Zielona Góra nie jest już stolicą srok? Dlaczego te ptaki wybierają Gorzów Wlkp.?

No właśnie tego pytania się obawialiśmy. Bo w tych badaniach nie chodzi o wykazanie, gdzie jest najwięcej srok, ale jakie środowiska najbardziej lubi. Czy te mechanizmy ekologiczne są powtarzalne w różnych miastach.

Leszek Jerzak: Badania w Gorzowie Wielkopolskim upewniły nas, że tak. Potwierdzają to wyniki badań prowadzonych w Zielonej Górze.

Po prostu sroka jest dobrym bioindykatorem środowiska. Mówiąc w skrócie, tam, gdzie jest jej dużo w mieście, tam jest bardziej uproszczony ekosystem.

Nasze badania wskazują, że średnie zagęszczenie sroki w tym mieście utrzymuje się na poziomie 5,5 par na kilometr kwadratowy i w porównaniu z innymi miastami wygląda podobnie - Lublin to średnio 4,3 par, Szczecin 8,7 par, Siedlce 2,1, a w Zielonej Górze w niektórych miejscach nawet ponad 30.

Olaf Ciebiera: Stawiają na centra miast. W Gorzowie, w ścisłym centrum, naliczyliśmy nawet 22 pary na kilometr, a znacznie mniej na przedmieściach i w krajobrazie rolniczym miasta. Co ciekawe, sroki coraz chętniej wybierają drzewa zimozielone np. świerki i tuje do zakładania gniazd. Wiąże się to z lepszym zamaskowaniem gniazda przed drapieżnikami, w takich gniazdach sukces lęgowy jest po prostu pewniejszy. Te proste badania są wskazówką, w jakich dzielnicach trzeba poprawić zieleń, aby zwiększyć bioróżnorodność.

LJ: Zasada jest jasna: uproszczony ekosystem - wygrywa tylko kilka gatunków, które gwałtownie zwiększają swoją liczebność. Z czasem mogą się stawać przez to uciążliwe dla nas, jak i dla innych organizmów. Trzeba wspierać zwiększanie różnorodności biologicznej. Wtedy w mieście jest więcej gatunków, które się kontrolują nawzajem. Najlepiej robić to planowo w ramach systemu przyrodniczego dla danego terenu.

LJ: Tak naprawdę to my im przygotowaliśmy dobre miejsca do życia. Sroka potrzebuje wysokiego drzewa pod budowę gniazda. Uwielbia szukać pokarmu na strzyżonych trawnikach. Oraz najlepiej, jak nie ma drapieżników w okolicy.

Do tego dochodzi łatwy pokarm ze śmietników. I my im to przygotowaliśmy. Szpalery drzew wzdłuż ulic, kosimy trawniki. Miasta boi się wiele drapieżników.

Także ludzie w mieście nie zwracają uwagi na ptaki. Są zabiegani. Proszę zwrócić uwagę na fakt, że w krajobrazie rolniczym nie podejdziemy blisko do sroki. Zrywa się do lotu już na odległość 200-300 m na nasz widok. A w mieście w parku będzie nam chodzić przy ławce koło nóg szukając pokarmu, albo czekając na rzucenie czegoś do jedzenia.

OC: Dokładnie, w miastach sroki żyją w zagęszczeniach kilkadziesiąt razy wyższych niż w tradycyjnym krajobrazie rolniczym. Oczywiście, nie ma konieczności regulowania liczebności sroki, bo to nic nie da. Były oczywiście pomysły, aby usuwać nadmiar srok. Ale jeśli jest odpowiednie środowisko, to napłyną z zewnątrz nowe osobniki - stara zasada z podręcznika ekologii. I tu jest szansa chociażby w Zielonej Górze, że jeśli uda się uruchomić budowę systemu przyrodniczego w mieście, to zwiększy to bioróżnorodność i ureguluje skrajne zagęszczenia niektórych gatunków. Właśnie na Uniwersytecie Zielonogórskim myślimy już nad tym problemem.

L.J.: Tak naprawdę to się zaczęło już dawno temu, kiedy sroki zwróciły na siebie uwagę poprzez szybkie zasiedlanie miast. Wydawało się, że tereny zurbanizowane są niechętnie zamieszkiwane przez zwierzęta. A tu nagle pojawił się gatunek, który chętnie tu zamieszkał. I teraz pojawiły się pytania - jak to możliwe, jak on to zrobił. I to jest takie trochę przewrotne, bo wiele osób myśli, że przyrodę to można obserwować gdzieś w dzikich górach, dżungli.

A okazuje się, że uniwersalne prawa ekologii można poznawać i opisywać na swoim podwórku. Potem okazało się, jaki to inteligentny ptak.

Ile jest jeszcze do zbadania. Powstała grupa na UZ prowadząca badania. Pomagają nam w terenie studenci biologii przygotowując prace licencjackie i magisterskie. To naprawdę wciąga.

O.C.: Tak wykazują eksperymenty. Sroki to bardzo inteligentne ptaki i nieraz nas zaskakiwały w terenie. Pilnują cały rok swojego terytorium, ale w zimie śpią razem w stadach na noclegowiskach, bo jest bezpieczniej. Potem wracają na terytorium. Takie noclegowisko jest np. w Zielonej Górze w parku Tysiąclecia. Mają mocno rozbudowany przekaz swoich doświadczeń na drodze kulturowej. Zazwyczaj młoda sroka bierze za partnera starszego i doświadczonego osobnika. Uczy się od niego jak np. zbudować dach na gnieździe, aby chronił przed wronami. Albo gdzie znaleźć łatwo pokarm czy jak unikać niebezpieczeństw.

O.C.: Sroki są terytorialne. Zajmują średnio ok. od 3 do 7 ha ziemi. Na swoim terytorium zachowują się pewnie. Przeganiają koty, bo mają z nimi stare porachunki. Koty polują na młode sroki, a także zdarza się, że wspinają się do sroczych gniazd. Główny pokarm srok to bezkręgowce i nasiona. Ponieważ są wszystkożerne, to jeśli trafią na jakieś gniazdo, nie pogardzą jajem czy pisklakiem, ale to rzadko. Jest to jednak widoczne, bo ptaki od razu podnoszą hałas i to zwraca uwagę. Jednak szczegółowe badania nad drapieżnictwem sroki wykazały, że jest on nieistotny. Woli łatwiejszy pokarm w śmietnikach.

L.J.: Coś w tym jest. Sroka należy do grupy ptaków o wysokiej inteligencji. Interesuje się wszystkim, co zwraca uwagę. Robiono specjalne eksperymenty.

Jeden polegał na tym, że na białym tle położono białe i czarne kamyczki. Zawsze zainteresowała się czarnymi. I odwrotnie - na czarnym tle zainteresuje ją biały kamyk.

Prawdopodobnie identycznie jest z legendą o porywaniu pierścionków i innych błyskotek. Jeśli ktoś położył coś takiego na parapecie i błyszcząc zwróciło to uwagę sroki, to po prostu zainteresuje się nim i porwie. Pytano nas już naprawdę bardzo wiele razy, czy dorobiliśmy się na badaniach sroki. Ale w gniazdach nie było złota. Raczej kawałki drutu, świecąca folia... A może ludzie stali się ostrożniejsi?

Wideo: Miejskie wodociągi w Gorzowie Wielkopolskim uruchomiły kurtyny wodne dla przechodniów chcących się ochłodzić