Archiwalne pocztówki

Do 1945 r. Świętoszów nazywał się Neuhammer. Najnowsza historia tej miejscowości jest ściśle związana z wojskiem. Już w 1898 r. powstał tutaj poligon, natomiast w czasie pierwszej wojny bazę przekształcono w obóz jeniecki, w którym Niemcy przetrzymywali ponad 30 tys. rosyjskich żołnierzy. Po dojściu Hitlera do władzy poligon został powiększony oraz rozbudowano koszary. Po zakończeniu drugiej wojny światowej bazę zajęli radzieccy żołnierze. Do 1954 r. znajdowało się w niej ciężkie więzienie NKWD. Obecnie stacjonuje tam 10. Brygada Kawalerii Pancernej, wchodząca w skład 11. Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej.

W okresie międzywojennym transport rzeczny Warta był jednym z filarów gospodarczej prosperity Skwierzyny. Miasto nazywało się wtedy Schwerin an der Warte, co z jednej strony podkreślało jego związki z rzeką, z drugiej zaś odróżniało je od znacznie większej i bogatej miejscowości Schwerin w Meklemburgii. W skwierzyńskim porcie cumowały wtedy barki, które obecnie możemy zobaczyć tylko na archiwalnych pocztówkach z tego okresu. Obecnie władze przymierzają się do rewitalizacji nadbrzeża, co ma być symbolicznym powrotem do czasów, kiedy miasto żyło Wartą i z Warty.

Przez ponad sto lat wizytówką międzyrzeckiej oświaty była szkoła, która stała przy skrzyżowaniu obecnych ul. Świerczewskiego i Konstytucji 3 Maja. Wybudowana została w 1838 r. jako szkoła realna, po czym w 1868 r. przekształcona ja w gimnazjum. Po zajęciu miasta przez Rosjan została spalona, a jej ruiny wyburzono po wojnie. Obecnie stoi tam pawilon ogrodniczy i sklep ze sprzętem AGD i RTV. Gmach obecnego Liceum Ogólnokształcącego i Gimnazjum nr 1 wybudowano w 1914 r. jako szkołę ludową. W czasie pierwszej wojny mieściły się tam wojskowe koszary. W pobliżu znajduje się dawna szkoła żeńska z 1908 r. Obecne to szkoła podstawowa nr 2. Wojenną zawieruchę przetrwał też budynek dawnego seminarium nauczycielskiego przy skrzyżowaniu obecnych ul. Świerczewskiego i Szopena (sic!). Po wojnie został zaadaptowany na mieszkania. Jak kiedyś wyglądały te szkoły? Możemy je zobaczyć na archiwalnych pocztówkach.

Do 1945 r. Sulęcin nazywał się Zielenzig. W okresie międzywojennym miasto wyglądało zupełnie inaczej, niż obecnie. Spora część jego zabytkowej zabudowy została zniszczona w lutym 1945 r. przez radzieckich żołnierzy. Rosjanie spalili wtedy ratusz oraz poważnie uszkodzili kościół pw. Św. Mikołaja. Ruiny siedziby władz miejskich zostały potem rozebrane, natomiast kościół odbudowano. Po renowacji dach i wieża sulęcińskiej świątyni mają jednak nieco inny wygląd Zniszczona została także siedziba władz powiatowych. Jak te budowle prezentowały się przed wojną? Możemy je zobaczyć na archiwalnych pocztówkach, prezentowanych na portalu "Gazety Lubuskiej".

Cmentarz ewangelicki powstał na początku XVII w. za wschodnimi rogatkami miasta - po odebraniu protestantom kościoła pw. Św. Jana , przy którym chowali swoich zmarłych. Istniał do 1945 r. Obecnie znajduje się tam park miejski. W jego południowej części utworzono plac zabaw, a w północnej wybudowano restaurację. Przylega do dawnego cmentarza katolickiego, zamkniętego w latach 60. minionego wieku. Od północy cmentarz przylegał do skweru, na którym znajdował się m.in. obelisk poświecony Hindenburgowi, a w 1919 r. postawiono tam sprowadzony z Bydgoszczy pomnik cesarza Wilhelma.

Prawie 40 osób przyszło do ratusza na spotkanie promujące wydany przez władze miejskie album "Skwierzyna dawniej i dziś"

Stare widokówki mają w sobie niezwykłą moc. Nic nie przemawia do wyobraźni tak, jak widoki sprzed lat.

Pierwsza wzmianka o Gliśnie koło Lubniewic pochodzi z 1421 r. Do 1945 r. nazywało się Gleissen. Jedną z wizytówek wsi jest pałac, wybudowany w 1793 r. przez Fryderyka von Poser, a następnie rozbudowany w XIX w. przez kolejnego właściciela Izraela Mosesa Henocha, który utworzył tutaj uzdrowisko. Był także fundatorem kościoła, wzniesionego wzniesiony w 1837 r. według projektu znanego pruskiego architekta Karla Friedricha Schinkla. W 1856 roku Glisno kupił Hans Carl Otto von Wartenberg, który utworzył tutaj ordynację. Zlikwidował uzdrowisko i rozbudował rezydencję zmieniając przy okazji wystrój wnętrz. W 1910 r. jego potomkowie kolejny raz rozbudowali swoją rodową siedzibę. W drugiej połowie XIX w. w pałacowym parku powstało rodzinne mauzoleum Wartenbergów.

Przez blisko pół wieku jedną z wizytówek Międzyrzecza był betonowy most na Obrze, wybudowany w 1925 r. Został wyburzony, podobnie jak drewniany most łączący Schloss Meseritz (majątek ziemski Zamek Międzyrzecz) z należącym do niego folwarkiem, który znajdował się w Winnicy pod drugiej stronie Obry. Zupełnie inaczej wygląda teraz wiadukt kolejowy na Obrze, przy którym dawniej znajdowało się miejskie kąpielisko. Zmienił się także most na Paklicy na ul. Młyńskiej. Dawniej miał drewnianą konstrukcję i sąsiadował z młynem wodnym, któremu ulica zawdzięcza swoją nazwę. Obecnie znajduje się tam mała elektrownia wodna.

Sulęciński ratusz został wybudowany w latach 1849-51. Miasto nazywało się wtedy Zielenzig i było stolicą powiatu torzymskiego (Kreis Sternberg). W 1852 r. Sulęcin stracił status miasta powiatowego na rzecz Ośna Lubuskiego (niem. nazwa Drossen), zaś w 1873 r. powiat został podzielony na wschodniotorzymski i zachodniotorzymski. Siedziba władz miejskich Sulęcina przetrwała niespełna sto lat. Została spalona 2 lutego 1945 r. po zajęciu miasta przez czerwonoarmistów. Radzieccy żołnierze zniszczyli m.in. cześć zabudowań oraz uszkodzili gotycki kościół pw. Św. Mikołaja, wybudowany w XIV w. przez templariuszy. Po wojnie ruiny ratusza zostały rozebrane, zaś cegły zostały wykorzystano przy odbudowie Warszawy. Obecnie znajduje się tam plac im. Czarnieckiego.

Dworzec kolejowy w Międzyrzeczu wybudowany został w 1885 r. za południowo-wschodnimi rogatkami miasta. Początkowo mieszkańcy jeździli pociągami do Zbąszynia, ale w następnych latach torowiska połączyły miasto z Gorzowem, Rzepinem, Toporowem i Międzychodem.

Nieodłącznym elementem krajobrazu Lubniewic są otaczające miasto jeziora. Malownicze akweny były inspiracją dla fotografów, którzy już w XIX w. uwieczniali je na szklanych płytach, potem na kliszach, obecnie zaś na kartach aparatów cyfrowych. Wizytówkami tej turystycznej miejscowości są również dwa pałace. Tzw. stary zamek z 1793 r. przebudowany w połowie XIX w., a także monumentalny pałac neorenesansowy z 1911 r. zwany nowym zamkiem. Lubniewice zostały miastem w 1808 r. Nazywały się wtedy Königswalde. Po drugiej wojnie światowej straciły prawa miejskie, by odzyskać je w 1994 r. Dziś proponujemy sentymentalną podróż po dawnych Lubniewicach z archiwalnych pocztówek. Zobaczymy na nich m.in. nieistniejącą już stacją kolejową

Dawniej w międzyrzeckim ratuszu znakomicie prosperowała apteka, w której można było nabyć m.in. lecznicze nalewki na bóle głowy i żołądka wywołane kilkudniowymi biesiadami. W jego wieży znajdowały się trzy cele - Piekło, Praca i Słowik, w których przetrzymywano rzezimieszków. Na pobliskim placu stał pręgierz, przy którym wykonywane były wyroki chłosty. Egzekucje przyciągały tłumy mieszkańców, którzy przychodzili tutaj całym rodzinami, by oglądać smaganych biczami nieszczęśników. Obecnie sesje rady miejskiej nie budzą już takiego zainteresowania, choć niekiedy radnym i urzędnikom ciśnienie niebezpiecznie skacze do góry. Siedzibę władz miejskich wybudowano w 1581 r. na mocy przywileju Stefana Batorego. Spłonęła w 1666 r., potem została wprawdzie odbudowana, ale w 1731 r. ponownie zgorzała podczas wielkiego pożaru miasta. Z inicjatywy burmistrza Jacoba Kinzla mieszkańcy wybudowali nowy ratusz, prace zakończyły się dopiero w 1752 r. Podczas kolejnego pożaru Międzyrzecza w 1827 r. budynek uległ zniszczeniu. Mieszczanie odbudowali go w następnym roku za niebagatelną na tamte czasy kwotę 6.506 talarów. Na archiwalnych pocztówkach możemy zobaczyć, jak wyglądał ratusz i kamienice wokół rynku w pierwszej połowie XX w.

Od drugiego rozbioru Rzeczpospolitej do końca ostatniej wojny Goruńsko pod Bledzewem nazywało się Grunzig. Wizytówką wsi był pałac, który został jednak zniszczony przez Rosjan w 1945 r. Jak wyglądał? Możemy go zobaczyć na archiwalnych pocztówkach z pierwszej połowy minionego wieku. Okolice Bledzewa to jeden z najbardziej malowniczych zakątków Ziemi Lubuskiej. Jak wyglądały blisko sto lat temu, kiedy Nowa Wieś nazywała się Neudorf, a Osiecko Oscht? Zapraszamy do podróży w czasie i przestrzeni.

Do końca stycznia 1945 r. ozdobą rynku w Międzyrzeczu był Napoleonhaus (Dom Napoleona)., jak Niemcy nazywali kamienicę kupca Johanna Jacoba Vollmera, który 26 listopada 1806 r. gościł w niej Cesarza Francuzów. Na drugi dzień pruski patriota Friedrich Wilhelm Sprengepiel chciał zastrzelić Napoleona. Zaczaił się z rusznicą na wieży pobliskiego ratusza, ale zrezygnował z zamachu w obawie przed ewentualnymi represjami ze strony francuskich żołnierzy. Odwiódł go od tego mistrz murarski Buttel. Dom Napoleona zniszczyli Rosjanie pod koniec drugiej wojny, potem został wyburzony. Podobny los spotkał kilka innych kamienic stojących wokół rynku w Międzyrzeczu. Możemy je zobaczyć na archiwalnych pocztówkach z pierwszej połowy minionego wieku. Zapraszamy na spacer w czasie i przestrzeni.

Masz w domowym archiwum ciekawe pamiątki związane ze Skwierzyną? Np. dokumenty, zdjęcia, archiwalne pocztówki, czy prasowe wycinki? Możesz się nimi pochwalić i przy okazji odkryć przed innymi mało znane epizody z historii miasta. Wystarczy, że przyniesiesz je do urzędu miejskiego, który przygotowuje album o dawnej i współczesnej Skwierzynie. Po skopiowaniu materiały zostaną zwrócone właścicielom. Zainteresowani powinni się kontaktować z rzeczniczką magistratu Karoliną Dzierżyńską (nr tel. 95 721 65 14). - Mamy już sporo unikalnych archiwaliów. Dzięki pomocy mieszkańców powoli kończymy prace nad wydawnictwem, które powinno się ukazać w październiku. Odkryjemy w nim dawne oblicze Skwierzyny. Spora część miasta została zniszczona pod koniec wojny, dlatego obecnie wygląda zupełnie inaczej - mówi K. Dzierzyńska.

Międzyrzeckie koszary wybudowano w drugiej połowie lat 30. minionego wieku po dojściu do władzy Adolfa Hitlera. Były to jedne z pierwszych w Trzeciej Rzeszy koszar typu pawilonowego. Podobne obiekty wybudowano w tym czasie w Skwierzynie, Krośnie Odrzańskim i później także w Gorzowie Wlkp. W Międzyrzeczu początkowo stacjonował 122. graniczny pułk piechoty, który miał bronić granicy przed ewentualnym atakiem polskiego wojska. Jego żołnierze mieli obsadzić tzw. Trzcielską Linię Przesłaniania wybudowaną wzdłuż granicy między Trzcielem i Pszczewem. Obecnie stacjonuje w nich elitarna 17. Wielkopolska Brygada Zmechanizowana - jedna z kliku tzw. superbygad będących trzonem wojsk lądowych.

Od drugiego rozbioru Polski w 1793 r. do zakończenia drugiej wojny Przytoczna znajdowała się w granicach Niemiec i nazywała się Prittisch. W okresie międzywojennym polsko-niemiecka granica biegła kilka kilometrów na wschód od Przytocznej koło wsi Wierzbno, którą Niemcy przechrzcili na Wierzebaum. Wieś Chełmsko nazywała się wtedy Gollmutz, zaś Lubikowo Liebuch. Jak wyglądały te miejscowości w pierwszej połowie XX w? Swoistą podróżą w czasie jest galeria archiwalnych pocztówek.

Rokitniańskie sanktuarium Matki Bożej Cierpliwie Słuchającej to duchowe serce diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. W latach zaborów i okresie międzywojennym, było też bastionem polskości i katolicyzmu. Poza bazyliką bardzo charakterystycznym budynkiem w tej miejscowości jest dawny klasztor sióstr boromeuszek, w który obecnie znajduje się dom pomocy społecznej. Od drugiego rozbioru w 1793 r. do zakończenia drugiej wojny Rokitno nazywało się Rokitten. Pobliski Goraj nosił w tym czasie aż trzy nazwy; Goray, Gorey i Eibendorf. Jak wyglądały te miejscowości przed ostatnią wojną? Dawne zabudowania i mieszkańców prezentujemy na archiwalnych pocztówkach z pierwszej połowy minionego wieku.

Brójce koło Trzciela mają średniowieczną metrykę. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1319 r.. W 1428 r. król Władysław Jagiełło pozwala staroście babimojskiemu Michałowi Korczbokowi na założenie miasta na prawie magdeburskim. Prawa miejskie utraciły dopiero w 1946 r. Po drugim rozbiorze Polski w 1793 r. Brójce zostały przyłączone do Prus i zmieniły nazwę na Brätz. Czarną kartą w ich historii były lata II wojny światowej, kiedy Niemcy założyli w pobliżu obóz pracy. Początkowo więziono w nim Żydów. Potem został przekształcony w obóz wychowawczy, w którym więziono m.in. Polaków oraz robotników i jeńców z całej okupowanej Europy. Przebywało w nim od 800 do 1.200 osób. Niemcy zamordowali co najmniej 2.646 więźniów, kolejne tysiące wywieziono stąd obozów zagłady.

Przez kilkaset lat Pszczew był siedzibą jednego z czterech archidiakonatów diecezji poznańskiej. Znajdowała się tam również letnia siedziba biskupów. Ze względu na zakaz osiedlania innowierców aż do drugiego rozbioru był bastionem polskości i katolicyzmu. Po przyłączeniu do Prus w 1793 r. Niemcy zmienili jego nazwę na Betsche. Mieszkańcy zachowali polskie korzenie i wiarę przodków. W XIX w. powstał tam polski bank ludowy, w okresie międzywojennym miejscowi Polacy należeli do Związku Polaków w Niemczech "Rodło". Pszczew wrócił do polskiej macierzy po drugiej wojnie. Zaraz po jej zakończeniu utracił jednak prawa miejskie, które bezskutecznie starał się odzyskać przed kilkoma laty. Obecnie jest popularną miejscowością letniskową na lubusko-wielkopolskim pograniczu.

Po pierwszej wojnie światowej Trzciel podzielił polsko-niemiecka granica. W okresie międzywojennym miasto było stolicą przemytników, a przed drugą wojną światową - także szpiegów. Jak wyglądało? Dawny Trzciel możemy zobaczyć na archiwalnych pocztówkach.