Smog to problem nas wszystkich? Sąd tak nie uważa. RPO: obywatele mają prawo zaskarżyć wojewódzki program ochrony powietrza

Według danych Europejskiej Agencji Środowiska aż 46,3 tys. osób w Polsce umiera co roku przedwcześnie z powodu smogu. Zanieczyszczenia powietrza są szczególnie groźne dla osób cierpiących na choroby układu oddechowego. Walce z tym problemem służą różne rządowe i samorządowe działania, takie jak m.in.:

• program Czyste Powietrze,
• program Stop Smog,
• wojewódzkie programy ochrony powietrza.

Mieszkańcy i organizacje społeczne nie zawsze pozytywnie oceniają działania władz w tym zakresie.

– Mieszkańcy, których dotyka zanieczyszczenie powietrza i organizacje ekologiczne od kilku lat podejmują próby zaskarżania do sądów administracyjnych programów ochrony powietrza, które w ich ocenie nie pozwalają na osiągnięcie odpowiedniego stanu powietrza (albo zakładają zbyt mało działań, albo za bardzo rozkładają je w czasie) – czytamy w komunikacie RPO.

Jak się jednak okazuje, zdaniem sądów mieszkańcy oddychający smogiem nie mogą żądać uchylenia wojewódzkich programów ochrony powietrza. Jak twierdzą sędziowie, uchwalone przepisy nie naruszają indywidualnego interesu prawnego skarżących, a zatem nie mają oni prawa składać skarg. Przykładowo w woj. mazowieckim Wojewódzki Sąd Administracyjny tylko w styczniu br. odrzucił na tej podstawie 3 skargi.

Zdaniem RPO sędziowie potraktowali skargi obywateli i organizacji społecznych nieprzychylnie – z góry je odrzucili, chociaż mogli je rozpatrzyć. Taką możliwość dawały bowiem unijne przepisy, które podchodzą do tej kwestii inaczej niż polskie.

Jeżeli nawet WSA uznał, że mógł nie dopuścić skarg na ogólnych zasadach, to powinien albo dokonać prounijnej wykładni tych przepisów, albo (...) odstąpić od ich zastosowania i rozpoznać skargi – uważa RPO.

Rzecznik postanowił w tej sytuacji stanąć po stronie obywateli i zażądał, żeby trzy sprawy z województwa mazowieckiego rozpatrzyła ponownie wyższa instancja (Naczelny Sąd Administracyjny). Daje to nadzieję, że w przyszłości kolejne osoby chcące zaskarżyć wojewódzkie przepisy dotyczące walki ze smogiem będą miały większą szansę na zwycięstwo w sądzie.

Każdy, kto jest uprawniony z przepisów dyrektywy [unijnej – przyp. red.] musi mieć zapewnioną możliwość skutecznego dochodzenia ochrony swojego uprawnienia przed sądem, niezależnie od krajowych przepisów procesowych – podsumowuje RPO.