Tutaj walczą o wodę

Podczas ostatniej wyprawy po południowo-wschodniej Turcji zatrzymywałem się przede wszystkim w miejscowościach znanych z zabytków z czasów greckich, seldżuckich, hetyckich, ormiańskich i rzymskich. Wyjątkiem była Tama Atatürka (tur. Atatürk Barajı) na Eufracie, którą podziwiałem z punktu widokowego nad stromym urwiskiem rzeki. Uruchomiona została w 1992 r., ale wciąż pojawia się w nagłówkach gazet na całym Bliskim Wschodzie.

- To potężny obiekt. Turcy budowali go przez dziewięć lat. Kosztował prawie półtora miliarda amerykańskich dolarów. I natychmiast stał się przyczyną międzynarodowych napięć. Spiętrza wodę w Turcji, ale powoduje jej deficyt w Syrii i potem także Iraku, gdzie ta rzeka wpada do Tygrysu - opowiada Iwona, moja przewodniczka po Turcji.

W hołdzie byłemu prezydentowi

Po spiętrzeniu Eufratu przez Tamę Atatürka powstało jezioro o powierzchni 817 km. kw.
(fot. Dariusz Brożek)

Tama ma 169 m. wysokości i aż 1.819 m. długości. Wybudowano tam również elektrownię, która zasila w energię cały region. Potężna zapora jest jednym z elementów tureckiego programu budowy 22 zapór na Tygrysie i Eufracie. Turcy przystąpili do niego w 1975 r. Wydali miliardy dolarów. Największą zaporę oddano do użytku w 1992 r. Jej patronem został Mustafa Kamel Atatürk - pierwszy prezydent tego kraju, który w latach 20. minionego wieku przekształcił Turcję w nowoczesne jak na tamte czasy i region państwo świeckie.

Tama spiętrzyła Eufrat w sztuczne jezioro o powierzchni 817 km. kwadratowych, co ma kapitalne znaczenie dla miejscowego rolnictwa. Jak zaznacza Iwona, żyzna dolina Tygrysu i Eufratu to kolebka naszej cywilizacji. Właśnie tutaj powstało rolnictwo, wybudowano pierwsze systemy irygacyjne. Koczownicze ludy zaczęły uprawiać ziemię, zajęły się hodowlą. Powstały pierwsze miasta, rzemiosło, żegluga rzeczna i handel.

- Turcy poszli w ślady Sumerów i Asyryjczyków. Po spiętrzeniu wody zwiększył się areał pól uprawnych, co natychmiast przełożyło się na rozwój rolnictwa i całej gospodarki - mówi.

Cena jest wysoka. Archeolodzy nie mogą przeboleć, że po spiętrzeniu Eufratu wody jeziora zalały m.in. ruiny starożytnego miasta Samosaty, które było stolicą królestwa Kommageny. W 36 roku przed naszą erą miejscowość odegrała ważną rolę w czasie walk Rzymian z Partami. Została zaatakowana przez wojska Marka Antoniusza i znanego z Biblii króla Heroda. Trwające kilka miesięcy oblężenie i walki zakończyło porozumienie, na mocy którego Rzymianie i ich sojusznicy za cenę wysokiego okupu wycofali się na zachód. Ciekawostką jest fakt, że w 360 rok naszej ery biskupem syryjskiej wówczas Samosaty został św. Euzebiusz.

Przed wybudowaniem tamy mieszkańcy Samosaty zostali przesiedleni do nowego miasta Yeni Samsat.

Bliskowschodnia wojna o wodę

Tama jest jedną z największych zapór hydrotechnicznych na świecie.
(fot. Dariusz Brożek)

Po zakończeniu operacji wojskowej "Pustynna burza" w Iraku były sekretarz generalny ONZ Boutros Ghali powiedział, że następna wojna w Zatoce Perskiej wybuchnie nie z powodu ropy, lecz wody. Jej pierwszą odsłoną i zwiastunem są właśnie wybudowane przez Turków zapory na obu rzekach. Na turecko-syryjsko-irackim pograniczu każda kropla wody jest na wagę złota. Tymczasem po zakończeniu budowy tureckich tam w Syrii i Iraku obniżył się poziom Eufratu.

- Syryjczycy szacują, że przez tamę dociera do nich o sześćdziesiąt procent wody mniej. Dlatego w tym kraju spada poziom wód gruntowych i kurczą się tereny upraw. Tymczasem Turcy zapowiadają, że będą sprzedawać wodę swoim sąsiadom. Jako ewentualny odbiorca pod uwagę jest brany nawet Izrael, co doprowadza do wściekłości przywódców państw arabskich - dodaje moja przewodniczka.

Kolejnym zarzewiem konfliktu z sąsiadami z południowego-wschodu jest fakt, że Turcja należy do NATO i utrzymuje poprawne stosunki z Izraelem.

Kurdowie razem z ekologami

Zapory są przysłowiową solą w oku dla mieszkających na tych terenach Kurdów. Rozwój gospodarczy przekłada się na wzrost poziomu życia mieszkańców i powoduje, że tracą zwolenników radykalne hasła Kurdów dotyczące utworzenia własnego państwa.

Do krucjaty przeciw tamom przyłączyli się ekolodzy, którzy obawiają się katastrofy ekologicznej na terenach danej Mezopotamii.

Nieruchomości z Twojego regionu