Rada miasta i burmistrz w śrdniowiecznym Żaganiu, w przekazie Mariana Ryszarda Świątka!

W późniejszych dokumentach wójt występuje jako sołtys (Scholze lub scultetus) lub sędzia (Erbrichter, Richter lub judex hereditarius), a szczególnie często jako świadek, w dokumentach wystawianych przez kancelarię książęcą lub na aktach kupna-sprzedaży. Od początku XIV wieku towarzyszyło mu 7 ławników (Schöffe). Burmistrza, magister civium spotykamy po raz pierwszy w dokumencie z 21 czerwca 1303 r. Był nim wówczas Hertelinus von Hirschfelde. Niektórzy historycy uważają tę datę jako początek samorządu miejskiego w Żaganiu. Radnych (konsuln) w radzie miejskiej Żagania było zazwyczaj ośmiu. Zdarzało się jednak, że było ich od 4 do 8, a w 1513 r. było ich aż 12. Po 1321 r. urząd wójta został prawdopodobnie wykupiony przez księcia lub miasto, gdyż po tej dacie już nie spotykamy go w dokumentach. Zlikwidowano, więc ostatnią przeszkodę do uzyskania pełnej samodzielności miasta.

Radni do rady miejskiej byli wybierani przez mieszczan. W praktyce jednak był tak, że stara rada kończąca swoją jednoroczną kadencję wybierała nową radę na następny rok. Na rajców wybierano tylko osoby pochodzenia szlacheckiego oraz bogatych kupców tak, że zarządzanie miastem podlegało tylko grupie najbogatszych mieszczan. Rzemieślnicy również nie mieli dostępu do rady. Z tego powodu często dochodziło w wielu miastach Śląska do konfliktów czy też krwawych rozruchów. Początkowo książęta nie troszczyli się zbytnio wyborem burmistrza czy radnych, ale już w 1477 r. pisarz zamkowy informuje księcia o nowych wyborach do rady miasta Żagania. Odtąd lenni władcy Żagania (książęta sascy) polecali radnym wybór burmistrza, sędziego i radnych, a nowa rada szukała potwierdzenia wyborów przez księcia. Zatwierdzanie wyboru nowej rady uroczyście ogłaszano w budynku ratusza zawsze 1 maja o godzinie 1100. Już 1 kwietnia informowano pisemnie pana lennego o wyborach i składzie odchodzącej rady. Proszono go także o podanie, co w tym dniu (1 maja) chciałby poprzez radę mieszczanom Żagania obwieścić.

1 maja o godzinie 1100 dzwony kościelne zwoływały radnych, ławników i mieszczan do ratusza. Na początku posiedzenia ustępujący burmistrz podziękował radnym i ławnikom. Następnie pisarz miejski ukonstytuował nową radę, a do zebranych na dziedzińcu ratusza mieszczan przemawiał odchodzący burmistrz dziękując im za okazane mu w ostatnim roku posłuszeństwo. Następnie odczytywano protokół zatwierdzający nową radę, której mieszczanie składali życzenia powodzenia i rozchodzili się do domów. Nowi radni składali przysięgę na statuty, które później zostały odczytane we wszystkich częściach miasta.

Zarządzali młynem nad Czerną i innymi instytucjami
Również ławników wymieniono, a w następnych dniach rada miasta wymieniła także przysięgłych, ponieważ książę nie życzył sobie, aby urzędy były przez wiele lat piastowane przez te same osoby.
Wyznaczano: skarbnika, dwóch inspektorów odpowiedzialnych za szkoły, osobę zarządzającego piwnicami rady, zarządców lub administratorów:

• młyna nad rzeką Czerną (zostawał nim zazwyczaj ustępujący burmistrz),

• odpowiedzialnego za kanalizację (kloaki),

• miejskiej stajni (urząd ten powierzano zazwyczaj młodemu szlachcicowi),

• przytułków dla nieuleczalnie chorych,

• lasów miejskich,

• studni (źródeł),

• mostów

• oraz osoby odpowiedzialne za:

• zaopatrzenie miasta w sól,

• za przyprawy

• za kasę kościelną,

• za sprawy budownictwa.

Dwa razy w tygodniu rada odbywała posiedzenia, w środę i piątek. Latem rozpoczynano pracę o godz. 6.00, a zimą o godz. 7.00. Posiedzenia kończono o godz. 10.00, a sprawy, których nie zdołano załatwić do tego czasu, przesuwano do załatwienia na następne posiedzenie. W soboty, niedziele i w święta oraz w Wielkim Tygodniu nigdy nie odbywano posiedzeń rady, chyba że wymagała tego najwyższa konieczność. Jeżeli obrady odbywały się poza ustalonymi dniami, powiadamiano o tym radnych w przeddzień posiedzenia. Burmistrz i radni ślubowali przecież, że uczynią wszystko dla dobra swojego miasta.
Źródło: Marian Ryszard Świątek, www.radamiasta.zagan.pl

Czytaj również na naszym portalu