Wasze Kresy

Do szkoły chodziliśmy z bratem w jednych butach. Ojciec nam je zrobił, na podeszwach drewnianych, jeszcze pod spodem powbijał klamry z drutu, żebyśmy się nie ślizgali na lodowisku - wspomina Zenon Borowski z Zielonej Góry, który pochodzi z Kresów. Dorastał w miejscowości Rydoduby, powiat Czortków, województwo tarnopolskie.

Na kamiennych płytach wyryte są nazwiska ludzi, których pomordowali banderowcy. Jest też ziemia z mogił ofiar. Rokrocznie organizowane są tu uroczystości i nierzadko można usłyszeć stwierdzenie, że „pomnik żyje”. Nie inaczej będzie w niedzielę, 6 października. Łężyca pamięta o Ofiarach Ludobójstwa.

Jak tata podpisał zajawku w kołchoz, to od razu zabrali konia i pole, a na każdy hektar trza było dać zboże na obsianie. Kto w wiosce miał stodoły, chlewy murowane z kamienia, to wszystko rozbierali i około kilometr od wioski budowali stajnie, obory, kurniki - wspomina Zenon Borowski z Zielonej Góry, który dzieciństwo spędził w Rydodubach.

- Ledwie mama skończyła 18 lat, rodzice wydali ją za mąż, bez żadnej zgody, za mojego ojca, starszego o 20 lat. Bo bogaty, 32 hektary ziemi, gospodarstwo, zaczął budowę swojego domu... - opowiada Leokadia Stróżyńska z domu Michalewicz z Zielonej Góry, która dzieciństwo spędziła na Wileńszczyźnie.

- Było lato, więźniowie pracowali na zewnątrz, ogrodzony teren, mały płot z siatki - tam męża ostatni raz widziałam... - pani Aniela z Zielonej Góry wspomina lata spędzone w Kowlu na Wołyniu.

Jelno było wyspą wśród poleskich bagien i torfowisk, otoczoną siecią kanałów. Jak wspomina Aleksander Kościukiewicz z Zielonej Góry życie było tam surowe, wypełnione ciężką pracą, ale szczęśliwe. Taka kresowa sielanka.

Głęboka wiara w Boga i strach pomogły mu przetrwać najgorsze. Nacierał się śniegiem, żeby nie zamarznąć. Był u kresu sił... Nie poznalibyśmy tej historii, gdyby Elżbieta Rojek nie zdobyła się na odwagę.

Gdy sąsiedzi innego wyznania mieli święta, pozostali nie wykonywali żadnych prac na zewnątrz, aby nie burzyć im świątecznego nastroju - wspomina Józefa Kieczura z Siedliska pod Nową Solą.

W sierpniu 1939 ojciec, starszy sierżant rezerwy, został powołany do wojska. Odprowadzałem go na dworzec i wtedy... widziałem go po raz ostatni - wspomina Zenon Sroka, wówczas ośmioletni chłopiec.

Ciała grzebano w śniegu. Gdy przyszła odwilż, trupy płynęły rzeczką - nie ukrywa Kazimiera Siekanowicz z Zielonej Góry.

Ludwikówka, osada w lesie, w górach. Nie jest nawet zaznaczona na mapie. Gdzie się ona znajduje? Dziś opowie nam o tym Stefania Mazurczak z Sulechowa, która w Ludwikówce spędziła dzieciństwo.

Jeszcze raz mi się marzy pojechać na Kresy do mojej kochanej Ludwikówki. To był raj na ziemi - mówiła mi przez telefon Stefania Mazurczak z Sulechowa. Kilka tygodni później odwiedziłem panią Stefanię.

W moim charakterze leży pomagać. I to daje mi satysfakcję - nie ukrywa pani Stefania z Sulechowa. Tak samo myślą wszyscy, którzy wspierali księdza Andrzeja Jagiełkę przy budowie kościoła we Lwowie.

W opowieści Stanisławy Chęcińskiej z domu Kuc z Łagowa będzie i cudowne ocalenie, i niejeden rodzinny dramat. Będzie też siła, upór, wiara i godność, które pozwalają przetrwać, gdy los wystawia na próbę.

Antoni Skrendo dzieciństwo spędził nad Niemnem, do pierwszej komunii przystąpił w Lubczy, a jako 19-latek usłyszał wyrok: dziesięć lat więzienia za zdradę ojczyzny...

Nagle Władek wali w okno: "Wstawajcie, idą!". Wyskoczyliśmy, ojciec pierwszy, ja za nim. W dolnej części wsi już się paliło, ściana ognia - Jan Zacharuk z Dzierżowa pod Gorzowem wspomina wiosnę 1944 na Kresach.

Nie żyją, nie oddychają... Przenieśli te dzieciny do izby obok i jedna zapłakała! Ale to był ostatni już płacz. Pierwsi założyliśmy cmentarz w tym Toporoku... - opowiada Apolonia Korczowska z domu Hałoń.

Jak wkroczyli, to zaraz matkę i nas, trzech braci, na podwórko. I do kaplicy pędzili. I tak po kolei, od domu do domu szli i wyganiali - tak Kazimierz Szeremeta po 71 latach wspomina pacyfikację rodzinnego Zawonia.

Czy wie pan, co to znaczy jeździć na rafkach? I Stanisław Domaradzki z Bieniowa na odpowiedź nie czeka. Wie doskonale, że młodsi nie mają o tym zielonego pojęcia, gdyż jak można jeździć na rowerze bez dętek i bez opon. A można.

W niepozornym budynku przy Dąbrowskiego Jadwiga Korcz-Dziadosz jest zameldowana od października 1945. Przez lata mówiła, że jest z... Sambora. Teraz twierdzi, że jest samborską zielonogórzanką. Jako dwulatka przekroczyła granicę między Kresami i Ziemiami Odzyskanymi

- Jak to mówią: góra z górą się nie zejdzie, ale człowiek z człowiekiem zawsze - powtarza Anna Czepukowicz ze Świebodzina, rocznik 1929. - Gdzie ja bym pomyślała, że kiedyś będę tu gościć Cytryńskich.

Z każdym dniem Polaków było coraz więcej, powstawał prawdziwy tygiel. Zjeżdżali ludzie z Kresów. Byli przybysze z Wielkopolski i z tzw. centrali. Niektórzy przyjeżdżali na chwilę.