Zabrze. Lekarze przywracają pacjentom nadzieję i głos. Wstawiają protezy po usunięciu krtani

Pandemia. Covid-19. Narodowy lockdown. Rafał Szynalik jest jedną z chorujących osób. Lekarze leczą go tylko przez telefon. To zwykła chrypa. Nic nie wskazuje na poważną chorobę.

- Dostawałem syropy na gardło i tabletki. Miałem tylko chrypę, nic więcej. Z miesiąca na miesiąc było coraz gorzej. Potem jak pojechałem prywatnie do laryngologa, wzięli mi wycinek i stwierdzili, że mam raka krtani – opowiada.

Jedynym ratunkiem dla Pana Rafała był szpital w Zabrzu. – Myślałem, że da się uratować krtań, ale niestety… Jakbym miał operację w innym szpitalu pewno musiałbym pisać na kartce i nie powiedziałbym ani słowa – dodaje.

Teraz oddycha i mówi przez specjalną protezę.

- Proteza była wsadzona podczas operacji. Nie mogłem mówić, bo chodziło o to, że w środku musiało się wszystko zagoić. Jak nie przyciskam to oddycham. Oddycham przez protezę. W dzień wyjścia ze szpitala pani logopeda wzięła mnie tutaj do pokoju zabiegowego. Kazała coś powiedzieć. Później ćwiczenia w domu. Z mówieniem nie mam już żadnych problemów.

Pan Rafał przyjechał do Szpitala Specjalistycznego w Zabrzu ratować swój głos z woj. opolskiego. Takich pacjentów jak on jest zdecydowanie więcej. Wszyscy znajdują ratunek w Oddziale Otorynolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej. - Sama proteza nie służy do mówienia, tylko do przepływu powietrza – wyjaśnia logopeda Ilona Mika. Uczyła mówić pana Rafała po operacji. - Cały mechanizm nauki mowy protezowej jest oparty tak naprawdę na mechanizmie mowy krtaniowej. Pacjenci mówią na wydychanym powietrzu z płuc. Przepływa ono z tchawicy do przełyku przez protezę i wprowadza w drgania pseudogłośni. To jest miejsce tworzenia głosu – wyjaśnia.

Wstawić protezę można pacjentom nawet po kilku latach od momentu usunięcia krtani. – Przy wymianie protezy pacjent może mówić od razu. Generalnie sam system protez głosowych jest już znany od kilkudziesięciu lat. Z roku na rok firmy produkujące protezy wymyślają nowe protezy, ich nową jakość i materiału. Oczywiście jest szereg dodatkowych urządzeń, które pomagają przy opiece nad tą protezą. Sama wymiana protezy trwa około 5-10 minut – wyjaśnia nam otorynolaryngolog dr hab. n. med. Paweł Sowa z Katedry i Oddziału Klinicznego Otorynolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

"Utrata mowy, to jest ogromne kalectwo"

Dodaje, że zabieg usunięcia krtani wynika najczęściej z przyczyn nowotworowych. - Wtedy pacjentowi usuwa się narząd mowy. Coś co warunkuje prawidłową komunikację z otoczeniem. Jego drogi oddechowe zaczynają się na wysokości rurki tracheotomijnej. Tu pacjent nie powącha kwiatków, ma zaburzenia węchu. Utrata mowy, to jest ogromne kalectwo - dodaje.

Według statystyk do usunięcia krtani w chorobie nowotworowej dochodzi u blisko 70% wszystkich pacjentów. W Szpitalu Specjalistycznym w Zabrzu tylko w ubiegłym roku takich zabiegów wykonano 35, a te często łączone są z pierwotnym wszczepieniem protezy.

- Proteza jest takim urządzeniem, które pozwala nauczyć mówić pacjenta po całkowitym usunięciu krtani. Polega na wytworzeniu sztucznej przetoki między tchawicą a przełykiem i ciśnienie, które w przełyku jest wytwarzane, pozwala na wydobywanie głosu. Dzięki urządzeniu pacjent dalej może żyć i komunikować się z rodziną - wyjaśnia.

Nie tylko pacjenci szukają pomocy. Do placówki przyjeżdżają lekarze z całej Polski zdobyć doświadczenie w zakresie wszczepiania protez głosowych. 29 września odbył się kurs w placówce dla medyków.

- Wymieniamy się naszym doświadczeniem z lekarzami, którzy chcą wprowadzić taką metodę do pomocy pacjentom po całkowitym usunięciu krtani, albo mają problemy, które możemy naszym doświadczeniem spróbować je rozwiązać – mówi dr n. med. Ewa Nowińska, zastępca Ordynatora Oddziału.

Jak twierdzą lekarze, coraz więcej pacjentów cierpi z powodu raka krtani, dlatego potrzeba nie tylko protez, ale także specjalistów w całym kraju, którzy będą umieli przeprowadzać takie zabiegi jak w Zabrzu.

- Coraz więcej ludzi choruje na krtań i coraz więcej nie ma możliwości mówienia. Jeśli postęp techniczny pozwala na tworzenie takich protez, które są coraz bardziej udoskonalane, staramy się, żeby były coraz bardziej dostępne i powszechne – mówi nam Krzysztof Żabicki, prezes Szpitala Specjalistycznego w Zabrzu. Oddział laryngologii jest wiodącą jednostką, jeśli chodzi o przeszczepy protez krtani. Mając takie doświadczenie i takich fachowców, staramy się dzielić wiedzą i umiejętnościami. Zajęcia teoretyczne i praktyczne powodują, że coraz bardziej otwieramy się na innych. Im więcej będzie takich oddziałów w Polsce, tym więcej będzie zadowolonych pacjentów – dodaje.

Tego samego zdania są lekarze, którzy uczestniczyli w warsztatach – Przyjechałem doskonalić techniki, które wykonujemy u siebie, ale od krótkiego czasu. Ordynator postanowił, że musimy doszlifować pewne kwestie dotyczące protez głosowych - mówi nam Lek. med. Arkadiusz Macha. Na co dzień leczy w Wojewódzkim Centrum Szpitalnym Kotliny Jeleniogórskiej. - Później zdobytą wiedzę przekażę kolegom, żebyśmy mogli wdrożyć ją u siebie w ośrodku – dodaje.