Polska broń palna. Jakie są najsłynniejsze polskie pistolety, karabiny i karabiny maszynowe?

Za jeden z najlepszych w historii pistoletów nie tylko w historii polskiej zbrojeniówki, ale broni w ogóle na świecie (między innymi przez czasopismo „Guns and ammo”) uznawany jest Vis wz. 35, produkowany w Łuczniku w Radomiu. Skonstruowany przez Piotra Wilniewczyca, Jana Skrzypińskiego oraz Feliksa Modzelewskiego trafił do seryjnej produkcji w 1936 roku, wtedy trafił również na wyposażenie Wojska Polskiego. Był wzorowany na słynnym pistolecie Colt M1911. Wykorzystywał amunicję kaliber 9 x 19 mm Parabellum, magazynek mieścił osiem nabojów.

Po zajęciu radomskiego zakładu przez Niemców w 1939 roku, produkcja Visa dalej trwała, częściowo przeniesiono ją do austriackiej fabryki Steyr, ale okupanci produkowali pistolety także na własny użytek, do 1944 r., gdy Fabrykę Broni zniszczyli Sowieci. Produkcję dla kolekcjonerów na małą skalę wznowiono w 1992 roku, w 2017 roku podjęto decyzję o seryjnym wytwarzaniu Visów wz. 35 z powodu zapotrzebowania kolekcjonerskiego.

Pistolet Vis został także upamiętniony w słynnej pieśni z czasów Powstania Warszawskiego „Pałacyk Michla”, mówiącej o walkach na Woli, gdzie żołnierze batalionu „Parasol” mieli używać tej broni przeciwko załogom niemieckich czołgów Tygrys.

Pałacyk Michla, Żytnia, Wola,
bronią jej chłopcy spod Parasola
Choć na Tygrysy mają Visy
To warszawiacy, fajne urwisy są

Współcześnie w Radomiu produkowany jest inny model pistoletu – VIS 100. On także wykorzystuje amunicję kaliber 9 x 19 mm Parabellum, gdyż jest to obecnie standardowy nabój pistoletowy NATO. Liczba 100 w nazwie odnosi się do stulecia niepodległości Polski, a VIS nawiązuje do pistoletu z lat 30. XX w.

Pierwotnie broń była roboczo nazwana PR-15 Ragun, co oznaczało Pistolet Radomski, planowaną datę wejścia do produkcji (2015) oraz połączenie słów z angielskiego wyrażenia Radom’s Gun.

Ostatecznie seryjna produkcja pistoletu ruszyła VIS 100 ruszyła w 2019 roku, wtedy również ruszyły dostawy dla Wojska Polskiego. Jest on także dostępny w wersji cywilnej.

Do nazwy słynnych Visów nawiązywali także twórcy pistoletu WIST-94, produkowanego przez łódzką firmę PREXER. Był to pierwszy po II wojnie światowej polski pistolet samopowtarzalny, używający amunicji 9 x 19 mm Parabellum. Zlecenie na jego powstanie MON wydało w 1992 roku, dwa lata później WIST został opracowany, a od 1998 roku zaczął trafiać na wyposażenie polskiego wojska. Łącznie do 2007 roku, PREXER przekazał ponad 20 tys. sztuk tego pistoletu.

Znalazł się on na wyposażeniu między innymi polskich żołnierzy biorących udział w misjach w Afganistanie i Iraku. Wówczas zaczęto wykrywać różne mankamenty pistoletu WIST, więc od pewnego momentu zaprzestano jego zamówień, mimo dokonania modyfikacji.

Istnieje również wersja WIST-94L, z wbudowanym celownikiem laserowym.

Polskie Państwo Podziemne na okupowanych przez nazistowskie Niemcy terenach dawnej Rzeczpospolitej było unikatem na skalę światową. Prowadziło różnego typu działalność konspiracyjną, zarówno wojskową, jak i cywilną. Jednym z mniej znanych obszarów była produkcja broni.

To w małych zakładach rusznikarskich powstawało uzbrojenie na potrzeby Armii Krajowej i innych sił konspiracyjnych. Jednym z efektów tego typu produkcji był wzorowany na niemieckim MP-40 oraz brytyjskim Stenie pistolet maszynowy Błyskawica.

Prototyp broni, zasilanej amunicją 9 x 19 mm Parabellum, opracowano w 1943 roku. Części broni produkowano w kilku miejscach w Warszawie, a następnie składano warsztacie Franciszka Makowieckiego ps. Mahomet.

Według różnych danych, wyprodukowano w sumie między 700 a 1500 sztuk tego pistoletu maszynowego, z czego ok. 600 przed wybuchem powstania warszawskiego. W czasie walk w stolicy, składano broń w rusznikarni na ulicy Boduena w Śródmieściu.

W czasach komunizmu, Ludowe Wojsko Polskie korzystało w dużej mierze ze sprzętu sowieckiego. Jednak w 1958 roku rozpoczęto prace nad stworzeniem polskiego pistoletu wojskowego, wykorzystującego nowy standardowy pocisk Układu Warszawskiego, 9 mm Makarowa, powstało kilka prototypów.

Ostatecznie w 1964 roku produkowany w Radomiu 9 mm pistolet wz. 1964 (P-64) zaczął wypierać sowiecki pistolet TT, używany jako standardowe wyposażenie wojska oraz SB. Powstały jego kolejne modyfikacje (między innymi P-70 i P-75), a oficjalnym następcą został opracowany w latach 80. XX w. P-83 „Wanad”.

Co ciekawe, wycofane z użytku pistolety P-64 trafiły na cywilny rynek w USA, a partia 1000 sztuk przekazana została w 2008 roku siłom zbrojnym Libanu.

Po rozpadzie Związku Sowieckiego i upadku komunizmu, władze polskie chciały jak najszybciej rozpocząć integrację z zachodnimi strukturami, w tym z NATO. Ministerstwo Obrony Narodowej zdecydowało się zlecić prace nad karabinkiem automatycznym, zasilanym standardową amunicją pośrednią 5,56 x 45 mm, zamiast typowych dla Układu Warszawskiego 7,62 x 39 mm lub 5,45 x 39 mm.

Efektem rozpisanego programu „Beryl” był produkt częściowo oparty na karabinku wz. 88 Tantal, będącym zmodyfikowaną wersją sowieckiego AKM (zmodernizowanego w latach 50. „Kałasznikowa”). Pełną jego nazwą był 5,56 mm karabinek wz. 96 Beryl oraz jego pomniejszona wersja mini-Beryl. Produkowany jest on przez Fabrykę Broni w Radomiu do dziś.

Decyzją szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w 1998 roku Beryl trafił na wyposażenie polskiej armii. Seryjna produkcja ruszyła rok później, na początek żołnierze otrzymali 5 tys. sztuk. Broń ta była wielokrotnie modernizowana, zwłaszcza po doświadczeniach żołnierzy biorących udział w misjach w Afganistanie i Iraku. Ostatnia modernizacja Beryla miała miejsce w 2009 roku.

Jego produkcję na potrzeby Wojska Polskiego zakończono w 2018 roku, ale nadal jest on wytwarzany dla innych służb oraz na rynek cywilny. Broń eksportowano także do Nigerii oraz przekazano armii litewskiej.

Na przełomie mileniów oraz na początku XXI w. polskie zakłady zbrojeniowe zaczęły prace nad wielokalibrowymi karabinami wyborowymi (WKW) dla Wojska Polskiego.

Pierwszym z projektów był WKW Wilk, wykonany w Zakładach Mechanicznych Tarnów. Został on skonstruowany w tzw. układzie bullpup, w którym komora zamkowa znajduje się za mechanizmem spustowym. Zasilany jest on amunicją 12,7 x 99 mm (.50 BMG).

W 2002 roku stworzono jego modelowy egzemplarz, następnie trwały prace nad udoskonaleniem tej broni. Po trzech latach zamówiono pierwszą partię 10 sztuk na potrzeby Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Iraku. Zmieniono wówczas jego nazwę na Tor. W 2008 roku MON kupił kolejną partię, tym razem 30 egzemplarzy.

Drugim przedstawicielem tego typu broni, opracowanym przez polską zbrojeniówkę jest WKW Alex, który następnie otrzymał nazwę Bor. On także jest zbudowany w układzie bullpup, ale wykorzystuje inną amunicję. Podstawowe naboje to NATO-wski kaliber 7,62 x 51 mm, natomiast istnieje także wersja (Alex-338) zasilana nabój .338 Lapua Magnum (8.6 x 70 mm). Ponadto, wersja przeznaczona do masowej sprzedaży, wykorzystuje amunicję .308 Winchester.

Wojsko Polskie pierwsze zamówienia na karabiny Bor złożyło jeszcze w 2008 roku, ostatnie miało miejsce w 2017 roku. Broń ta w latach 2014-2016 była także eksportowana do Nigerii.

W związku zmianami w wojsku, spowodowanymi akcesją do NATO, postanowiono stworzyć polski uniwersalny karabin maszynowy. Podstawowym zadaniem była zmiana amunicji z tej, wywodzącej się z Układu Warszawskiego (7,62 x 54 mm) na NATO-wską (7,62 x 51 mm) oraz taśmy ciągłej na rozsypną, co wymagało zmiany mechanizmów.

Za podstawę polskiego karabinu wykorzystano sowiecki PKM, produkowany na licencji w Polsce. W 2000 roku powstało kilka prototypów broni:

• UKM-2000P (dla piechoty)
• UKM-2000D (desantowy, ze składaną kolbą)
• UKM-2000C (montowany na czołgach)

W 2005 roku został dołączony do wyposażenia Wojska Polskiego i do dziś pozostaje standardowym karabinem maszynowym. Używają go także między innymi żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej i Żandarmerii Wojskowej.

Podobnie jak inne produkty polskiego przemysłu zbrojeniowego, również UKM-2000 trafił na eksport do Nigerii, która w drugiej dekadzie XXI w. zakupiła wiele egzemplarzy broni polskiej produkcji.

Ted