Potęga muzyki współczesnej. W Filharmonii Zielonogórskiej zabrzmiał Tadeusz Baird, ale było też góralsko

Koncert na altówkę Grażyny Bacewicz (1909-1969) - polskiej kompozytorki i skrzypaczki (7 koncertów na skrzypce). Napisanie tego koncertu podsunął Bacewicz wybitny altowiolista – Stefan Kamasa. Powstała w 1968 r. kompozycja została wykonana pierwszy raz dopiero po śmierci artystki: 20 czerwca 1969 roku. Soliście – Stefanowi Kamasie – towarzyszyła wówczas Orkiestra Filharmonii Narodowej w Warszawie pod dyrekcją Witolda Rowickiego. Altówka o ciemnej i przygaszonej barwie, jest idealnym wyrazicielem nastroju nostalgii i melancholii, a także głębokich emocji o bardziej dramatycznym obliczu. Koncert altówkowy wyróżnia różnorodność brzmień i ich oryginalnych zestawień oraz wielość pojawiających się co chwila krótkich myśli muzycznych.

Partię solową altówki wykonywała Peijun Xu rodowita Chinka, urodzona w Szanghaju występowała jako solistka w renomowanych salach takich jak Shanghai Concert Hall czy Frankfurt Alte Oper. Kilkakrotnie dokonała prawykonań koncertów altówkowych. Peijun Xu jest laureatką znaczących nagród międzynarodowych: w 2006 roku otrzymała drugą nagrodę w Lionel Tertis International Viola Competition w Wielkiej Brytanii, w 2010 roku otrzymała pierwszą nagrodę jak również dwie nagrody specjalne na Międzynarodowym Konkursie Altówkowym im. Yuriego Bashmeta w Moskwie, w 2012 roku otrzymała pierwszą nagrodę oraz nagrodę publiczności na International Max-Rostal-Competition w Berlinie. Studiowała na Uniwersytecie Muzycznym we Frankfurcie w klasie prof. Rolanda Glassla, w Akademii w Kronberg u prof. Nobuko Imai oraz na Berlińskim Uniwersytecie Muzycznym u prof. Tabei Zimmermann. W latach 2011-2015 była wykładowcą na Uniwersytecie Muzycznym we Frankfurcie nad Menem, w latach 2015-2018 w Hochschule für Musik Detmold. Od 2018 roku Peijun Xu jest profesorem altówki na Uniwersytecie Muzycznym w Kolonii/Aachen w Niemczech.

Jak podaje solistka Katarzyna Lassak:

II Koncert skrzypcowy „Góralski” J. A. Maklakiewicza ma trzyczęściową budowę. Jan Adam Maklakiewicz (1899-1954) jest zaliczany do grona następców Karola Szymanowskiego, którzy odkryli inspiratorską rolę folkloru górali podhalańskich.
Skomponował II Koncert skrzypcowy „Góralski” wiosną 1952 roku podczas pobytu w Zakopanem. Zbierając materiał do kompozycji słuchał żywej muzyki góralskiej i samodzielnie ją spisywał. Zasiadał w jury „Pierwszego Podhalańskiego Popisu Konkursowego Ludowych Muzyk Góralskich” odbywającego się w Zakopanem w dniach 18-20 kwietnia 1952 r. W konkursie, który zorganizowano dla uczczenia 15. rocznicy śmierci Karola Szymanowskiego, wzięły udział 24 muzyki. Popis konkursowy był zatem przeglądem różnych muzykantów góralskich i ich stylów gry. Prawykonanie II Koncertu skrzypcowego „Góralskiego” odbyło się w Łódzkiej Filharmonii podczas koncertów symfonicznych 12 i 13 grudnia 1952 roku. Solistą był Stanisław Jarzębski, natomiast Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Łódzkiej dyrygował Tadeusz Wilczak.
W 1953 r. Stanisław Jarzębski zaprezentował koncert także w Gdańsku, Gdyni i Warszawie. Ostatnio koncert był wykonywany w 1979 roku, w 25. rocznicę śmierci kompozytora, ponownie w Łódzkiej Filharmonii (solistką była Barbara Trojanowska). Utwór ten nie został dotychczas nagrany. Skrzypek Piotr Janowski, pierwszy polski zwycięzca Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego, planował nagranie tego koncertu. Odbywały się przygotowania, jednak plany te przerwała nagła śmierć Piotra Janowskiego w 2008 r.

Ponadto, Pani Katarzyna uzupełnia, że:

Folklor górali podhalańskich był niewątpliwym źródłem inspiracji w II Koncercie skrzypcowym „Góralskim” Jana Adama Maklakiewicza. W koncercie występuje jeden wyraźny cytat z muzyki góralskiej (nuta Ozwodno „Zokopiańsko”), będący zarazem pierwszym tematem I cz. koncertu. Pozostałe tematy pochodzą z inwencji kompozytora i są stworzone na wzór "nut" góralskich (pod względem typowej 5-taktowej budowy frazy w metrum dwudzielnym) lub oparte są na motywach melodyczno-rytmicznych zaczerpniętych z tradycyjnego śpiewu i muzyki instrumentalnej górali podhalańskich. W koncercie występują fragmenty, które można interpretować jako dźwiękonaśladownictwo instrumentów pasterskich, takich jak trombity, dudy podhalańskie, a nawet dzwonki pasterskie. W utworze „odzywa się” żywioł gór (np. efekt wiatru halnego w przetworzeniu I cz. koncertu), co potwierdzają również notatki kompozytora do pierwszego szkicu koncertu, znajdujące się w Archiwum Kompozytorów Polskich Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego.

Katarzyna Lassak (ur. 1996 r.) ukończyła studia magisterskie na Wydziale Instrumentalnym Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie, w klasie skrzypiec dra hab. Janusza Wawrowskiego, prof. UMFC, pod którego kierunkiem obecnie pracuje nad doktoratem. Podczas studiów licencjackich kształciła się również pod okiem dr hab. Agaty Szymczewskiej, prof. UMFC i prof. dr hab. Andrzeja Gębskiego. Jest pochodzącą z rodziny o wielopokoleniowych tradycjach muzycznych góralką z Zakopanego, prymistką w rodzinnej Muzyce Lassaków „Heliosów”. Chętnie wykonuje utwory z klasycznego repertuaru skrzypcowego inspirowane muzyką ludową, a w szczególności polską muzyką ludową rodzimego dla niej regionu Skalnego Podhala.

Orkiestrą tego wieczoru dyrygował Norbert Twórczyński – absolwent Akademii Muzycznej w Poznaniu na kierunku dyrygentura symfoniczna i operowa oraz Akademii Sztuki w Szczecinie (edukacja muzyczna – specjalność: dyrygentura chóralna). Oba kierunki ukończył z wyróżnieniem. Laureat nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dla studentów uczelni artystycznych za wybitne osiągnięcia w twórczości artystycznej. Pełnił funkcję asystenta dyrygenta w dwu największych instytucjach muzycznych Szczecina: Operze na Zamku (2012-2016) oraz w Filharmonii im. M. Karłowicza (2017-2021), w której od pierwszego występu w roku 2014 zadyrygował do dziś blisko 50 koncertów. Z Orkiestrą Filharmonii im. M. Karłowicza w Szczecinie dokonał również kilku nagrań: audiobooka Góra-dół – być jak Karłowicz z muzyką Mateusza Ryczka; utworu dokumentalnego Małgorzaty Goliszewskiej i Mateusza Czarnowskiego, odtwarzanego od maja do listopada 2019 roku podczas wystawy Force Field towarzyszącej Biennale w Wenecji; ścieżki dźwiękowej polsko-duńskiego filmu Apolonia, której autorem był Jonas Struck. Poprowadził prawykonania utworów Piotra Klimka, Artura Cieślaka, Mateusza Ryczka oraz Krystiana Skubały. Dyrygował orkiestrami Filharmonii w Szczecinie, Opery na Zamku, Filharmonii Poznańskiej, Filharmonii Gorzowskiej, Filharmonii Zielonogórskiej, Orkiestry Kameralnej Lwowskich Wirtuozów, a także Orkiestrą Symfoniczną Miasta Kowna. Współpracował z wieloma znamienitymi artystami, grono których reprezentują m. in. Janusz Wawrowski, Jakub Jakowicz, Leszek Możdżer, Stacey Kent, Aga Zaryan, Paweł Steczek oraz Roland Szentpali. Norbert Twórczyński jest także pedagogiem Akademii Sztuki w Szczecinie.

II symfonia Tadeusza Bairda
Tadeusz Baird 26.07.1928—2.09.1981 studia w zakresie kompozycji rozpoczął w czasie okupacji u Bolesława Woytowicza i Kazimierza Sikorskiego. Kontynuował je po wojnie - w latach 1947-51 - u Piotra Rytla i Piotra Perkowskiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Ponadto studiował grę na fortepianie u Tadeusza Wituskiego i przez trzy lata muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim. Był jednym z inicjatorów i twórców odbywającego się od 1956 Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień". Od 1974 wykładał kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. W 1977 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego i objął katedrę kompozycji.
Kompozytora, którego muzykę możemy usłyszeć m.in. w filmach: „Ludzie z pociągu” Kazimierza Kutza, „Pasażerka” Andrzeja Munka, „Samson”, „Lotna” Andrzeja Wajdy, „Pętla” Jerzego Wojciecha Hasa. Barbara Literska, prof. UZ z Instytutu Muzyki Uniwersytetu Zielonogórskiego, napisała pierwszą i dotychczas jedyną monografię artysty „Tadeusz Baird. Kompozytor, dzieło, recepcja”.

Symfonia nr 2 (Sinfonia quasi una fantasia) (z 1952) składa się z następujących części:
1- Largo (12.44)
2- Allegro quasi variazioni (7.05) żywioł + fortepiano + pizzicato
3- Finale (5.05) jak Szostakowicz

Recenzje prasowe po prawykonaniu II Symfonii w Filharmonii Narodowej w 1953 roku nie były pochlebne. Wskazano w nich na niezbyt przejrzystą konstrukcję formalną oraz na beznadziejnie smutny nastrój utworu. Konsekwencją tych opinii było przygnębienie kompozytora i jego decyzja o wycofaniu symfonii z obiegu koncertowego, a nawet zamiar zniszczenia rękopisu. Jak wspominał sam Baird:

Symfonia ta „została po prawykonaniu potępiona i wycofałem ją, obrażony na świat i ludzi.

Dzięki przezorności Aliny Sawickiej-Baird utwór jednak ocalał.

Szczególne wyrazy uznania należą się:

• Bronisławowi Krzystkowi za przepiękne klarnetowe solo w II. symfonii + Jarosławowi Podsiadlikowi i Leszkowi Kołodyńskiemu (sekcja klarnetów, także za symfonię Bairda),
• Iwanowi Morozowi - za chwytające za serce solo waltorniowe w Bairdzie,
• sekcji perkusji za wykonanie koncertu na altówkę oraz koncertu skrzypcowego - pełen profesjonalizm.

Requiem d-moll – W.A. Mozarta
4.12.2021, godz. 20.00, sala MCM w Zielonej Górze, wstęp płatny