Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Odkrywamy dawny Międzyrzecz: Pomnik Bismarcka na Winnicy (zdjęcia)

Dariusz Brożek
Druga wersja pomnika Bismarcka z popiersiem kanclerza. Fragment litografii z początku XX w.
Druga wersja pomnika Bismarcka z popiersiem kanclerza. Fragment litografii z początku XX w. Prywatne archiwum Dariusza Brożka
Były mieszkaniec Międzyrzecza rozwikłał jedną z zagadek z historii miasta. Na Winnicy stał dawniej pomnik z popiersiem Bismarcka. To fakt znany historykom. Marek Mosoń ustalił jednak, że wcześniej cokół zdobił pruski orzeł.
Litografia z 1899 r.  z pomnikiem Bismarcka

Pomnik Bismarcka w Międzyrzeczu

Jeszcze za życia kanclerza Rzeszy Otto von Bismarcka w 1889 r. mieszkańcy Międzyrzecza wybudowali mu pomnik. - Postawiono go w Winnicy, która była wówczas osobną miejscowością, gdyż do Międzyrzecza przyłączona została dopiero w latach dwudziestych minionego wieku - mówi znawca historii Ziemi Międzyrzeckiej Ryszard Patorski z Bobowicka pod Międzyrzeczem.

Pomnik został wyburzony po drugiej wojnie światowej. Międzyrzeccy historycy i regionaliści znają go z pocztówek z przełomu XIX i XX w. Widzimy na nich cokół z popiersiem "Żelaznego Kanclerza", jak Prusacy nazywali Otto von Bismarcka. Były mieszkaniec Międzyrzecza Marek Mosoń ustalił, że to druga wersja pomnika. Początkowo na postumencie stał bowiem pruski orzeł z metalu. - To ciekawe odkrycie. Rzuca nowe światło na historię miasta - zaznacza R. Patorski.

Jak M. Mosoń odkrył zagadkę? Zaczęło się od tego, że szukał informacji na temat wieży Bismarcka, wybudowanej w 1914 r. między wsią Nietoperek i Międzyrzeczem. I tak wpadł na ślad pomnika, który postawiono 25 lat wcześniej od wieży. Dotarł do aktu erekcyjnego, znajdującego się w muzeum. Przyniósł go tam ponad pół wieku temu jeden z mieszkańców. Dokument napisany jest ręcznie, w dodatku tzw. odmianą Sütterlina, która dla współczesnych Niemców jest tak samo czytelna, jak egipskie hieroglify dla statystycznego Kowalskiego. Mimo tego udało mu się dokonać tłumaczenia, które następnie skorygowała jego znajoma Sieglinde Seele - autorka niemieckiego leksykonu pomników Bismarcka.

W akcie erekcyjnym znajduje się m.in. informacja o posadzeniu "drzewa pamięci" (dębu) w 70. urodziny kanclerza, czyli 1 kwietnia 1885 r. na placu wiejskim obok posesji Zeidlera koło drogi do wsi Św. Wojciech. Miejsce nazwano wtedy "Placem Bismarcka".

- Po zapoznaniem się z tekstem powstała pewna wątpliwość, czy aby ów akt erekcyjny dotyczy pomnika Bismarcka na Winnicy - czytamy w mailu od M. Mosonia.

W rozwiązaniu zagadki M. Mosoniowi pomogła S. Seele. W muzeum w miejscowości Stendahl w Niemczech natrafiła na widokówkę pomnika Bismarcka w Międzyrzeczu z orłem na cokole! - W późniejszych latach orła zastąpiło popiersie kanclerza - informuje M. Mosoń..

Nie wiadomo, dlaczego ówcześni mieszkańcy postanowili zastąpić orła popiersiem kanclerza, ani kiedy to nastąpiło. Być może zdecydowali się na to po śmierci Bismarcka, który zmarł w 1898 r. Najstarsza znana litografia z jego popiersiem wydana została w 1899 r. czyli rok po śmierci kanclerza.

- Prawdopodobnie postanowili uhonorować kanclerza w ten sposób już po jego śmierci - mówi Patorski.

Historia Pomnika Bismarcka w Międzyrzeczu

Pomysł budowy pomnika - zwieńczonego orłem z metalu - zatwierdzono na posiedzeniu rady gminy Winnica (niem. nazwa Winnice) w dniu 28 marca 1889 r. Jego odsłonięcie odbyło się 10 czerwca 1889 r.

Pomnik stał na niewielkim placu przy skrzyżowaniu drogi do wsi Św. Wojciech z lokalną drogą, prowadzącą nad Obrę i do dawnego folwarku zamkowego. Został zaznaczony na planie miasta z 1927 r. jako Bismarck Denkmal.

Na tablicy widniał napis: Dem ruhmreichen ersten Kanzler des mächtigen Deutschen Reiches Durchlauchtigsten Fürsten Otto von Bismarck gewidmet in Dankbarkeit und Verehrung die Landgemeinde Winitze. "Chlubnemu pierwszemu kanclerzowi potężnej Rzeszy Niemieckiej Jego Książęcej Mości Księciu Otto von Bismarckowi dedykowany w dowód wdzięczności i czci Gmina Winnica".

W wydanej w 1930 r. książce "Geschichte der Stadt Meseritz" jej autor Paul Becker napisał, że to pierwszy pomnik Bismarcka w Prusach. Wprowadził czytelników w błąd, który obecnie powiela wielu historyków. Jak zaznacza M. Mosoń, za pierwszy pomnik Bismarcka może uchodzić obelisk z 1790 r. w miejscowości Gross Peterwitz (Piotrowice Wielkie na Dolnym Śląsku), który został przemianowany na pomnik-kolumnę Bismarcka w 1868 r. Zachował się do dnia dzisiejszego, zniszczono jedynie został medalion z popiersiem kanclerza.

Pierwszym pomnikiem Bismarcka w Niemczech był postument z jego popiersiem w Jedlinie Zdrój (Bad Charlottenbrunn) postawiony w 1874 r. Początkowo popiersie kanclerza ustawiono na wysokiej kolumnie, jednak w późniejszych latach zostało przeniesione do groty pod nazwą "Studnia Bismarcka". Nastąpiło to pomiędzy 1895 i 1914 r.

Poświęcili kanclerzowi ulicę, plac i wieżę

Mieszkający w Wyszanowie pod Międzyrzeczem historyk i jednocześnie aktor wielu publikacji na temat dziejów Ziemi Międzyrzeckiej dr Marceli Tureczek z Uniwersytetu Zielonogórskiego zaznacza, że orzeł był częstym motywem na pomnikach, stawianych przez Niemców w ostatnich dekadach XIX w. po zwycięskich wojnach z Francją. Danią i cesarstwem austrowęgierskim oraz zjednoczeniu kraju, w czym swój udział miał żelazny kanclerz.

- Pomniki z orłami stawiano w wielu miejscowościach. Miały sławić potęgę Niemiec i zwycięstwa. Częstokroć dedykowano je poległym żołnierzom z danej miejscowości - dodaje M. Tureczek.

Pod koniec XIX w. Otto von Bismarck został patronem obecnej ulicy Staszica w Międzyrzeczu, a potem także placu, na którym teraz stoi Pomnik Tysiąclecia. W dniu 10 maja 1914 r. otwarto też Wieżę Bismarcka, wzniesioną za pieniądze mieszkańców oraz stowarzyszeń patriotycznych z Międzyrzecza i okolic.

Motoryzacja do pełna! Ogłoszenia z Twojego regionu, testy, porady, informacje

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na gazetalubuska.pl Gazeta Lubuska