Renta rodzinna bez tajemnic. Czy praca jest przeszkodą w jej otrzymaniu? Komu przysługuje i jaka jest wysokość renty rodzinnej?

Renta rodzinna to świadczenie, które może otrzymać uprawniony członek rodziny po śmierci osoby, która miała prawo do emerytury lub renty z niezdolności do pracy - lub po osobie ubezpieczonej, która spełniała warunki do przyznania tych świadczeń. Szczegółowo instytucja renty rodzinnej została opisana w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 138).

Renta rodzinna a praca

Osoby uprawnione do renty rodzinnej mogą podejmować działalność zarobkową i osiągać w związku z jej wykonywaniem przychody. Jeśli jednak działalność, którą wykonują, podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, wówczas przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tzw. ustawy emerytalnej) wyznaczają określone progi zarobkowe, których przekroczenie powoduje zmniejszenie świadczenia lub nawet zawieszenie jego wypłaty. Zasada ta odnosi się również do osób zwolnionych z obowiązku opłacania składek z tytułu takiej działalności, np. w związku z istnieniem innego tytułu do ubezpieczenia lub ustaleniem prawa do emerytury lub renty.

WIDEO: Podstawowe informacje o rencie rodzinnej

Ile można dorobić do renty rodzinnej?

Jeśli przychód osiągany przez świadczeniobiorcę z tytułu działalności podlegających obowiązkowi ubezpieczenia społecznego nie przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS, renta rodzinna przysługuje w dotychczas pobieranej wysokości.

Zawieszenie renty rodzinnej następuje w przypadku gdy osoba uprawniona osiąga przychód przekraczający 130% tego wynagrodzenia.

W razie uzyskiwania przychodu w kwocie wyższej niż 70%, ale niższej niż 130% przeciętnego wynagrodzenia, renta rodzinna podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia pierwszego progu zarobkowego, ale nie więcej niż o aktualnie obowiązującą maksymalną kwotę zmniejszenia.

Kto ma prawo do renty rodzinnej?

Do renty rodzinnej mają prawo członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci:

• miała ustalone prawo do emerytury, w tym emerytury pomostowej, albo spełniała warunki do jej uzyskania;
• miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, albo spełniała warunki do jej uzyskania;
• pobierała zasiłek przedemerytalny;
• pobierała świadczenie przedemerytalne;
• pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Do renty rodzinnej mają prawo:

1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione:
   - do ukończenia 16 lat;
   - jeśli się uczą – do ukończenia 25 lat (jeżeli dziecko ukończyło 25 lat na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłużamy do zakończenia tego roku studiów);
   - bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub w przypadku kontynuowania nauki w szkole przed ukończeniem 25 lat.
2. Wnuki – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności (z wyjątkiem dzieci, które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka).
3. Rodzeństwo i inne dzieci – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności (z wyjątkiem dzieci, które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka).
4. Małżonek (wdowa lub wdowiec), który do dnia śmierci pozostawał we wspólności małżeńskiej, jeżeli:
   - w chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy; albo
   - wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat;
   - sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej;
   - ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka.
5. Małżonka lub małżonek rozwiedziony albo wdowa lub wdowiec, którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli – oprócz spełnienia wymienionych warunków – mieli w dniu śmierci współmałżonka prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
   Prawo do renty ma również małżonka rozwiedziona lub pozostająca w separacji, jeśli udowodni, że bezpośrednio przed śmiercią współmałżonka otrzymywała od niego alimenty na podstawie porozumienia między rozwiedzionymi/separowanymi (nie dotyczy to mężczyzny).
6. Rodzice, jeżeli:
   - spełniają warunki takie jak dla wdowy/ wdowca (odnośnie wieku, wychowywania dzieci lub niezdolności do pracy);
   - zmarły ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania.

Renta rodzinna wynosi:

• 85% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba;
• 90% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby;
• 95% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy osoby lub więcej.

ZUS bada uprawnienia zmarłego do wszystkich świadczeń emerytalno-rentowych, do jakich mógł mieć prawo w chwili śmierci.
Ustala też rentę rodzinną po świadczeniu w najkorzystniejszej wysokości.

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, którą – w razie konieczności – dzielimy po równo między uprawnionych.

Renta rodzinna nie może być niższa niż kwota najniższej renty rodzinnej.

Jeśli obliczona renta jest niższa niż najniższe świadczenie, to łączna kwota renty dla wszystkich uprawnionych jest podwyższana do najniższej renty rodzinnej.

Renta jest co roku podwyższana (waloryzowana).

Jeśli pobierasz rentę rodzinną, a Twoi rodzice nie żyją, możesz otrzymać dodatek dla sieroty zupełnej.

Od kiedy i jak wypłacana jest renta rodzinna?

Rentę rodzinną otrzymasz od dnia powstania prawa do niej, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym złożyłeś wniosek o rentę.
Jeśli złożyłeś wniosek:

• w miesiącu, w którym zmarła osoba, po której przysługuje Ci renta,
• następnym miesiącu,
  to rentę rodzinną otrzymasz od dnia śmierci tej osoby – pod warunkiem, że już wtedy spełniałeś warunki do przyznania Ci renty.
  Rentę wypłacamy na dwa sposoby:
• za pośrednictwem poczty;
• na rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.
  Jeśli mieszkasz za granicą, rentę rodzinną można wypłacać:
• osobie zamieszkałej w Polsce, którą upoważnisz do odbioru świadczenia;
• na Twój rachunek bankowy w Polsce.

Jeśli osiągasz przychód z tytułu zatrudnienia albo innej działalności, która podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego wypłacanie renty rodzinnej może zostać zawieszone lub jej kwota zmniejszona.

Renta rodzinna zostanie zawieszona, jeśli Twój przychód przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jeśli natomiast Twój przychód będzie wyższy niż 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale nie przekroczy 130% tego wynagrodzenia, renta rodzinna zostanie zmniejszona o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia.

Sprawdź maksymalną wysokość zmniejszenia, a także kwoty graniczne – 70% i 130% przeciętnego wynagrodzenia.

Na wniosek można wyłączyć daną osobę z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej. Od tego miesiąca ponownie ustalana jest wysokość renty dla pozostałych uprawnionych. Jeśli zostałeś wyłączony na swój wniosek z kręgu uprawnionych, możesz znowu ubiegać się o rentę rodzinną. Musisz jednak ponownie złożyć wniosek, a ZUS sprawdzi, czy nadal spełniasz warunki do uzyskania renty.

Renta rodzinna dla dzieci po ojcu

Do renty rodzinnej mają prawo:

• dzieci własne,
• dzieci drugiego małżonka
• dzieci przysposobione - do ukończenia 16 lat, a po osiągnięciu tego wieku, pod warunkiem nauki w szkole, do ukończenia 25 lat oraz bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy do ukończenia 16 lat lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25 lat.

Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Pod pojęciem "nauki w szkole" należy rozumieć naukę pobieraną w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym oraz eksternistycznym.

Renta rodzinna dla wnuków

Prawo do renty rodzinnej mają także wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, jeżeli spełniają takie warunki jak dzieci własne i zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, a ponadto nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją - jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Renta rodzinna dla wdowy

Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16 lat, a jeżeli uczą się - 18 lat życia lub są całkowicie niezdolne do pracy. Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie, jeśli spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania ww. dzieci. Wdowa, która przed śmiercią męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia w/w warunków wymaganych od wdowy, w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Wdowa, która nie spełnia żadnego z wymienionych warunków wymaganych do przyznania renty rodzinnej i nie posiada niezbędnych źródeł utrzymania - ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od dnia śmierci męża albo przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od śmierci męża.

Renta rodzinna po żonie

Przepisy dotyczące wdowy stosuje się odpowiednio do wdowca.

Renta rodzinna rozwódki

Prawo do renty rodzinnej przysługuje także rozwiedzionej małżonce lub małżonce pozostającej w separacji, jeżeli spełnia warunki wymagane od wdowy, a ponadto wykaże, że w dniu śmierci zmarłego małżonka miała prawo do alimentów z jego strony ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową. W przypadku braku takiego wyroku lub ugody sądowej małżonka rozwiedziona lub pozostająca w separacji, dla nabycia prawa do renty rodzinnej musi wykazać, że w dniu śmierci zmarłego pomiędzy małżonkami rozwiedzionymi lub separowanymi istniał obowiązek alimentacyjny z mocy prawa oraz, że obowiązek ten był skonkretyzowany w drodze umowy lub był faktycznie realizowany.

Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania a ponadto spełniają warunki takie jak dla wdowy/wdowca (dotyczące wieku, niezdolności do pracy lub wychowywania dzieci).

WIDEO: Rząd planuje rewolucję w kodeksie pracy, ale i tak wolimy pracować na etacie