To nowy początek Izby Pamięci w Dąbrówce Wielkopolskiej. Została ona objęta opieką patronacką, trwa również jej modernizacja

Przedstawiciele Instytutu Zachodniego im. Zygmunta Wojciechowskiego, którzy wraz z Andrzejem Kowalskim, prezesem Klubu Rodła Ziemi Babimojskiej przyjechali na pierwszą wizytę do izby w sierpniu tego roku, nie kryli zdziwienia i podziwu. Prof. Andrzej Sakson, socjolog, uznany badacz Ziem Zachodnich i Północnych oraz Małgorzata Bukiel, historyczka kierująca w Instytucie zespołem zajmującym się tym terenem odwiedzali różne miejsca związane z zachowaniem polskości na pograniczu. Dąbrowiecka izba była jednym z punktów tej wycieczki. Instytut wraz z Ośrodkiem Badań „Pamięć i Przyszłość” z Wrocławia realizują projekt finansowany z ministerialnych środków, który polega m.in. na patronowaniu takim przedsięwzięciom. Od razu pojawił się pomysł, aby wciągnąć do niego izbę.

– Myśląc o izbach regionalnych, zwłaszcza szkolnych, mamy pewne wyobrażenie o tym jak wyglądają takie miejsca, dlatego izba w Dąbrówce, zwłaszcza nowoczesny sposób jej prowadzenia i planowane zastosowanie innowacyjnych sposobów prezentacji zbiorów jest dla nas dużą niespodzianką – mówi Małgorzata Bukiel, historyczka z Instytutu Zachodniego, kierująca zespołem Ziem Zachodnich i Północnych. – Od razu pomyśleliśmy o tym, aby to miejsce włączyć do projektu, który jest idealnie skrojony do wspierania takich miejsc, gdzie są nie tylko cenne regionalne zbiory, ale także ludzie, którzy mają chęć i widzą potrzebę ich zabezpieczania i prezentowania.

Obie strony na tej współpracy wiele zyskają. Izba dostanie patronat, opiekę merytoryczną, wsparcie konserwatorskie, inwentaryzację i ogólnopolską promocję za pośrednictwem bazy danych zbiorów regionalnych, w których znajdą się zbiory z Dąbrówki, a partnerzy możliwość na przykład wypożyczenia przedmiotów z tego miejsca na czasowe wystawy, gdzie będą promowały miejscowość i gminę.

Ostatnie działania związane z modernizacją izby zostały zainicjowane przez Marka Pycha, radnego Rady Miejskiej w Zbąszynku. Od kilku lat zmienia on oblicze tego miejsca, pozyskuje środki zewnętrzne i sponsorów oraz namawia włodarza gminy burmistrza Wiesława Czyczerskiego na inwestowanie kolejnych środków na uświetnianie placówki.

To świetna sprawa – mówi M. Pych. – Jestem zafascynowany historią, kulturą i tradycją miejsca, w którym mieszkam od kilkunastu lat. Po dąbrowiecku mówią na mnie „stoniorz”, co oznacza, że jestem „napływowy” i faktycznie przyjechałem tu za żoną, rodowitą dąbrowszczanką. To, co dzieje się z Izbą Pamięci, pokazuje, że jeśli się tylko chce, można lokalnie zdziałać prawdziwe cuda.

Ta historia będzie mieć swój koniec, a właściwie nowy początek już 13 maja 2023 roku, kiedy to nastąpi ponowne otwarcie Izby Pamięci. Będą nowe tablice informacyjne, oświetlenie, nowy wygląd, „modelowanie światłem”. Jednak, jak mówi Marek Pych, otwarcie to tylko symboliczny koniec dużej modernizacji, a faktycznie jest to „nowy początek” prac związanych z modernizacją i dopieszczaniem rozwiązań technicznych, które w izbie będą miały swoje premiery. Pomysłów nie brakuje i można je mnożyć przez odwiedzanie kolejnych muzeów i adoptowanie pomysłów na potrzeby takich miejsc.

– Znalazłem się wśród ludzi, którzy tak jak ja zafiksowali się na temacie tej izby, a przede wszystkim na zachowaniu tożsamości regionalnej, bo przecież izba to tylko narzędzie do pokazania tego tematu szerszemu społeczeństwu – dodaje M. Pych. – Ten zespół to świetni ludzie, począwszy od elektronika, który ma głowę pełną rozwiązań technicznych dotyczących sprzętów, po ludzi, którzy angażują się również w takie rzeczy, jak chociażby malowanie mebli. Ta praca jest nieoceniona. Zawsze powtarzam, że samemu można zrobić wiele, ale aby się nie wypalić, trzeba pomocy. Ja ją dostaję przede wszystkim od rodziny, bo to m.in. jej kosztem odbywa się wiele rzeczy, ale ludzie w Dąbrówce są złoci, trzeba tylko w nich wierzyć.

W latach 60. na pomysł powstania Izby Pamięcie w Dąbrówce Wielkopolskiej wpadła nauczycielka, społeczniczka Wanda Chełkowska, która rozpoczęła zbiórkę pamiątek od mieszkańców. Podstawowymi przedmiotami, a zarazem najcenniejszymi, okazały się eksponaty, dokumenty związane z zachowaniem polskości wśród ludzi z tego terenu. To głównie pamiątki związane ze znakiem Rodła oraz instytucjami, które miały zachowywać w swoim charakterze polskość np. Ludowy Klub Sportowy Sokół, Regionalny Zespół Pieśni i Tańca im. T. Spychały, kółko rolnicze i inne organizacje skupiające Polaków na ziemiach niemieckich. Główną z nich był Oddział Związku Polaków w Niemczech, którego pamięć w izbie została również bardzo mocno podkreślona. Uroczyste otwarcie izby, wówczas pamiątek regionalnych, w dąbrowieckim pałacu nastąpiło 21 marca 1965 r.

Przez lata Izba Pamięci była zlokalizowana w dąbrowieckim pałacu z XIX wieku, ale podczas budowy szkoły w latach 80-tych zdecydowano, że izba będzie jednym z nierozłącznych elementów budynku. Zresztą nie bez powodu szkole nadano tytuł „Pomnik Rodła”. Po przeniesieniu zbiorów do nowego miejsca nastąpiła ich inwentaryzacja, niestety inwentarz zaginął i do dziś nie zachowała się żadna dokumentacja na temat przechowywanych w izbie eksponatów. Przez lata izba miała wielu opiekunów i wielu zwiedzających, którzy chcieli zobaczyć zbiory zachowane od zapomnienia, a wśród nich bywali również naukowcy zainteresowani badaniami ludności rodzimej ziemi babimojskiej. Była dyrektor szkoły w latach 2007-2017 Ewa Kubicka stwarzała nowe możliwości funkcjonowania np. poprzez organizację ścieżki regionalnej w formie lekcji dla uczniów. Te prace kontynuowała Małgorzata Gruchała, która była kolejnym dyrektorem szkoły w latach 2017-2022. Jak sama wspomina, z początku nie wiedziała co wiąże się z Izbą Pamięci, aby przy końcu swojej pracy jako dyrektora całkowicie „wsiąknąć w historię Dąbrówki”.

Zobacz też: Izba Pamięci Żołnierzy Wyklętych

Co najcenniejszego jest w Izbie? Okazuje się, że ma ona swojego „białego kruka”. Jest nim jedna płyta z nagrania I Kongresu Związku Polaków w Niemczech z roku 1938. Nagranie zostało rozpowszechnione w 500 kompletach pięciopłytowych, lecz niewiele z nich zachowało się do dnia dzisiejszego. Jedna z płyt, dokładnie część 2, znajduje się w dąbrowieckiej izbie pamięci. To tylko wycinek cennych eksponatów z izby, bo - jak podkreśla Pych - tak naprawdę cenne są wszystkie przedmioty mówiące o chęci ludzi, chcących zachować swoją tożsamość narodową, społeczną i kulturową. Te nawet najmniej z pozoru ważne legitymacje, wycinki dokumentów czy przedmioty osobiste są największą wartością takich izb pamięci.

Kolejne otwarcie Izby Pamięci w Dąbrówce Wielkopolskiej zaplanowano na 13 maja 2023 roku. Jak mówi radny, lokalne historie czasami mają piękną oprawę i już teraz zaprasza do zwiedzania instytucji po jej otwarciu.