Darmowe jadłodajnie
W trakcie Wielkiego Kryzysu właśnie tak wyglądała doraźna pomoc dla znajdujących się w skrajnie trudnej sytuacji bezrobotnych. Finansowane przez państwo i organizacje dobroczynne darmowe jadłodajnie stały się wtedy stałym elementem krajobrazu miast Europy i USA. Można było w nich dostać prosty posiłek bez żadnej zapłaty. Na zdjęciu widzimy kryzysową darmową jadłodajnię utworzoną w Polsce na początku lat 30.
Bony towarowe, czyli „polskie dolary”
Ten uznawany tylko w PRL parapieniądz został wprowadzony przez władze głównie po to, by wydobywać z kieszeni obywateli prawdziwe dolary. Początkowo bonami można było płacić tylko w sklepach prowadzonych przez bank Pekao – potem, po ich likwidacji, w pewexach i Baltonie. Od 1971 r. w PRL bonami można było nawet legalnie handlować – natomiast wymiana walut była zakazana i karana aż do schyłku systemu.
Bilety powstania styczniowego
Papiery emitowane przez podziemny Rząd Narodowy w trakcie powstania styczniowego nie były w ścisłym sensie banknotami. Wprawdzie powstańcze władze rozważały wprowadzenie własnych banknotów – wzorem poprzedników z czasów insurekcji kościuszkowskiej – jednak projekt ten nie wyszedł poza fazę przygotowań. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że powstańcy uznali, że drukowanie złotych bez pokrycia mogłoby co najmniej utrudnić wprowadzenie polskiej waluty po zwycięstwie powstania. Właśnie dlatego, by jednak zachować zdolność finansowania powstańczych potrzeb, wybrano formę obligacji. Takimi papierami płacono za broń, prowiant czy konie polskim obywatelom – co na ogół spotykało się ze zrozumieniem. Zamiast parytetu złota obowiązywała logika pożyczki na cele narodowe, którą polskie państwo zwróci, gdy odzyska wolność.
MUSZLA SPONDYLUS
Piękne muszle żyjących w Morzu Śródziemnym zawiaśników (spondylus) służyły w neolicie do wyrobu biżuterii. Wykonane z nich paciorki archeolodzy odnajdują na terenie całej Europy Środkowej, niekiedy wśród znalezisk trafiają się też całe woreczki nieobrobionych muszli. Jest niemal pewne, że przed tysiącami lat to właśnie spondylusy służyły za rodzaj „grubego” pieniądza towarowego, będąc stosunkowo niewielkie i łatwe do transportu, miały zarazem znaczną wartość.
