Szlakiem skarbów. Mamy na Ziemi Lubuskiej perły architektury całe z drewna. I to całkiem sporo!

W Wielkopolsce, Małopolsce, a przede wszystkim na Podkarpaciu wielkim przebojem turystycznym są szlaki prowadzące od jednego drewnianego kościoła, do drugiego. Jednak i w tej „branży” nie jesteśmy ubogim krewnym. W Lubuskiem mamy bowiem aż 52 świątynie drewniane. Było ich więcej. Te w Boleminie, Jarogniewicach, Ciemnicach - zostały po wojnie przemurowane. Z kolei kościoły w Szlichtyngowej i Łagowcu spłonęły. Nawet kościół w Klępsku próbowano podpalić. Spróbujmy wyruszyć w teren i odwiedzić najciekawsze świątynie z tych leżących w powiatach świebodzińskim, krośnieńskim i zielonogórskim...

To gratka dla miłośników klimatu i rekordów. Kosieczyńska świątynia to klasyczny jednonawowy wiejski kościółek wzniesiony na rzucie prostokąta. Położony jest przy trasie Babimost-Zbąszynek. Zbudowany w całości z drewna jest rzadkim przykładem wczesnej architektury drewnianej o unikatowej, zachowanej w oryginalnej formie konstrukcji zrębowej.

O tym, że potężne drewniane belki, z których w XIV wieku zbudowano kościół, kryją tajemnicę, dowiedzieliśmy się całkiem niedawno. Świątynia niezbyt zwracała uwagę turystów, którzy raczej zmierzali do pobliskiej Chlastawy.

Gdyby nie remont... W 2006 roku zdjęto deski szalunkowe, którymi obity był z zewnątrz. Wówczas ukazały się piękne belkowania. Nawiasem mówiąc także odkryto, że kościół od samego początku był krzywo postawiony. Jakby tego było mało wieża szacowana na XVII-XVIII wiek i pochodzi w rzeczywistości z 1431r., wiek nawy i prezbiterium badania określiły na 1389 r., zaś więźby na 1417. Najstarszy przebadany fragment belek pochodzi z...1345 roku! W ten sposób kościół z Tarnowa Pałuckiego, uznawany dotychczas za najstarszą drewnianą świątynię w Polsce, został zdetronizowany! Jest o prawie 30 lat młodszy.

Zespół kościelny znajduje się tuż przy drodze, w południowej części wsi. Składa się ze świątyni i dzwonnicy z bramą. Pod koniec XVI w. istniała we wsi kaplica. Być może wkrótce po tym powstał pierwszy kościół. W roku 1623, poprzez koligacje rodzinne, wieś staje się własnością Radislausa Miesitschka, który został w 1637 roku fundatorem kościoła.

Był to tzw. Grenzkirchen, czyli świątynia graniczna przeznaczona między innymi dla prześladowanych protestantów ze Śląska. Powstał w miejscu wcześniejszej budowli, spalonej w 1635 r. i według niektórych badaczy powtarza schemat dawnego kościoła.

Dowodem na to ma być archaiczne jak na XVII wiek wsparcie całego otwartego wiązania dachu na jednym słupie. Podczas tzw. potopu szwedzkiego został splądrowany i zniszczony. W roku 1680 wykonano bogate polichromie we wnętrzu kościoła, między innymi na loży kolatorskiej Jana Ernesta Miesitschka i jego małżonki Barbary Małgorzaty. W roku 1690 kościołowi przybyła zakrystia, a dwa lata później prezbiterium. W XIX w. obiekt popadł w ruinę, wyremontowany około roku 1910. Dotychczasową konstrukcję zrębową wymieniono na konstrukcję wypełnioną gliną i częściowo cegłą ceramiczną. Podwyższono świątynię o pół metra i dostawiono wieżę wzorowaną na kościele w Kowiantach (Opolszczyzna). Zarówno sklepienie, jak i empory ozdobione są siedemnastowieczną polichromią, uzupełnioną podczas konserwacji na początku naszego stulecia. Na sklepieniu prezbiterium znajduje się scena Sądu Ostatecznego. Z pierwotnego wyposażenia świątyni zachowała się między innymi ambona z 1651 roku wykonana przez Krzysztofa Penzeliusza i chrzcielnica, ufundowana w 1663 roku; z pierwszego ołtarza z 1638 roku, mieszczące go w polu centralnym wizerunek Chrystusa Zmartwychwstałego, zachowało się jedynie zwieńczenie ozdobione sceną Wniebowstąpienia.

Kościół w Klępsku leży przy drodze prowadzącej z Sulechowa do Nowego Kramska. Gdy ujrzymy wnętrze oniemiejemy, to jedno wielkie dzielo sztuki.
W latach 1385-1388 właścicielami wsi są Hannus de Calkrute i Fricz Treppelen i wówczas istnieje już kościół drewniany, o konstrukcji zrębowej, którego zachodnią ścianę nawy, zachowaną do dziś, datowano metodą dendrochronologii na lata 1367-1377.
Na sam koniec wieku XV przypada powstanie zachowanego do dzisiaj późnogotyckiego ołtarza głównego. W końcu wieku XVI przebudowano ściany boczne prezbiterium i nawy z konstrukcji zrębowej na konstrukcję szkieletową z wypełnieniem ceglanym. Później przybywa prezbiterium, a około 1600 r. rozpoczynają się prace malarskie we wnętrzu kościoła. Polichromiami, głównie o tematyce zaczerpniętej ze Starego i Nowego Testamentu.

Kościół w Klępsku został założony na prostym rzucie składającym się z niewielkiej, zbliżonej do kwadratu nawy, prostokątnego prezbiterium od strony wschodniej i przylegającej od zachodu wieży.

Prosty układ wnętrza świątyni, wzbogacony został obiegającym i całość budowli emporami.
Dla turystów najważniejszy jest właśnie gotycko-renesansowy wystrój. Wyróżnia się zwłaszcza ołtarz w kształcie tryptyku z około 1500 r. oraz polichromia ze scenami ze Starego i Nowego Testamentu wykonana w latach 1610-13. Inne wartości owe elementy wystroju to chrzcielnica (1581r.), ambona, (1614r.), chór muzyczny (ok. 1600r.), ławy, stalle i nagrobki. Od zakończenia II wojny kościół jest rzymskokatolicki.
I ciekawostka. „W 1838 r. z Klępska wyjechało do Australii wiele rodzin luterańskich. Oprócz ludności niemieckiej emigrowali także Polacy. W południowej Australii założony został w 1838 r. nowy Klępsk (Klemzig). Obecnie osada ta już nie istnieje. Pozostał jedynie mały kościółek, podobny do drewnianego kościoła w Klępsku w Polsce.

Kościół mariacki w Zielonej Górze zwraca uwagę nie tylko wielkością - jak na obiekt o tej konstrukcji jest gigantem w skali całego kraju. Zbudowany został w latach 1745-1748 przez budowniczego Leopolda i cieślę Fischera.

Kościół założono na rzucie krzyża greckiego. Korpus wzniesiono w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym i nakryto dachem mansardowym. Wymurowaną z cegły i kamienia, otynkowaną wieżę dobudowano do fasady.

W styczniu 1744 ścięto i zwieziono pierwsze dęby. Do marca ścięto 780 sosen. Jako budulca używano też fragmentów rozbieranych murów miejskich. Powstawał głównie z datków mieszczan i zabrakło pieniędzy na wieżę. Stanęła dopiero 80 lat później.
Zachowało się bogate wyposażenie kościoła - ołtarz główny z 1749 roku, rokokowa chrzcielnica z 1747, ambona i organy z początku XX wieku.
Ważnym elementem konstrukcyjnym są drewniane empory, czyli balkony, biegnące wokół. Rzadko się spotyka, by były, tak jak tutaj, dwupiętrowe,

Dlaczego najdziwniejszy? Oto świątynia ma kształt... ośmioboku. W roku 1670 z fundacji Dietricha von der Marwitz, Joachim Wöller, pochodzący z pobliskiego Krosna Odrzańskiego, wznosi kościół. Do 1921r. zachowana była inskrypcja „DVDM 1670” wskazująca datę i fundatora budowli. W roku 1710, nad emporą patronacką, umieszczono portret przedstawiający Tobiasa Pirschera - głośnego pastora i kaznodziei z pobliskiego Łagowa.
(Małgorzata Szymańska-Dereń: „Kościoły zrębowe i szkieletowe województwa lubuskiego”).

Tak ratowano kościół w Kosieczynie

Poznaj kościół w Klępsku

Zobacz koncert w kościele w Klępsku