Ryszard Skałba

Czy najstarszy w Polsce bastion i ważny europejski zabytek runie? To bardzo możliwe. Bastion Król, bo o nim mowa, jest w fatalnym stanie. Stropy rozsadza woda, a monumentalna budowla grozi zawaleniem.

Teren Starego Miasta w Kostrzynie nad Odrą to miejsce, które po dziś dzień skrywa niezliczone tajemnice. – Więcej na temat historii tego miejsca możemy się dowiedzieć z tego, co ukryte jest pod ziemią, niż z tego, co widzimy na ziemi – mówi Ryszard Skałba, dyrektor Muzeum Twierdzy Kostrzyn. W ciągu ostatnich kilkunastu lat ciekawych odkryć, związanych z historią Starego Miasta i samego Kostrzyna, była cała masa. Zdecydowana większość z nich dotyczy czasów zagłady miasta w 1945 r. Po dziś dzień w gruzowiskach po dawnych kamienicach znajdowana jest broń, elementy żołnierskiego ekwipunku, urządzenia wykorzystywane przez żołnierzy obu walczących stron, a nawet ludzkie szczątki. Nie brakuje oczywiście również pozostałości po dawnych mieszkańcach Kostrzyna. Na terenie kostrzyńskiej twierdzy kilkukrotnie były prowadzone badania archeologiczne. W ich wyniku odkryto m. in. pradawne cmentarzysko, czy pozostałości po dawnym zamku krzyżackim. Badaniami archeologicznymi na terenie starówki od lat kieruje muzealny archeolog Krzysztof Socha. W poszukiwaniach zabytków, szczególnie tych z czasów II wojny światowej, od lat pomagają eksploratorzy ze stowarzyszenia Perkun. Paweł Piątkiewicz i Jarosław Stróżniak regularnie odwiedzają i penetrują niebezpieczne piwnice pod kostrzyńską starówką. Wszystko po to, aby odnaleźć pamiątki po walkach z 1945 r. oraz przedmioty związane z dawnymi mieszkańcami miasta. Sprawdziliśmy, które odkrycia na kostrzyńskim Starym Mieście zasługują na największą uwagę. Ich opisy znajdziesz na kolejnych zdjęciach w tej galerii.

Polski ręczny karabin maszynowy został znaleziony w Kostrzynie, w 1945 r. zaciekle bronionym przez Niemców. Teraz poszukiwacze i historycy głowią się, jak polska broń trafiła do miasta.

Zawalające się piwnice, odpadające cegły, niszczejące ściany kamienic – tak teraz wygląda dawne Stare Miasto w Kostrzynie. I choć starówkę zwiedzają tysiące ludzi, to nie ma pomysłu, jak ją ratować. - To trudne i bardzo kosztowne – mówią eksperci.

Muzeum Twierdzy Kostrzyn otrzymało nagrodę przyznawaną przez Lubuskie Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych. - To dla nas bardzo duże wyróżnienie - mówi Ryszard Skałba, dyrektor kostrzyńskiego muzeum.

12.835 – tyle osób kupiło bilety i zwiedziło ekspozycję muzealną w bastionie Filip na Starym Mieście w Kostrzynie nad Odrą. To o ponad 11 proc. więcej, niż przed rokiem. Ruch turystyczny jest tak duży, że muzeum zaczyna brakować kadry do jego obsługi.

- Nie ma tygodnia, żeby ktoś nie zostawił po sobie bałaganu. Największy problem mamy szczególnie z jedną grupą mieszkańców miasta. Nie tylko śmiecą, ale też niszczą - mówi Ryszard Skałba, dyrektor Muzeum Twierdzy Kostrzyn.

Zniszczona w 1945 r. kostrzyńska starówka wciąż kryje masę tajemnic. Najwięcej z nich znajduje się w piwnicach zniszczonych kamienic. Wszystkie z dziesiątek piwnic na Starym Mieście są mniej lub bardziej zasypane gruzem. Do niektórych w ogóle nie da się wejść. Tam, gdzie to możliwe, wchodzą członkowie Stowarzyszenia Eksploracji „Perkun”. Paweł Piątkiewicz i Jarosław Stróżniak, bo o nich mowa, to stali bywalcy kostrzyńskiej starówki. Część piwnic znają jak własną kieszeń. Często wchodząc do nich ryzykują zdrowiem, a nawet życiem. Ostatnio głośno zrobiło się o papierowych blankietach, które w marcu odkryto w jednej z piwnic. Szybko okazało się, że druki te były wykorzystywane do nadawania i odbierania komunikatów przez maszynę szyfrującą „Enigma”. Od razu pojawiły się głosy, że sama maszyna również może być zasypana w piwnicy, w której były blankiety. – Widać, że zostały nadpalone. Z tego co widzieliśmy, to w piwnicy nie było śladów pożaru. Dlatego można mieć przypuszczenia, że wycofujący się Niemcy próbowali spalić dokumenty – mówi P. Piątkiewicz. – Nie wiemy, czy pod gruzami jest sama Enigma. Gdyby tak było, to byłoby to sensacyjne znalezisko – dodaje J. Stróżniak. Dyrektor Muzeum Twierdzy Kostrzyn studzi emocje. – Enigma pewnie w Kostrzynie była, ale nie ma żadnych dowodów, że była w tej konkretnej piwnicy. Same nadpalone blankiety o niczym nie świadczą – mówi. Penetracja zawalonych piwnic to żmudna robota. – Bywa tak, że pracujemy cały dzień, i nie znajdujemy nic. Do niektórych piwnic trudno wejść. To nie jest robota „na łopatę”. W wielu przypadkach siła ludzkich mięśni to za mało – mówią nam eksploratorzy. Rozmawiamy na kostrzyńskiej starówce. Wokół nas aż roi się od zasypanych piwnic. – Nie mamy konkretnego planu. Próbujemy się dostać w te miejsca, które wydają nam się interesujące. W ich wyborze pomagają nam np. zdjęcia lotnicze z 1945 r. lub przeglądanie tekstów źródłowych – przyznają nasi rozmówcy. Co udaje się znaleźć w piwnicach? To przeróżne przedmioty. Część z ostatnich znalezisk mieliśmy okazję obejrzeć. Poszukiwacze dotarli m. in. do apteczki z czasów II wojny światowej. Znaleziono kilkanaście bandaży, każdy zapakowany osobno w metalowym pojemniku. Były też agrafki to ich spinania i skalpel. W miejscu, gdzie jak sądzą nasi rozmówcy był niemiecki punkt dowodzenia, poza nadpalonymi blankietami od Enigmy znaleziono też sporo butelek po alkoholu, m. in. szampanie. Był też element mikrofonu, wykorzystywanego przez Niemców do przekazywania komunikatów obsłudze broni przeciwlotniczej. Nie brakuje też przedmiotów codziennego użytku. W piwnicach znaleziono m. in. porcelanowe fajki, popielniczkę z nadrukowaną na nią nazwą miasta, czy misternie zdobioną, porcelanową figurkę. Trafiono też na przedmiot, który prawdopodobnie był własnością żołnierza rosyjskiego. To metalowe pudełko w ręcznie wygrawerowaną na nim datą – 1944. Do czego mogło służyć? – Jest za duże na papierośnicę. Być może żołnierz trzymał w nim jakieś przedmioty osobiste – zastanawiają się eksploratorzy. Na koniec ostrzeżenie. Wchodzenie do piwnic na terenie Starego Miasta w Kostrzynie jest surowo zabronione. Wiąże się to ze śmiertelnym niebezpieczeństwem. Stropy piwnic są bardzo osłabione. Niezgodne z regulaminem Starego Miasta jest nie tylko wchodzenie do piwnic, ale też zbaczanie z wytyczonych tras turystycznych. Niebezpieczne może być już samo wejście za gruzy zniszczonej w 1945 r. kamienicy. Do dziś znajdowane są np. niewybuchy.

Dwa miesiące zaciętych walk, bombardowań i ostrzału artyleryjskiego. Nawet 10 ofiar i miasto zniszczone w ponad 90 proc. Ślady tych wydarzeń widoczne są po dziś dzień. 74. lata temu zakończyła się krwawa bitwa o Kostrzyn.

Eksploratorzy, którzy penetrują zawalone w 1945 r. piwnice kamienic na Starym Mieście w Kostrzynie, trafili na poniemieckie blankiety. Okazuje się, że były wykorzystywane przy nadawaniu i odbieraniu komunikatów z niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. To rozpaliło wyobraźnię miłośników historii!

Może mieć nawet cztery metry głębokości, pochodzi z czasów, gdy starówka miała jeszcze zabudowę drewnianą i... jest śmiertelnie groźna. Mowa o studni, którą poszukiwacze historycznych zagadek odkryli na Starym Mieście w Kostrzynie nad Odrą. Dlaczego to tak interesujące odkrycie?

Bastion Król to największy i najcenniejszy z ocalałych bastionów kostrzyńskiej twierdzy. Kilka dni temu runęła ściana osłaniająca jego nadszaniec. Wyrwa ma około siedmiu metrów długości. Mur jest w tak złym stanie, że bardzo możliwe są kolejne osuwiska.

„Poruszający”, „prawdziwy”, „wstrząsający” - między innymi takimi przymiotnikami określały film „Kresy” osoby, które go obejrzały. 80-minutowy film naszpikowany jest emocjami i prawdziwymi relacjami osób, które pamiętają czasy wojny, pogrom Polaków na Kresach, podróż w nieznane i urządzanie sobie życia na nowo na tzw. ziemiach odzyskanych.

Nietypowy gość pojawił się w Bramie Berlińskiej na terenie kostrzyńskiej starówki. Zazwyczaj to miejsce odwiedzają turyści, tym razem pojawił się tu... zaskroniec. - Był bardzo pokojowo nastawiony. Sam jakimś sposobem dostał się do naszych pomieszczeń. Widać, że przez chwilę zwiedzał to miejsce, bo zrobił nam bałagan w gablocie z magnesami. Został wyprowadzony na wolność za pomocą miotły i odpełzł w swoją stronę - opowiada „GL” Ryszard Skałba, dyrektor Muzeum Twierdzy Kostrzyn. To nie pierwsza taka sytuacja. Zaskroniec w Bramie Berlińskiej był już po raz drugi. Teren kostrzyńskiej starówki to wbrew pozorom miejsce, które aż tętni życiem. Zimą można tu zobaczyć lisy, sarny i dziki. Wiosną i latem upodobały sobie je ptaki. - Niedawno organizowaliśmy wycieczkę z ornitologiem z Parku Narodowego „Ujście Warty”. Wspólnie naliczyliśmy co najmniej 25 gatunków ptaków, które żyją na terenie dawnej starówki. Spotkaliśmy też dwa dobry - opowiada R. Skałba. - No i żaby! Dają nam tu piękne koncerty - dorzuca dyrektor. Na terenie zrównanej w czasie II wojny światowej starówki są całe kwartały po dawnych kamienicach, które są porośnięte dziką roślinnością. To ona daje schronienie zwierzakom. Jak widać nie przeszkadzają im turyści, którzy odwiedzają to miejsce.

- Gdy przed laty po raz pierwszy organizowaliśmy Dni Twierdzy Kostrzyn nie spodziewaliśmy się, że impreza tak się rozwinie i będzie z nami tak długo - mówił w czasie otwarcia Dni Twierdzy Kostrzyn 2017 Ryszard Skałba, dyrektor Muzeum Twierdzy. Jak co roku święto twierdzy zorganizowano na zniszczonej w czasie II wojny światowej starówce. Otwarcie było iście wystrzałowe. Zapewniły to formacje artyleria pruskiej. Około godzinę później można było podziwiać umiejętności jeźdźców z Lubuskiego Oddziału Kawalerii w barwach 14 Pułku Ułanów Jazowieckich. Rekonstruktorzy pokazali m. in. jak kawaleria władała pikami i szablami. Nie zabrakło też muzyki. Wystąpił Tomek „Kowal” Kowalski, grupa Shannon, orkiestra dęta z Alt Tucheband. Przez cały czas trwania Dni Twierdzy Kostrzyn 2017 działały też warsztaty, na których można było poznać dawne rzemiosło. Był kowal, można było samemu upiec chleb, czy czerpać papier lub tworzyć gliniane naczynia. W czasie imprezy przez miasto na teren twierdzy przejechała też parada motocyklistów z Kostrzyńskiej Grupy Motocyklowej Free Riders. W czasie Dni Twierdzy Kostrzyn 2017 odbędzie się też koncert z okazji 20-lecia Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. O 18.00 w amfiteatrze wystąpią zespoły New Messege i Pectus.

Bartosz Zmarzlik, Krzysztof Kasprzak, Martin Vaculik, Rafał Karczmarz, Niels Kristian Iversen i Stanisław Chomski przyjechali do Kostrzyna nad Odrą. Spotkali się tu z mieszkańcami miasta. Kibice nie zawiedli, przyszło około 200 osób.

W czasie walk o Kostrzyn w 1945 r. urządzono tu kuchnię. W wyniku walk pomieszczenie zostało zasypane gruzem. Teraz weszli do niego poszukiwacze historycznych tajemnic ze stowarzyszenia Perkun. Kazamata, o której mowa, znajduje się na terenie Starego Miasta w Kostrzynie nad Odrą. To miejsce, które zostało praktycznie zrównane z ziemią w 1945 r. Po kilkupiętrowych kamienicach zostały tu praktycznie tylko zawalone gruzem piwnice. To właśnie te piwnice są celem regularnych wypraw członków stowarzyszenia Perkun. Wiele z nich nie było badanych od ponad 70 lat. - Do tej pory sprawdziliśmy zaledwie niewielką część piwnic. Być może jest ich kilkanaście. Reszta wciąż czeka na odkrycie - przyznaje Ryszard Skałba, dyrektor Muzeum Twierdzy Kostrzyn. Tym razem członkowie stowarzyszenia Perkun weszli do kazamaty, która - jak twierdzą poszukiwacze - była niedostępna od 1945 r. Według relacji poszukiwaczy, pomieszczenie zostało przystosowane na kuchnię. Potwierdza to znalezione wewnątrz wyposażenie. Były tam garnki, wiadra, miski, sztućce. Była też kuchenka do przygotowywania potraw, a nawet pozostawiony tu przez kogoś karabin mauser i inne elementy żołnierskiego ekwipunku. Część naczyń i ceramiki przetrwało w stanie niemal nienaruszonym. Poszukiwacze przyznają, że miejsce, które odkryli, to istna kapsuła czasu. - Te mniejsze przedmioty, które udało się wydostać spod gruzów, zostały już przekazane do Muzeum Twierdzy Kostrzyn. Te większe, jak piec i kuchnia, zostały pod ziemią, żeby je wyjąć, trzeba by rozkopywać wejście do kazamaty - mówi R. Skałba. Przy okazji przestroga. Wchodzenie do piwnic na Starym Mieście w Kostrzynie jest śmiertelnie niebezpieczne. To miejsca, które nie są niczym zabezpieczone i grożą zawaleniem. Członkowie stowarzyszenia Perkun mają doświadczenie w tego typu eksploracjach i penetrują piwnice po wcześniejszym rekonesansie i z odpowiednim przygotowaniem. Mają też zgodę Muzeum Twierdzy Kostrzyn. Samowolne wchodzenie do piwnic jest nielegalne. Dyrektor muzeum przyznaje, że w ciągu roku jest kilka przypadków, gdzie osoby postronne próbują na własną rękę penetrować zasypane pomieszczenia.

Dyrekcja Muzeum Twierdzy Kostrzyn postanowiła zmienić regulamin zwiedzania Starego Miasta. Nowe zapisy dotyczą grup zorganizowanych i przewodników, którzy je oprowadzają po terenie dawnej starówki.

Pochówkiem szczątków ludzkich znalezionych na przestrzeni lat na Starym Mieście rozpoczęły się w Kostrzynie obchody 70-lecia zakończenia walk o miasto. Na cmentarzu komunalnym w dwóch prostych trumnach w świeckiej ceremonii pochowano kości około 20 osób. - To szczątki, które znajdowaliśmy na przestrzeni lat przy okazji różnych prac na terenie miasta - mówi Ryszard Skałba, dyrektor Muzeum Twierdzy Kostrzyn. - Dla nas to po prostu uroczystość, ale dla rodzin osób, które straciły w Kostrzynie swoich bliskich, to bardzo ważne wydarzenie - mówi burmistrz Kostrzyna Andrzej Kunt. Nie wiadomo czyje szczątki spoczęły na kostrzyńskim cmentarzu. To anonimowe ofiary drugiej wojny światowej. Pewne jest, że Stare Miasto w Kostrzynie skrywa w ruinach jeszcze wiele szczątków ludzkich. Czytaj więcej o Kostrzynie nad Odrą: Kostrzyn nad Odrą - informacje, wydarzenia, artukuły Po uroczystościach na cmentarzu uczestnicy przenieśli się na dawną starówkę. Tu, przed ruinami dawnego kościoła, odprawione zostało nabożeństwo ekumeniczne. Wcześniej poświęcono krzyż, stojący w ruinach świątyni. Walki o Kostrzyn trwały od 31 stycznia do 30 marca 1945 r. W ich wyniku miasto zostało niemal doszczętnie zniszczone. Muzeum Twierdzy Kostrzyn zorganizowało wycieczkę szlakiem bojowym lejtnanta Michaiła Czepanowa. Uczestnicy uroczystości mogli zwiedzić wystawę w bastionie Filip. Następnie obchody zakończenia walk o miasto przeniosły się do Seelow w Niemczech.

Wybudowali go Krzyżacy, przez lata dumnie górował nad brzegiem Odry i całym Starym Miastem w Kostrzynie. Dziś zostały po nim niemal wyłącznie piwnice. O historii zamku w Kostrzynie opowiadała kostrzynianka Dominika Piotrowska-Kuipers.

Członkowie stowarzyszenia Perkun i grupy eksploracyjnej miesięcznika "Odkrywca" weszli do kolejnej piwnicy zrównanej z ziemią w 1945 r. kamienicy na ul Berlińskiej na Starym Mieście w Kostrzynie. - Do tej pory zbadaliśmy ich już kilkanaście. Wchodzimy do piwnic już od pięciu lat. Część z nich jest zachowana w naprawdę dobrym stanie - przyznaje Paweł Piątkiewicz ze stowarzyszenia Perkun. Dodaje, że w tym przypadku znaleziono przedmioty należące do żołnierzy. To pistolet, karabin, sprzączki od pasów i inne elementy żołnierskiego wyposażenia. Czytaj więcej o Kostrzynie nad Odrą: Kostrzyn nad Odrą - informacje, wydarzenia, artukuły Przypomnijmy, Ryszard Skałba, dyrektor Muzeum Twierdzy Kostrzyn od kilku lat nosi się z zamiarem, żeby w oczyszczonych i zabezpieczonych piwnicach zrobić podziemną trasę turystyczną. - To mogłaby być naprawdę wielka atrakcja. Te piwnice to praktycznie ostatnia rzecz, jaka pozostała po cywilnych zabudowaniach sprzed wojny. Niektóre z nich pochodzą z XVII wieku - mówi P. Piątkiewicz. Do tematu będziemy wracać. Wszystkie informacje o Przystanku Woodstock 2015 w Kostrzynie nad Odrą: Przystanek Woodstock 2015: zespoły, kto zagra, termin, zdjęcia, filmy, informacje

Muzeum Twierdzy Kostrzyn organizuje obchody 70. rocznicy zakończenia walk o miasto. W ich wyniku tętniący życiem Kostrzyn został zrównany z ziemią. Jak będą wyglądały uroczystości?