Ośrodki adopcyjne pod lupą NIK. Nieprawidłowości w procesach adopcyjnych, a nawet korupcja? RAPORT NIK

NIK przeprowadził kontrolę ośrodków adopcyjnych z własnej inicjatywy. W raporcie znajdziemy porównania danych z lat 2006 – 2017 (I połowa). Kontrola przeprowadzona została na terenie 7 województw, sprawdzono 15 ośrodków adopcyjnych. Wsparciem raportu były anonimowe ankiety przeprowadzone wśród osób, które korzystały z pomocy ośrodków adopcyjnych.

Ośrodki adopcyjne w Polsce

Raport NIK pokazuje dokładnie zmianę, jaka zaszła w ośrodkach adopcyjnych na przełomie 2011/2012 roku. Wpływ na te zmiany miało wprowadzenie nowych rozwiązań systemowych. W 2011 w życie weszła ustawa, która zmienia dotychczasową koncepcję systemu adopcyjno-opiekuńczego. Ustawa rozdzielała odpowiedzialność:

1. Adopcją zajmują się samorządowe władze województwa,
2. Rodzinami zastępczymi - powiaty,
3. Pomocą dla rodzin biologicznych - gminy.

"W 2011 r., przed wprowadzeniem nowych rozwiązań systemowych w Polsce funkcjonowało 96 ośrodków adopcyjno-opiekuńczych. Po wprowadzeniu zmian w 2012 r. liczba ośrodków zmalała o ponad 30%. Na koniec 2016 r. funkcjonowało 66 takich placówek, natomiast wg stanu na 30 czerwca 2017 r. w Polsce funkcjonowało 65 ośrodków adopcyjnych, w tym 25 placówek niepublicznych” - czytamy w raporcie NIK

Korupcja w procesie adopcyjnym?

Spośród ankietowanych osób biorących udział w procedurach adopcyjnych 5% wskazało, że spotkało się z problemem korupcji . W rzeczywistości to 48/938 osób, które udzieliły odpowiedzi na pytanie. "W grupie osób, które zetknęły się z problemem korupcji 24 stwierdziły, że słyszały, że inne osoby, które znają otrzymały propozycję korupcyjną, 20 osób zaznaczyło, że spotkało się z sytuacjami, które mogą wskazywać na możliwość wystąpienia korupcji, a 4 osoby oceniły działania ośrodka jako sugestię propozycji korupcyjnej" piszą eksperci NIK.

QUIZ: Czy znasz się na dzieciach?

Z badań Najwyższej Izby Kontroli wynika, że jednym z najważniejszych problemów w funkcjonowaniu ośrodków adopcyjnych były trudności we współpracy z sądami. Kulejący jest przede wszystkim system przepływu informacji, który wynika z nieprecyzyjnych przepisów. „Sądy nie informowały ośrodków o prawomocnych orzeczeniach o przysposobieniu dziecka (w tym m.in. o dacie uprawomocnienia się przysposobienia), pomimo, że to za pośrednictwem ośrodka kandydaci na rodziców adopcyjnych składają do sądu wnioski o przysposobienie”. Warto jednak zauważyć, że sądy nie są zobligowane żadnymi przepisami, które obligowałyby je do przekazywania takich informacji.

Adopcja: najczęstsze przeszkody

Rodzice starający się o adopcję dziecka wskazywali główne bariery.

1. Mała liczba dzieci o uregulowanej sytuacji prawnej
2. Długotrwała procedura przygotowawcza
3. Złożone przepisy prawne

Pozytywne komentarze odnośnie kadry

Ankietowani rodzice bardzo wysoko oceniali kadrę pracującą w ośrodkach adopcyjnych. Kadra ma bardzo duży wpływ zarówno w przygotowanie rodziców do procesu, jak i szkolenie czy przygotowanie dzieci.

Kompetentne osoby na właściwym miejscu. Poruszane tematy omawiane były szeroko i w wyczerpującym zakresie.

Pracownicy starają się dostosować do czasu, jakim dysponują kandydaci.

Oceniamy nasz Ośrodek Adopcyjny bardzo dobrze i niezmiernie się cieszymy, że właśnie tę placówkę nam polecono. Porównując opinie o ośrodkach adopcyjnych w województwie śląskim Ośrodek Adopcyjny w … jest placówką, gdzie pracują ludzie z powołania, mający ogromną wiedzę teoretyczną, a zarazem praktyczną, którzy są ciepli, serdeczni, pomocni, dający otuchę i wiarę, którzy wywołują na warsztatach odruchy emocjonalne, szukają plusów, a nie naszych minusów.

WNIOSKI, czyli co wynika z raportu NIK?

Najwyższa Izba Kontroli wnioski z raportu dot. ośrodków adopcyjnych podzieliła na 3 części, które odnoszą się do 3 różnych ośrodków decyzyjnych.

1. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
   − wypracowanie, we współpracy z Rzecznikiem Praw Dziecka, jednolitych standardów prowadzenia procesów adopcyjnych, (jednolite zasady, kryteria, terminy i działania ośrodków adopcyjnych)
   − współpraca z Centralnym Biurem Antykorupcyjnym w celu wyeliminowania przejawów korupcji w procesach adopcyjnych na każdym etapie.
   − nowelizacja przepisów, szczególnie w sprawach:
   * wprowadzenia jednolitych standardów pracy ośrodków adopcyjnych, ƒ
   * obowiązkowego uczestnictwa pracowników urzędów marszałkowskich w posiedzeniach komisji kwalifikacyjnych w ośrodkach adopcyjnych dotyczących kwalifikacji dziecka do przysposobienia,
   * wprowadzenia obowiązku wydawania pisemnych opinii kwalifikacyjnych dla kandydatów na rodziców adopcyjnychƒ,
   * wprowadzenia obowiązku podawania do publicznej wiadomości danych dotyczących pracy ośrodków adopcyjnych, w tym liczby dzieci zgłoszonych do adopcji oraz liczby oczekujących kandydatów na rodziców adopcyjnych, w celu zwiększenia przejrzystości ich pracy;
   − uruchomienia ogólnopolskiego systemu teleinformatycznego do obsługi procedur adopcyjnych i wymiany na bieżąco między ośrodkami informacji na temat dzieci i rodziców adopcyjnych
2. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i Ministerstwo Sprawiedliwości
   NIK wnioskuje o zmianę ustawy o wspieraniu rodziny, która zobowiązywałaby sądy rodzinne do przesyłania ośrodkom adopcyjnym postanowień o przysposobieniu dziecka, rozwiązaniu przysposobienia lub podjęciu innego środka prawnego.
3. Wojewodowie i marszałkowie województw
   NIK proponuje zintensyfikowanie działań kontrolnych i nadzorczych w celu wyeliminowania nieprawidłowości w działalności ośrodków adopcyjnych. Chodzi głównie o terminowość procedur dotyczących kwalifikowania dzieci do adopcji oraz doboru rodziców.
4. Ośrodki adopcyjne
   Biorąc pod uwagę raport NIK zaleca się dostosowanie godzin pracy i prowadzenia szkoleń do potrzeb kandydatów na rodziców adopcyjnych.