Ten dzień wstrząsnął Polską

[galeria_glowna]
"Dwunastego grudnia słońce zachodzi w Polsce dwadzieścia parę minut po godzinie 15. Gdy więc kończył się ten jeden z najkrótszych dni w 1981 roku, we wszystkich gmachach komend wojewódzkich Milicji Obywatelskiej, jak kraj długi i szeroki, za spuszczonymi roletami lub zaciągniętymi zasłonami, funkcjonariusze SB, którzy mieli brać udział w przeprowadzeniu akcji "Jodła" i "Klon", zaczęli przygotowywać się do działania...". (fragment książki Andrzeja Paczkowskiego o stanie wojennym).

13 grudnia 1981 roku

O wprowadzeniu stanu wojennego poinformowało Polskie Radio nadając o godz. 13.00 przemówienie generała Jaruzelskiego. Decyzję podjęła Rada Państwa 13 grudnia 1981 r. Polecenie wydała jednak Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego - pozakonstytucyjny tymczasowy organ władzy. Decyzję poparł Sejm 25 stycznia 1982 r. Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 r., a zniesiony go 22 lipca 1983 r.

Oficjalnym powodem jego ogłoszenia była pogarszająca się sytuacja gospodarcza kraju oraz zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego. Tak naprawdę zadecydowały jednak obawy ówczesnych rządzących przed utratą władzy - stracili kontrolę nad niezależnym ruchem związkowym. Na dodatek w łonie samej PZPR, trwały spory co do reform ustroju.

Sondaże wskazały spadek poparcia dla polityki komunistów - już w czerwcu 1981 zaufanie do rządu deklarowało 24 proc. respondentów, a działania NSZZ "Solidarność" pozytywnie oceniało aż 62 proc. Polaków. Chętnie stosowanym argumentem była groźba interwencji zbrojnej Układu Warszawskiego.

13 grudnia o godzinie 0:00 w nocy zbrojne oddziały rozpoczęły ogólnokrajową akcję aresztowań działaczy opozycyjnych. W ciągu pierwszego tygodnia w więzieniach i ośrodkach internowania znalazło się 5 tys. osób. Ogółem, w okresie trwania stanu wojennego, zostało internowanych ok. 10 tys. osób w 49 ośrodkach internowania na terenie całego kraju.

W dniu wprowadzenia stanu wojennego do akcji ruszyło 70 tys. żołnierzy, 30 tys. funkcjonariuszy MSW. Na ulice wyjechało 1.750 czołgów i 1.400 pojazdów opancerzonych, 500 wozów bojowych piechoty. Pod broń powołano rezerwistów.
Wyłączono komunikację telefoniczną, wprowadzono cenzurę korespondencji. Po późniejszym przywróceniu łączności kontroli podlegały również rozmowy telefoniczne.

Ogłoszono godzinę milicyjną (od 22:00 do 6:00), jednocześnie zakazano zmiany miejsca pobytu bez zawiadomienia władz. Zarządzono wstrzymanie wyjazdów zagranicznych, a także czasowe zawieszenie zajęć w szkołach.

Wprowadzenie stanu wojennego wywołało opór. "Solidarność" podjęła akcje protestacyjne - ZOMO sukcesywnie pacyfikowało kolejne strajki m.in. w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, Hucie im. Lenina w Krakowie, Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie, w Hucie Katowice... Największy opór stawiły siłom bezpieczeństwa kopalnie węgla kamiennego na Śląsku.

Większość aktorów i twórców początkowo zbojkotowała zaistniałą sytuację odmawiając występów w mediach państwowych, później jednak sprzeciw złagodniał. Zwykli obywatele zaczęli nosić na ubraniu oporniki jako symbol protestu lub z premedytacją spóźniali się do pracy. Na budynkach zaczęło się pojawiać coraz więcej antyrządowych napisów, na przykład takich jak ; "WRON won za Don", "Zima wasza wiosna nasza", "Wrona orła nie pokona".

Symbolem oporu stał się także oznaczający zwycięstwo znak V, a popularność zyskał zając, którego podniesione uszy tworzyły ten znak.

W 2006 Instytut Pamięci Narodowej oszacował liczbę ofiar śmiertelnych stanu wojennego na 56 osób. Całkowita liczba ofiar stanu wojennego w latach 1981-1989 wynosi nie mniej niż 91 osób, co ustaliła badająca zbrodnie stanu wojennego Nadzwyczajna Komisja Sejmowa w latach 1989-1991.

Jest możliwe, że całkowita liczba ofiar śmiertelnych sięga ponad 100 osób - nie wyjaśniono ok. 90. przypadków tajemniczych morderstw politycznych dokonanych przed i po 1989. Listy ofiar i przyczyny ich śmierci próbował ustalać także Komitet Helsiński, ogłaszając w 1989 raport zawierający listę nazwisk represjonowanych i ofiar śmiertelnych stanu wojennego.