Nasza praca

Swoim zasięgiem RDLP obejmuje 14 powiatów (w tym jedno miasto na prawach powiatu – Zieloną Górę) oraz 79 gmin. Zarządza w imieniu Skarbu Państwa gruntami o powierzchni ponad 450 tys. ha, z czego 438 tys. ha stanowią lasy. Na terenie RDLP w Zielonej Górze funkcjonuje 20 nadleśnictw (które z kolei dzielą się na 245 leśnictw rewirowych) oraz jeden zakład o zasięgu regionalnym – Ośrodek Transportu Leśnego w Świebodzinie o zdywersyfikowanym profilu działalności (transport, przerób drewna, usługi leśne, budowa i remonty dróg leśnych, chów i hodowla ryb). Pojedyncze nadleśnictwo zarządza średnio powierzchnią 22,6 tys. ha (w kraju 17,6 tys. ha), przy przeciętnej powierzchni jednego leśnictwa w granicach 1850 ha. W dyrekcji pracuje w sumie 1270 osób, z czego ogromną większość stanowią pracownicy terenowi.

RDLP w Zielonej Górze charakteryzuje się najwyższą w kraju lesistością – prawie 50 proc. powierzchni pokrywają lasy. Lesistość w poszczególnych nadleśnictwach jest zmienna i waha się od 28 do 76 proc. Zielonogórska dyrekcja działa więc nie tylko w najbardziej zielonym regionie kraju, ale jest też odpowiedzialna za rekordowo dużą część tutejszych lasów. O ile w skali kraju w zarządzie Lasów Państwowych znajduje się ok. 77,6 proc. wszystkich polskich lasów, to w przypadku lasów w zasięgu administracyjnym zielonogórskiej RDLP jest to aż 97 proc. Drzewostany te nie są zróżnicowane gatunkowo – przeważa sosna rosnąca na słabych siedliskach borowych; są one również stosunkowo młode, gdyż ich przeciętny wiek oscyluje wokół 55 lat.

Powyższe powoduje, że przeciętne zasobności (231 m3/ha) kształtują się poniżej średniej krajowej (263 m3/ha). Mimo iż wszystkie jednostki LP działają według tych samych przepisów, standardów i procedur, to już tereny, na których gospodarują, mają odmienną specyfikę, zarówno terytorialną, klimatyczną czy przyrodniczą, jak i gospodarczą, społeczną czy kulturową. RDLP w Zielonej Górze gospodaruje w obrębie jednego z mniejszych województw Polski (4,5 proc. udziału w całkowitej powierzchni).

Lubuskie ma najmniejszy potencjał ludnościowy w skali kraju – zamieszkuje tu 1,024 mln ludności, z czego blisko 65 proc. w miastach. Mieszkańcy województwa stanowią 2,6 proc. udziału w ogólnej ludności kraju. Lubuskie należy do regionów o niskim zaludnieniu, niższe wskaźniki mają jedynie dwa regiony na wschodzie Polski (podlaskie i warmińsko-mazurskie). W kraju średnia gęstość zaludnienia to 124 osoby na 1 km2, natomiast w województwie lubuskim wynosi ona 73 osoby na 1 km2. Gospodarka leśna odbywa się za to w warunkach najwyższego w skali w kraju udziału gruntów leśnych, które zajmują blisko 50 proc. całkowitej powierzchni (w kraju odpowiednio 29 proc.). Takie uwarunkowania powodują, że gospodarka leśna w regionie odgrywa bardzo dużą rolę, a głównym czynnikiem, jakim Lasy Państwowe w województwie lubuskim wpływają na rozwój gospodarczy, jest dostarczane na rynek drewno.

Tutejsi leśnicy stoją jednak przed dużymi wyzwaniami. Dotyczą one m.in. ochrony lasu przed zagrożeniami abiotycznymi (np. pożary, wiatry), biotycznymi (np. przewidywanie i zapobieganie szkodom wyrządzanym przez owady i grzyby) oraz konieczności przebudowy drzewostanów tak, by optymalnie mogły wykorzystać możliwości produkcyjne siedlisk. Między innymi w tym celu
funkcjonuje, powołany w grudniu 1994 r., Leśny Kompleks Promocyjny “Bory Lubuskie” – jeden z 25 działających w Lasach Państwowych swoistych "poligonów”, w ramach których leśnicy wraz z partnerami społecznymi szukają optymalnych rozwiązań,
godzących w sposób odpowiedni potrzeby lasów i żyjących w ich sąsiedztwie społeczności.

Zasoby leśne

Regionalna Dyrekcja LP w Zielonej Górze gospodaruje głównie na terenie województwa lubuskiego, na obszarach o najwyższej w kraju lesistości, kształtującej się na poziomie niemal 50 proc. Według regionalizacji przyrodniczo – leśnej, lasy RDLP znajdują się w Krainie III Wielkopolsko – Pomorskiej w Dzielnicy Pojezierza Lubuskiego i w niewielkim procencie na terenie Niziny Wielkopolsko – Kujawskiej oraz w Krainie V Śląskiej w Dzielnicy Równiny Dolnośląskiej.

Gospodarkę leśną prowadzi się tu – podobnie jak w całych LP – według planu urządzenia lasu (PUL), co oznacza użytkowanie zasobów w taki sposób i w takim tempie, aby zachować ich odnawialny charakter, z uwzględnieniem następujących głównych celów:

• zachowania lasów i korzystnego ich wpływu na
środowisko, warunki życia i zdrowia człowieka
oraz na równowagę przyrodniczą;

• ochrony lasów, zwłaszcza lasów stanowiących
naturalne fragmenty rodzimej przyrody lub lasów
szczególnie cennych ze względu na: zachowanie
różnorodności przyrodniczej, zachowanie
leśnych zasobów genetycznych, walory krajobrazowe
oraz potrzeby nauki;

• ochrony gleb i terenów szczególnie narażonych
na zanieczyszczenia lub uszkodzenia oraz o specjalnym
znaczeniu społecznym;

• ochrony wód powierzchniowych i głębinowych,
retencji zlewni, w szczególności na obszarach
wododziałów i na obszarach zasilania zbiorników
wód podziemnych;

• produkcji drewna oraz surowców i produktów
ubocznego użytkowania lasu na zasadzie racjonalnej
gospodarki.

Krótko mówiąc, PUL to dla leśników swoista instrukcja prowadzenia racjonalnej gospodarki w sposób zapewniający trwałość lasów i możliwość ich cyklicznego odtwarzania.

Na terenie zielonogórskiej dyrekcji przeważają siedliska borowe z rosnącymi tam drzewostanami iglastymi – stanowią one ponad trzy czwarte wszystkich drzewostanów, a porastają je w przeważającej mierze jednorodne, jednowiekowe i jednogatunkowe drzewostany sosnowe z niewielkim udziałem dębu i brzozy. To skutek tego, że lasy RDLP w Zielonej Górze rosną na terenach o najsłabszych glebach. Dla porównania, w pozostałej części Polski siedliska borowe stanowią nieco ponad połowę powierzchni
lasów.

Kolejne 22 proc. zielonogórskich lasów stanowią siedliska lasowe, czyli drzewostany mieszane, z panującą sosną, dębem, brzozą czy bukiem. 2 proc. to olsy i łęgi, czyli lasy porastające żyzne, bagienne tereny, w obrębie których największy udział mają: dąb, olsza, brzoza i inne.

Lasy ochronne, czyli takie, których funkcje wiążą się z ochroną gruntów, wód i infrastruktury oraz terenów zamieszkanych przez człowieka i zagrożonych skutkami klęsk żywiołowych, zajmują powierzchnię ponad 135 tys. ha – tj. 32,5 proc. powierzchni leśnej
RDLP. Największy procent lasów ochronnych w RDLP w Zielonej Górze stanowią lasy wodochronne (53,6 proc. ogółu lasów ochronnych). Ich podstawowym zadaniem jest ochrona zasobów wód. Lasy te położone są w przeważającej mierze u źródlisk, wzdłuż rzek, potoków, kanałów, jezior i innych zbiorników wodnych, na terenach zalewowych oraz na siedliskach wilgotnych i bagiennych.

Przeciętny wiek drzewostanów w lasach zielonogórskiej dyrekcji wynosi 55 lat (przeciętna krajowa to 65 lat), zaś przeciętna zasobność (czyli wielkość mówiąca, ile drewna można uzyskać z hektara lasu) to 231 m3 brutto/ha (przeciętna krajowa to 261 m3).
Niższe niż w pozostałych regionach kraju wskaźniki zasobności są zjawiskiem wprost związanym ze słabą żyznością siedlisk w RDLP oraz niższym (przeciętnym) wiekiem drzewostanów. Warto jednak wspomnieć, że jest ona zdecydowanie wyższa od średniej
w Unii Europejskiej, która wynosi zaledwie 154 m3/ha. Oczywiste jest, że wraz ze wzrostem wieku lasów wzrasta też ich zasobność – jeszcze w latach 90. XX w. przy wieku około 50 lat zasobność wynosiła zaledwie ok. 150 m3 brutto/ha, obecnie wielkość ta – jak już wyżej wspomniano – oscyluje wokół 231 m3 brutto/ha. Ocenia się, że zasobność lasów wszystkich nadleśnictw RDLP w Zielonej Górze wynosi obecnie prawie 100 mln m3 drewna.

Wielkość pozyskania drewna jest ściśle określona w planie urządzenia lasu, który sporządzany jest dla każdego nadleśnictwa na okres 10 lat. Zapewnia on pozyskiwanie drewna w ilościach nie tylko nie przekraczających możliwości produkcyjnych lasu, lecz
także gwarantujących systematyczne zwiększanie się ilości drewna pozostającego w lasach, tzw. zapas na pniu. Krótko mówiąc, leśnicy prowadzą w lasach gospodarkę w taki sposób, by zrównoważyć potrzeby samego lasu i potrzeby ludzi (drewno) – bez
uszczerbku dla żadnego z uczestników tego procesu.

Pozyskane drewno pochodzi z:

• cięć rębnych – czyli wycinania drzewostanów
"dojrzałych”; ich podstawowym celem jest przebudowa
i odtworzenie;

• cięć pielęgnacyjnych (czyszczeń i trzebieży) – czyli
usuwania z lasu części drzew uznanych za niepożądane
czy szkodliwe dla pozostałych drzew i
innych, wartościowych elementów drzewostanu.

W ostatnich 35 latach zauważane jest wyraźne zwiększenie ilości pozyskiwanego drewna, na co pozwalają ciągle zwiększające się zasoby drewna w naszych lasach, ale i również z rosnącym zapotrzebowaniem gospodarki na surowiec drzewny. Dla przykładu: w roku 1978 pozyskanie na terenie RDLP w Zielonej Górze wynosiło około 771 tys. m3 (grubizny), w latach 90. XX w. – około 1 mln 100 tys. m3, a w samym roku 2014 – już 1 mln 777 tys. m3. Długoterminowe symulacje przewidują utrzymanie tej
systematycznej tendencji wzrostowej.

Determinującą cechą drzewostanów w długookresowym planowaniu wykorzystania ich zasobów jest struktura wiekowa. W RDLP w Zielonej Górze struktura ta znacznie odbiega od struktury "lasu normalnego”. Zbyt duży jest bowiem udział drzewostanów
średniowiekowych przy niskim odsetku starszych (powyżej 100 lat). Taka struktura wiekowa jest wynikiem zalesiania w okresie powojennym dużych połaci gruntów rolnych słabszych klas, które nie były użyteczne dla rolnictwa oraz gruntów leśnych zdewastowanych w wyniku działań wojennych.

Cechą charakterystyczną lasów lubuskich jest ich struktura własnościowa. Znakomitą większość stanowią bowiem lasy będące w zarządzie Lasów Państwowych (prawie 95 proc.). Wynika to głównie z przywoływanych już zmian geopolitycznych po II
wojnie światowej – wtedy to ukształtowała się struktura własności gruntów na ziemiach zachodnich: obszary leśne zostały przekazane w zarząd nowo powstałych Lasów Państwowych, a na terenach typowo rolniczych gospodarowały Państwowe Gospodarstwa Rolne. Po likwidacji PGR w latach 1980 – 1990 oraz w związku ze zmniejszeniem produkcji rolnej w prywatnych gospodarstwach, na najsłabszych klasach gruntów – w ramach procesu restrukturyzacji i aktywizacji wsi oraz dzięki uchwaleniu w dniu 8 czerwca 2001 r. Ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia – rozpoczęto proces zalesiania gruntów rolnych z dofinansowaniem ze środków krajowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz budżetu państwa). Beneficjenci
zalesiający grunty otrzymali zwrot poniesionych kosztów oraz rekompensatę z tytułu wyłączenia gruntu z uprawy rolnej w formie premii zalesieniowej wypłacanej przez 20 lat. Zainteresowanie taką formą zalesień gruntów rolnych było stosunkowo duże.

Po wstąpieniu do Unii Europejskiej – od dnia 1 maja 2004 r. Polska korzysta z instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej, co również zaowocowało zauważalnym trendem wzrostu zainteresowania zalesianiem gruntów rolnych.

Jednym z zadań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich jest dotowanie zalesień gruntów rolnych. Beneficjenci, którzy skorzystali z pomocy, zrealizowali zalesienia na gruntach rolnych o powierzchni około 2500 ha.