nici

Zabudowa ulicy związana jest z dziejami osiedla braci morawskich oraz fabryki nici. Osiedle wznoszone przy ulicy od 1744 r. strawił pożar, wywołany przez wojska rosyjskie w 1759 r. Bracia morawscy odbudowali zniszczone domostwa po zakończeniu wojny, tworząc wzorcowy na ówczesnym Śląsku zespół urbanistyczny. Jego znaczna część zachowała się do dziś. Oprócz domów mieszkalnych przy ulicy wznoszono obiekty służące społeczności braci morawskich, np. tzw. Brüderhaus, Gasthof zur Brüdergemeine (dziś Hotel Polonia).

Kiedy powstał browar w Nowej Soli

Przy ulicy swoją siedzibę wzniósł bank wielkiej firmy handlowej Meyerotto. W jej piwnicach mieściła się założona w 1783 r. winiarnia. Na zapleczu domów wznoszonych przy ulicy funkcjonowały warsztaty i niewielkie zakłady przemysłowe, prowadzone przez członków gminy. Do ulicy w części południowej przylegał teren założonego w 1745 r. cmentarza. Osiedle, pomimo włączenia jego terenu w granice miasta na początku XIX stulecia, zachowało nadal charakter enklawy. Na przełomie XIX i XX stulecia starsze domy przy ulicy wyburzono i wzniesiono nowe kamienice (odcinek przy placu Wyzwolenia). W 1916 r. przy tej części ulicy wzniesiono charakterystyczne budynki browaru.

Domy dla robotników fabryki nici

Położona poniżej skrzyżowania z ulicą Muzealną zabudowa ulicy związana jest z dziejami uruchomionej w 1816 r. fabryki nici. Niewielka początkowo manufaktura na przestrzeni XIX stulecia rozwinęła się w wielkie przedsiębiorstwo, które zostało właścicielem większości terenów przyległych do ulicy. Zabudowania fabryczne ulokowano w głębi zachodniej strony ulicy. Bezpośrednio do niej przylegał park, otaczający wzniesioną w połowie XIX wieku, rezydencję właścicieli fabryki. Dalej na południe rozciągały się tereny, gdzie w końcu tego stulecia ulokowano suszarnie i magazyny lnu.

Po wschodniej części ulicy, naprzeciwko fabryki, w latach 80. XIX stulecia rozpoczęto budowę domów dla robotników. Tworzyły one osiedle mieszkaniowe (tzw. Gruschwitz-Arbeiterkolonie), które w 1893 r. włączono w granice administracyjne miasta. W 1897 r. ulicę przecięła linia kolejowa bocznicy wybudowanej do portu.

Gdzie był dom przedpogrzebowy dla pracowników fabryki nici?

Około 1907 r. w jej pobliżu wybudowano dom przedpogrzebowy dla pracowników fabryki nici. Nakryty pozorną kopułą budynek o neobarokowej formie architektonicznej nie zachował się do czasów obecnych. Rozbudowę osiedla robotniczego kontynuowano po zakończeniu I wojny światowej.

W latach 20. za przejazdem kolejowym powstały kolejne charakterystyczne domy mieszkalne przeznaczone dla pracowników tej fabryki. Nieco wcześniej w pobliżu bocznicy kolejowej spółka rodziny Kopp uruchomiła duży młyn parowy (dziś budynek położony przy ul. Zaułek, która otrzymała nazwę po 1945 r.). Na lata po I wojnie światowej należy datować budowę przy ulicy stacji benzynowej, którą uruchomiono w okolicach browaru.

Siedziba nowosolskiego oddziału nazistowskiej organizacji

W latach 30. naprzeciw wjazdu do fabryki nici wzniesiono zabudowania, w których ulokowano siedzibę nowosolskiego oddziału nazistowskiej organizacji Reicharbeitsdienst (RAD). W czasie II wojny światowej na jego terenie zorganizowano obóz pracy przymusowej, a później filię obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. W trakcie przygotowań do obrony miasta w 1945 r. na wysokości przejazdu kolejowego wybudowano betonową zaporę przeciwpancerną, która jeszcze kilka lat po wojnie utrudniała ruch po ulicy.

Widoki, których nie da się dzisiaj odtworzyć.

Zobacz jak wyglądała Nowa Sól z lotu ptaka sto lat temu. Prz...

Niewielki cmentarz wojenny dla żołnierzy Armii Czerwonej

W pobliżu zapory Rosjanie po zajęciu miasta w lutym 1945 r. założyli niewielki cmentarz wojenny dla żołnierzy Armii Czerwonej, poległych w czasie walk o Nową Sól. W 1948 r. ich szczątki ekshumowano i przewieziono na cmentarz wojenny w Kożuchowie. W miejscu grobów wzniesiono symboliczne nagrobki w postaci betonowych obelisków ze znakiem czerwonej gwiazdy, które stały na skwerze przy ulicy do końca lat 50. Polska administracja uczciła zasługi Armii Czerwonej także w innej formie. Prawdopodobnie już w końcu 1945 r. nadano jej imię całej ulicy. Tylko przez kilka miesięcy po przejęciu władzy w mieście używano nazwy Szosa Wrocławska. Z innych budowli wzniesionych przez Rosjan wkrótce po zajęciu miasta wymienić należy tzw. Czerwoną Bramę. Ozdobiona portretami Stalina i innych przywódców ZSRR oraz symbolami tego państwa, pomalowana na czerwono drewniana budowla stanęła u wlotu ulicy od strony Placu Wyzwolenia. Bramę rozebrano na wniosek polskich władz miasta latem 1946 r.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo
Wróć na gazetalubuska.pl Gazeta Lubuska