To zielonogórscy żużlowcy go zabili. "Z piasku wystawała dłoń, zegarek wciąż chodził. To było przerażające..."

Obaj panowie (rocznik 1967) byli wychowankami Falubazu. Poznali się w połowie lat 80. w szkółce żużlowej. Szybko zostali dobrymi kumplami. Łączyły ich wspólne imprezy, odwiedzali się w domach. W 1991 roku sięgnęli po złoty medal drużynowych mistrzów Polski. Właściciel klubu Zbigniew Morawski płacił żużlowcom hojną ręką. Młodzi mieli wszystko: sukcesy, pieniądze i sławę. Na początku 90. lat byli najbardziej rozpoznawalnymi ludźmi w mieście. I wszystko zaprzepaścili.

Policyjny komunikat ukazał się 8 lutego 1992 roku w "Gazecie Lubuskiej". Chodziło o zaginionego 31 stycznia w Zielonej Górze 25-letniego Jacka O. Ponieważ posiadał on także obywatelstwo niemieckie, do poszukiwań włączył się Interpol i policja niemiecka. Komunikat, jakich wiele i nikt wówczas nie przypuszczał, że to początek sprawy, która poruszyła wszystkich.

Na przegubie był zegarek, który jeszcze chodził. Wszczął alarm. Zwłoki były zakopane bardzo płytko.

Bomba wybuchła 10 marca rano. Człowiek jadący drogą z Krępy do Łężycy dojrzał w dość bliskiej odległości od pobocza wystającą z piasku... ludzką dłoń. Na przegubie był zegarek, który jeszcze chodził. Wszczął alarm. Zwłoki były zakopane bardzo płytko. Okazało się, że był to poszukiwany Jacek O. Policja pracowała już nad tą sprawą dość intensywnie. Przypuszczała, że długa nieobecność Jacka O. i brak kontaktu z rodziną nie jest wynikiem jakiegoś nagłego wyjazdu, czy też chęci zmiany otoczenia, tylko powody są zgoła inne. Nie było więc to tylko zwykłe zaginięcie i od pewnego czasu szukano zwłok. Zaczęto nawet przeczesywać pobliskie lasy. Śledczy mieli też podejrzenia. Sprawa ruszyła do przodu. Tego samego dnia, po południu, został zatrzymany znany zielonogórski żużlowiec Zbigniew B., a późnym wieczorem jego kolega z drużyny, Marek M.

To był szok nie tylko dla świata sportowego. Obaj w chwili zatrzymania mieli po 24 lata. Zbigniew B. należał do czołowych zawodników ówczesnego KS Morawski, Marek M. był żużlowcem z tak zwanej drugiej linii. Pierwszy z nich był wcześniej reprezentantem Polski, wyróżniał się w meczach ligowych i wróżono mu wielką karierę. Obaj nie mieli dotąd żadnych zatargów z prawem, byli znani, dobrze im się wiodło, uprawiali popularny w mieście sport. Szok, jakiego wszyscy doznali po aresztowaniu, które okazało się nieprzypadkowe, powiększał się w miarę ujawniania kolejnych informacji. Okazało się, że Jacek O. został zamordowany w kawalerce Zbigniewa B. niemal w samym centrum miasta, przy ulicy Krzywoustego. O przypadku czy uderzeniu zadanym w kłótni nie mogło być mowy. Jacek O. otrzymał pięć ciosów metalową rurką o długości 50-60 cm, które "spowodowały pęknięcie pokrywy i podstawy czaszki oraz wylew podpajęczynówkowy", jak głosił policyjny komunikat.

• Strzelanina jak z mafijnych filmów w Sulechowie i śmierć policjanta. Wszystko zaczęło się w tym "hotelu widmo" przy S3

Po morderstwie sprawcy usiłowali zawinąć zwłoki w dywan typu "Kowary". Okazał się za krótki, użyli więc koca. Nocą wywieźli je i zakopali przy drodze Krępa - Łężyca. Od razu przystąpili też do usuwania śladów. Narzędzie zbrodni schowali w piwnicy, rzeczy poplamione krwią porozrzucali po śmietnikach w różnych częściach miasta. Dywan przecięli i też wyrzucili. Plamy krwi z mebli, ścian, sufitu i podłogi usunęli. Niemal niezwłocznie przystąpili do malowania mieszkania. Działali wspólnie, ale ich jedność pękła przy pierwszym przesłuchaniu. Obaj szybko przyznali się do udziału w zabójstwie, ale jak to bywa, umniejszali swoją rolę twierdząc, że sprawcą był kolega, a przesłuchiwany tylko pomógł wywieźć zwłoki i zatrzeć ślady.

Zeznania obu oskarżonych były podobne jeśli chodzi o spotkanie, jego początek i wszystko, co było po śmierci Jacka O. Za to kompletnie sprzeczne jeżeli dotyczyły samego feralnego zdarzenia.

W miarę odsłaniania szczegółów tej zbrodni wyłaniały się niskie motywy obu podejrzanych. Okazało się, że powodem było ówczesne 33 miliony - dziś, po denominacji, 3,3 tys. złotych. W listopadzie Zbigniew B. kupił od Jacka O. niebieskiego opla omegę. Umówili się na 90 milionów (9 tys). Zbigniew B. nie miał pieniędzy, dał jedynie zaliczkę 6 milionów (600 zł). Resztę miał zapłacić 1 grudnia 1991 roku. Tego dnia dopłacił tylko milion (100 zł). Panowie dogadali się, że do końca grudnia Jacek O. dostanie kolejną sumę, a ostateczne rozliczenie nastąpi do końca stycznia. Rzeczywiście jeszcze przed świętami Zbigniew B. dopłacił 50 mln (5 tys.) które uzyskał ze sprzedaży starego pojazdu. Pozostały 33 mln (3,3 tys). Umowa była tak skonstruowana, że jeśli Zbigniew B. nie zapłaci reszty pieniędzy w terminie, auto wraca do Jacka O. i przepada cała zaliczka, jaką wcześniej B. wpłacił. Styczeń mijał, Jacek O. dopytywał się o pieniądze, czas naglił.

W końcu umówili się właśnie 31 stycznia u Ewy, wówczas dziewczyny Zbigniewa B. Był tam jeszcze Marek M. z żoną i Jacek O. Potem panowie pojechali do mieszkania B. sfinalizować transakcję. Długo nie wracali, więc panie pojechały na ulicę Krzywoustego. Nikt im nie otworzył.

Właśnie, co stało się za zamkniętymi drzwiami? Wyjaśnił to trwający ponad dwa lata proces sądowy. Zeznania obu oskarżonych były podobne jeśli chodzi o spotkanie, jego początek i wszystko, co było po śmierci Jacka O. Za to kompletnie sprzeczne jeżeli dotyczyły samego feralnego zdarzenia.

Było już ciemno, więc handlarz nie zwrócił uwagi na zawieszony w oknie koc, który tej nocy miał zabezpieczyć morderców przed oczami ciekawskich. Już to pokazuje, że mordercy mieli wszystko zaplanowane.

Marek M. twierdził, że usiadł w fotelu naprzeciw Jacka O., a Zbigniew B. krążył po pokoju. Czytali umowę kupna - sprzedaży samochodu, B. podał mu jakąś kartkę, a po chwili wyciągnął spod telewizora metalową rurkę i uderzył O. w głowę. Ten dawał jeszcze oznaki życia, ale B. uderzył go rurką jeszcze kilka razy. M. zeznawał, że był jak sparaliżowany, chciał uciekać, ale nie mógł. Potem wywieźli zwłoki i zaczęli zacierać ślady.

• Mroczna strona Lubuskiego. O tych zbrodniach w regionie słyszał cały świat. Zawsze dramat rozgrywał się tuż za rogiem

Zbigniew B. opowiedział sądowi zupełnie coś innego. Zeznał, że kiedy poszedł do kuchni robić kawę, usłyszał szamotaninę w pokoju. Przybiegł, by ich rozdzielić. Obaj zachowywali się agresywnie, były jakieś kopniaki i ciosy. Uspokoili się, więc poszedł dokończyć robienie kawy. Usłyszał jednak krzyki i kiedy wszedł, zobaczył, że M. zadaje O. ciosy w głowę. Pobiegł do kuchni po mokry ręcznik, żeby przetrzeć krwawiącego. Wtedy M. powiedział, że O. jeszcze się rusza i trzeba poprawić. I tak zrobił. Potem jedynie pomógł koledze usunąć zwłoki.

Na głowę handlarza spadły 2-3 bardzo silne ciosy metalową rurką. Ciało ofiary zawisło na lewym oparciu fotela, a z ust zaczęła sączyć się krew. Uderzony z trudem łapał oddech, gdy na jego głowę spadły kolejne, tym razem śmiertelne ciosy. Po chwili jego martwe ciało zsunęło się na podłogę.

Wszędzie było pełno krwi. Ciosy były tak silne, że krew znalazła się na ścianach, suficie, meblach i żyrandolu. Zbigniew B. wyciągnął z kieszeni zmarłego kluczyki do auta i przestawił opla rekord na ul. Zakręt. Wrócił po 15 minutach i zabrali się do ukrycia zwłok, które w pierwszej kolejności owinęli kocem.

Mordercy nieśli ciało do przedpokoju, gdy zadzwonił dzwonek. To ich kobiety przyjechały sprawdzić, co się dzieje, że nie wracają. Przed otwarciem drzwi żużlowcy przenieśli zwłoki do kuchni. Aby uniknąć awantury na klatce schodowej zostawili je w mieszkaniu i czym prędzej odwieźli panie. Kilkadziesiąt minut później wrócili. Znieśli ciało i wrzucili do bagażnika opla omegi. Po krótkiej naradzie ustalili, że zakopią zwłoki na łąkach w pobliżu Odry. Jednak grunt był tam za twardy, więc pojechali do lasu w pobliżu Łężycy. W lesie porzucili też koc i szpadel. Wrócili do mieszkania, żeby posprzątać i usunąć ślady krwi. Dywan i fotel były tak zakrwawione, że postanowili je wyrzucić. Zbigniew B. wywiózł fotel aż do lasu w Ochli.

Później Zbigniew podrobił umowę kupna samochodu i zarejestrował go na siebie. Wspólnie z partnerką odmalowali mieszkanie.
Zaginięcie O. po trzech dniach zgłosił jego szwagier, który tamtego wieczoru miał go przenocować. Szwagier wiedział, w jakim celu O. ma spotkać się ze Zbigniewem B. Policja potrzebowała dwóch miesięcy, aby powiązać wszystkie wątki i zatrzymać żużlowców.

• Pstrąże na granicy Lubuskiego, to największe miasto widmo w Polsce. Opuszczone domy, ciemne podziemia, ruiny znajdziesz tu na każdym kroku

Proces ciągnął się ponad dwa lata, było wiele odroczeń, chorowali obrońcy oskarżonych. W jego trakcie wyszło na jaw, że Zbigniew B. próbował przerobić pistolet gazowy na broń z ostrymi nabojami kaliber 9 mm, co przekonało sąd, że chciał zgładzić O., używając właśnie pistoletu. Kiedy się nie udało, zrobił to w inny sposób. Wprawdzie obaj oskarżeni obwiniali się wzajemnie o dokonanie zabójstwa, ale sąd uznał, że sprawcą był Zbigniew B. a jego motywem były tylko i wyłącznie pieniądze, jakie miał oddać Jackowi O. Marek M. nie znał ofiary i nie miał żadnego motywu. Niemniej sąd uznał, że oskarżeni działali wspólnie i w porozumieniu, bo M. pomagał B. w próbie przeróbki pistoletu gazowego, a także w zacieraniu śladów.

Zbigniew B. otrzymał wyrok 25, a Marek M. 15 lat więzienia. Później sąd apelacyjny zmniejszył wyrok M. do 11 lat, a w przypadku B. pozostawił go w mocy. Przewodniczący składu sędziowskiego powiedział, że obaj, a zwłaszcza B. mieli więcej niż dobre warunki materialne. Jednakże prowadząca do zbrodni pogoń za pieniądzem zaprowadziła ich na ławę oskarżonych. Sport, który uprawiali profesjonalnie, nie ukształtował niestety ich charakterów. Sąd stwierdził, że w ich klubie, czyli w KS Morawski, niewiele czyniono dla ludzi, którzy znaleźli się na zakręcie życiowym.

• DAG Alfred Nobel. Mroczna tajemnica lasu pod Nowogrodem Bobrzańskim. Miejsce oficjalnie nie istniało. Dziś każdy chce je zobaczyć

Słowa sędziego podsumowały niejako dyskusję, która toczyła się od momentu zatrzymania obu żużlowców. W końcu ohydnej zbrodni dopuściły się nie osoby ze środowiska przestępczego, a sportowcy, ludzie będący na świeczniku, znani i podziwiani. Szokujące były niskie motywy, bo przecież przyczyną zabójstwa, jak ustalono ponad wszelką wątpliwość, było dzisiejsze 3,3 tys. zł!
Prezes Zbigniew Morawski, kiedy o tym usłyszał, powiedział tylko, że Zbigniew B. tyle mógł spokojnie zarobić w jednym meczu ligowym. To jego zdanie było później wielokrotnie cytowane. Wówczas sport zawodowy dopiero raczkował. Pojawiły się więc opinie, często jeszcze tchnące starymi czasami, o roli wychowawczej klubu i braku pracy z młodymi ludźmi. W komentarzach pisano o różnych wcześniejszych sprawkach, jakie mieli na koncie zawodnicy zielonogórskiego klubu, zbyt łatwo i efekciarsko łączono wypadki na torze, z tym, czego dopuściła się ta dwójka. Wszystko to biło w klub i jego wizerunek. KS Morawski wydał oświadczenie:

"Zarząd klubu zwraca się do wszystkich, którym droga jest sprawa sportu żużlowego, o zachowanie umiaru i koniecznej w takich sytuacjach rozwagi. Poszukiwanie taniej sensacji i rozbudzanie namiętności w obliczu ludzkiej tragedii może przynieść dodatkowe krzywdy i ból".

Ale fali spekulacji już nie dało się zatrzymać. W sumie proces, który ujawnił kulisy działania obu żużlowców, odsłonił przebieg wypadków feralnego popołudnia, a także ustalił motyw zabójstwa, nie odpowiedział na szereg wątpliwości. Na przykład jak oskarżony Zbigniew B. wyobrażał sobie uniknięcie choćby pytań policji o Jacka O., skoro rodzina zamordowanego wiedziała o ich spotkaniu i był ostatnią osobą, która widziała go żywego? Czemu wybrał tak drastyczne rozwiązanie, skoro jak stwierdził prezes jego klubu, sumę brakującą do zakończenia transakcji mógł mieć po jednym meczu ligowym? Albo działanie Marka M. Wiadomo, że w koleżeńskim duecie wiodącą rolę miał Zbigniew B. Pytano jednak, jak daleko lojalność wobec kolegi przysłoniła mu realną ocenę sytuacji i czy nie przewidywał, jakie czekają go konsekwencje? To mogliby wyjaśnić oskarżeni. Niestety, wprawdzie odpowiadali na pytania sądu, ale na głębszą refleksję i ocenę swego postępowania się nie zdobyli.

Gazeta Lubuska śledziła sporą część tego procesu. Interesowała się nim cała Polska. W redakcji opisywał go, nieżyjący już, redaktor Zbigniew Szydłowski. W miarę jak sąd odsłaniał kolejne fazy działania oskarżonych, wyłaniał się smutny obraz braku refleksji, dążenia do załatwienia swojej sprawy za wszelką cenę, nawet kosztem życia ludzkiego. Jeden ze świadków z kręgu Jacka O. powiedział:

"Jacek miał pieniądze. Gdyby wiedział, że zostanie zabity za taką drobną sumę, to pewnie by oddał mu to auto za darmo. Coś takiego nie powinno się zdarzyć".

Zdarzyło się. I to obok nas, a zrobili to ludzie, wobec których nikt nie przypuszczał, że mogą się dopuścić czegoś takiego.

Po uprawomocnieniu wyroku dziennikarz odwiedził w więzieniu we Wrocławiu Zbigniewa B. Pogadali, a wywiad znalazł się na łamach "GL". Kiedy już skończyli rozmawiać i przyszedł strażnik, żeby odprowadzić B. do celi, padło pytanie:

"Panie Zbigniewie. Wyrok jest prawomocny i nic już go nie zmieni. Obiecuję, że tego, co pan mi teraz powie, nie opublikuję w gazecie. Zrobił pan to?". Spojrzał na mnie i powiedział "Nie zabiłem go..."

Powyższy materiał jest kompilacją archiwalnych artykułów autorstwa Andrzeja Flügela oraz Kamila Kromskiego.