Praca wykonywana na stanowiskach określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8, poz. 45 ze zm.) uprawnia do wcześniejszego nabycia prawa do emerytury.
Obniżony wiek emerytalny jest zróżnicowany w zależności od charakteru wykonywanej pracy.
Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A (który jest załącznikiem do wymienionego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów), nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.
Pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie B (wspomnianego wcześniej rozporządzenia), mogą przejść na wcześniejszą emeryturę po spełnieniu następujących warunków:
wiek 50 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, wymagany okres składkowy i nieskładkowy 20 lub 25 lat, w tym co najmniej 15-letni okres pracy na statkach żeglugi powietrznej w przypadku uznania niezdolności do pracy na statkach żeglugi powietrznej (wykaz B dział I), jeżeli wiek emerytalny osiągnięty został w czasie wykonywania pracy na statkach żeglugi powietrznej;
wiek 55 lat, wymagany okres składkowy i nieskładkowy - 20 lub 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach w portach morskich (wykaz B dział II), jeżeli wiek emerytalny osiągnięty został w czasie wykonywania pracy w portach morskich;
wiek 55 lat, wymagany okres składkowy i nieskładkowy 20 lub 25 lat w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach w hutnictwie (wykaz B dział III), jeżeli wiek emerytalny osiągnięty został w czasie wykonywania prac w szczególnych warunkach w hutnictwie;
wiek 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn, wymagany okres składkowy i nieskładkowy 20 lat lub 25 lat, w tym co najmniej 10 lat pracy w szczególnych warunkach na stanowiskach określonych w wykazie B dział IV (przetwórstwo azbestu, produkcja ołowiu, kadmu i aluminium, rybacy morscy, nurkowie);
wiek 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn, wymagany okres składkowy i nieskładkowy 20 lub 25 lat, w tym co najmniej 20 lat pracy przy wydobywaniu węgla brunatnego na odkrywce, przy przeróbce mechanicznej węgla w zakładach górniczych lub pracy górniczej pod warunkiem osiągnięcia wieku emerytalnego w czasie zatrudnienia przy w.w. pracach lub w ciągu 5 lat od ustania zatrudnienia.
Dokument od pracodawcy
Pracodawca dokumentuje pracę w szczególnych warunkach - na podstawie resortowego wykazu tych prac - w świadectwie pracy.
W świadectwie tym należy wskazać okres zatrudnienia wykonywanego na stanowisku wymienionym w zarządzeniu resortowym, na którym praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracodawca ma obowiązek prowadzenia ewidencji pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych, oraz dokonywać w aktach pracowników zapisów o okresach wykonywania tej pracy.
Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach nie podlegają zaliczeniu okresy zatrudnienia u prywatnego pracodawcy, chyba że jest to jednostka organizacyjna powstała w wyniku przekształcenia lub restrukturyzacji albo pracownicy zostali przeniesieni w trybie art. 231 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem Kodeksu pracy - w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy.
Skąd zaświadczenia
Przy ubieganiu się o wcześniejszą emeryturę dopuszczalnym dowodem pracy w warunkach szczególnych są zaświadczenia wystawione przez:
organy założycielskie zlikwidowanych zakładów pracy, w tym m.in. przez byłe Ministerstwo Gospodarki i wojewodów,
Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa,
zakłady pracy posiadające w swoich archiwach zakładowych akta osobowe byłych pracowników, którzy odeszli z pracy przed rozpoczęciem procesu przekształceń własnościowych i restrukturyzacji, jeżeli z akt tych bezspornie wynika wykonywanie przez daną osobę pracy w szczególnych warunkach.
W przypadku toczącego się postępowania upadłościowego bądź likwidacji zakładu pracy świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych może wystawić likwidato lub syndyk masy upadłości. Z chwilą zakończenia postępowania upadłościowego likwidato traci te uprawnienia. Praca w warunkach szczególnych nie może być dokumentowana zaświadczeniami Stowarzyszenia Archiwistów Polskich.
Jeżeli ubiegający się o wcześniejszą emeryturę były pracownik wykaże, że z przyczyn od niego niezależnych nie może przedstawić zaświadczenia potwierdzającego pracę w warunkach szczególnych - przepisy kodeksu postępowania cywilnego umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych.
Praca w szczególnym charakterze
Za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:
pracowników organów kontroli skarbowej,
pracowników organów administracji celnej,
pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną,
dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy,
nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 Karty Nauczyciela,
żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej,
pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których jest mowa w art. 15 pkt 1a - 5 i 8 ustawy z 25 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej.
Pracownicy ci mogą przejść na emeryturę w wieku 55 lat kobieta i 60 lat mężczyzna, jeżeli posiadają wymagany do emerytury okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnym charakterze.
Twórcy i artyści
Pracownik wykonujący działalność twórczą lub artystyczną w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym twórców nabywa prawo do emerytury po osiągnięciu wieku:
tancerz, akrobata, gimnastyk, ekwilibrysta, kaskader - 40 lat kobieta i 45 lat mężczyzna,
solista wokalista, muzyk grający na instrumentach dętych, treser zwierząt drapieżnych - 45 lat kobieta i 50 lat mężczyzna,
artysta chóru, żongler, komik cyrkowy, aktor teatru lalek - 50 lat kobieta, 55 lat mężczyzna,
aktorka, dyrygentka - 55 lat,
muzyk grający na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operator obrazu filmowego, fotograf - 55 lat kobieta i 60 lat mężczyzna.
Przyznanie emerytury uwarunkowane jest nadto posiadaniem stażu okresów składkowych i nieskładkowych - wynoszącego 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej.
Na takich warunkach prawo do emerytury nabywa również osoba ubezpieczona z tytułu działalności twórczej lub artystycznej.
Dzieje się w Polsce i na świecie – czytaj na i.pl
