Co się zmieniło w przepisach o rentach. Tak teraz są przyznawane i wypłacane

Na pytania Czytelników dotyczące warunków wypłaty renty po reformie emerytalnej, która zaczęła się 1 stycznia tego roku, odpowiadają: Elżbieta Kurzęcka, naczelnik wydziału świadczeń emerytalno-rentowych z oddziału ZUS w Zielonej Górze oraz Danuta Borsuk-Zawadzka, zastępca dyrektora i Jolanta Olszewska, pracownik oddziału zakładu w Koszalinie.

- Słyszałam, że zmiana przepisów wydłużających wiek emerytalny ma również znaczenie dla osób ubiegających się o rentę z powodu niezdolności do pracy. Na czym polega ta zmiana?
- Tak, reforma ma znaczenie dla takich osób. Od 1 stycznia 2013 roku - w związku z podwyższeniem wieku emerytalnego - wydłużono okres, do którego oblicza się staż hipotetyczny.

* Staż ten przewiduje zwiększenie wysokości renty osobie, która stała się niezdolna do pracy przed osiągnięciem wieku emerytalnego albo przed uzyskaniem 25 lat stażu składkowego lub nieskładkowego.

* Staż hipotetyczny pozwala przyznać wyższą rentę osobie, która ze względu na stan zdrowia, wykluczający ją z aktywności zawodowej, nie mogła pracować do uzyskania wieku emerytalnego.

* Organ rentowy przyznając prawo do renty, obliczy z urzędu okres brakujący do pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do tego, w którym wnioskujący ukończyłby wiek emerytalny określony dla kobiet. Za każdy rok stażu hipotetycznego zwiększa się wysokości renty o 0,7 proc. podstawy wymiaru.

- W listopadzie 2012 roku otrzymałem decyzję o przyznaniu renty z powodu całkowitej niezdolności do pracy na dwa lata, czyli do listopada 2014 roku. Wtedy ukończę 65 lat. Czy wówczas będę mógł wystąpić o emeryturę, czy też będę musiał czekać do ukończenia nowego wieku emerytalnego?
- Otrzyma pan z ZUS informację o przedłużeniu prawa do renty do daty nabycia emerytury w wieku przedłużonym. Świadczenie to będzie obliczone na nowych zasadach, ale nie powinno być niższe od wypłacanej renty.

- Jeśli będę musiał dłużej czekać na ukończenie wieku emerytalnego, to czy będę miał rentę automatycznie przedłużoną do tego czasu, czy też będę musiał złożyć o nią nowy wniosek?
- Nie trzeba składać nowego wniosku.

- A jeśli orzecznik nie przyzna mi renty, co wtedy? Do pracy mnie już nie przyjmą. Jakie będę miał możliwości? Czy coś będzie mi przysługiwało?
- Ma pan zapewnioną rentę do wieku emerytalnego.

- Od dziesięciu lat jestem na rencie. W lipcu tego roku kończę 60 lat i mam nadzieję na emeryturę. Czy mój wiek emerytalny też będzie wydłużony?
- Tak, będzie wydłużony o trzy miesiące. W związku z tym będzie pani mogła przejść na emeryturę w październiku tego roku.

- Czy rentę, jaką pobierałam przez te 10 lat będę miała odjętą od należnej mi emerytury?
- Nie.

- Jestem na rencie chorobowej. Mam ją przyznaną do 18 kwietnia 2014 roku, czyli do ukończenia 60 lat - do momentu przejścia na emeryturę. Teraz okazuje się, że wiek emerytalny mam wydłużony o sześć miesięcy. Co mam zrobić? Czy muszę składać wniosek o rentę na te dodatkowe miesiące?
- Nie. Skoro ma pani rentę przyznaną do osiągnięcia wieku emerytalnego, to Zakład Ubezpieczeń Społecznych z urzędu przedłuży ją o te sześć miesięcy. Do wszystkich, którzy są w takiej sytuacji jak pani, czyli mają rentę przyznaną do osiągnięcia wieku emerytalnego, wysłaliśmy zawiadomienia w tej sprawie i legitymacje. Powinna je pani otrzymać.

- To nie będę musiała stawać przed komisją lekarską o rentę na dodatkowy miesiąc?
- Nie, nie będzie pani musiała.

- A czy muszę iść do ZUS i złożyć jakiś wniosek, czy wystąpić o wydłużenie renty?
- Nie, to nie jest potrzebne.

- Od dziesięciu lat jestem na rencie. 21 marca tego roku kończę 60 lat. Czy będę mogła przejść na emeryturę?
- Ponieważ urodziła się pani 21 marca 1953 roku, to ma pani wydłużony o miesiąc wiek emerytalny. W pani przypadku wynosi on 60 lat i 1 miesiąc.

- Jestem na zwolnieniu lekarskim. 15 stycznia 2013 roku złożyłem wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. Właśnie otrzymałem decyzję o jej przyznaniu z tytułu uznania mnie za osobę całkowicie niezdolną do pracy. Wysokość renty została obliczona z zarobków uzyskanych w okresie 20 lat - począwszy od 1978 do 1999 roku. Korzystniej obliczono mi podstawę wymiaru kapitału początkowego, przyjmując zarobki z 10 kolejnych lat, to jest od 1989 do 1998 roku. Czy mogę mieć obliczoną rentę z zarobków przyjętych do kapitału początkowego?
- Nie, nie jest to możliwe. Wysokość renty może być ustalona z zarobków osiągniętych w okresie 10 kolejnych lat wybranych z ostatniego dwudziestolecia - czyli z okresu od 1993 roku do 2012 roku albo z 20 dowolnych lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Oznacza to, że 10 lat przyjęte dla ustalenia kapitału początkowego wykracza poza okres dwudziestolecia ustalony dla renty, liczony od daty złożenia wniosku. Należy przy tym pamiętać, że wartość kapitału początkowego jest ustalana na dzień 1 stycznia 1999 roku. A więc, mimo stosowania tej samej zasady co do ustalania podstawy wymiaru, inaczej kształtuje się okres dwudziestolecia. Dla obliczenia wartości kapitału początkowego przyjęto w pana przypadku 10 kolejnych lat od 1989 roku do 1998, wybranych z ostatniego dwudziestolecia przypadającego na lata od 1979 do 1998 roku. Jeśli najlepsze zarobki osiągnął pan po 1999 roku, należy złożyć w ZUS zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wydane przez zakład pracy lub archiwum przechowujące dokumenty płacowe i osobowe zlikwidowanych zakładów pracy. Organ rentowy przeliczy świadczenie przyjmując wartości korzystniejsze. Dowody złożone do ustalenia kapitału początkowego nie zawierają udokumentowania okresów ubezpieczenia i wartości zarobków po 1 stycznia 1999 roku. Jest możliwa natomiast sytuacja odwrotna. Wartość kapitału początkowego może być ustalona z podstawy wymiaru przyjętej do renty.

- Mam udokumentowane 36 lat pracy. Od sześciu lat pracuję dorywczo, po utracie pracy w związku z likwidacją mojego zakładu. Niestety, poszukiwania stałego zatrudnienia nie powiodły się. Obecnie poważnie zachorowałem i lekarz kieruje mnie na rentę. Czy ją dostanę, jeśli mam tak długą przerwę w pracy?
- Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

* jest częściowo lub całkowicie niezdolny do pracy, orzeczonej przez lekarza orzecznika ZUS;

* ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, który dla ubezpieczonych powyżej 30. roku życia wynosi 5 lat - okres ten powinien przypadać na ostatnie dziesięciolecie liczone od daty wniosku lub od daty powstania niezdolności do pracy orzeczonej przez lekarza orzecznika ZUS;

* niezdolność do pracy powstała w okresie ubezpieczenia emerytalno- rentowego albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy po jego ustaniu.

Od powyższej zasady ogólnej ustawa emerytalna przewiduje wyjątki i tak:

* minimalny staż składkowy i nieskładkowy nie jest wymagany od osoby, której niezdolność do pracy jest następstwem wypadku w drodze do pracy lub w drodze z pracy;

* warunek powstania niezdolności do pracy w okresie ubezpieczenia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy po jego ustaniu nie jest wymagany od ubezpieczonego, który został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy oraz udowodnił staż pracy wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn;

* warunek udokumentowania pięciu lat ubezpieczenia przypadającego na ostatnie dziesięciolecie nie jest wymagany od ubezpieczonego, który został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy i udokumentował staż składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiet i 30 lat dla mężczyzn.

Podsumowując: należy stwierdzić, że w pana przypadku, udokumentowany staż pracy wynoszący 36 lat powoduje, że sześcioletnia przerwa w ubezpieczeniu nie będzie przeszkodą w przyznaniu prawa do renty tylko wówczas, jeśli stan pana zdrowia będzie uzasadniał orzeczenie całkowitej niezdolności do pracy. Przy ustaleniu częściowej niezdolności do pracy odmowa przyznania prawa do renty będzie uzasadniona tym, że data powstania niezdolności do pracy przypada po 18 miesiącach od ustania ubezpieczenia emerytalno-rentowego.

- Mam orzeczoną niepełnosprawność w stopniu znacznym. Czy to wystarczy, aby otrzymać prawo do renty?
- Nie. Jednym z warunków przyznania renty jest ustalenie niezdolności do pracy orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, wydane przez powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, służy celom pozarentowym. Na przykład rehabilitacji, zatrudnieniu, uzyskaniu różnego rodzaju ulg i zwolnień. Podstawą przyznania renty jest orzeczenie lekarza orzecznika ZUS. A w razie zgłoszenia sprzeciwu, w ciągu 14 dni od jego wydania, orzeczenie komisji lekarskiej.

- Jestem matką dwojga małoletnich dzieci. Ich ojciec nie był moim mężem, ale dzieci zostały uznane i noszą jego nazwisko. W ostatnim okresie nie pracował, między innymi z tego powodu, że miał poważne kłopoty ze zdrowiem. Zmarł 11 stycznia 2013 roku, mając 52 lata. Czy otrzymam rentę rodzinną dla dzieci?
- Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki do przyznania jednego z tych świadczeń. Zmarły nie osiągnął wieku emerytalnego. Tym samym nie spełnia warunków dla przyznania emerytury. Na pani wniosek o rentę rodzinną dla dzieci ZUS będzie w tym przypadku badał, czy zmarły spełnił warunki do ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Przyjmując, że z mocy ustawy w dniu zgonu istniała całkowita niezdolność do pracy.
Prawo do renty rodzinnej dla dzieci będzie zależne od udokumentowania okresów pracy (ubezpieczenia) zmarłego. W tym okresów przypadających w ostatnim dziesięcioleciu i czy zgon nastąpił w czasie trwania tego ubezpieczenia. Nie później niż 18 miesięcy od jego ustania. Renta rodzinna dla dzieci zostanie ustalona do 16. roku życia. Wypłata na dalszy okres nastąpi pod warunkiem kontynuowania nauki, nie później jednak niż do 25. roku życia.

- Mama pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy, wypłacaną dwudziestego dnia każdego miesiąca na konto bankowe. Zmarła 29 stycznia tego roku. Organizację pogrzebu zleciliśmy firmie pogrzebowej. Czy ojciec ma prawo pobrać rentę za luty, jeśli taka wpłynie na ich wspólne konto?
-Nie. Renta za luty jest świadczeniem nienależnym i podlega zwrotowi. Należało powiadomić ZUS o zgonie, wówczas nastąpiłoby wstrzymanie wypłaty za ten miesiąc i nie byłoby potrzeby dochodzenia jej zwrotu.

Nieruchomości z Twojego regionu