Darowizna. Jak ją zrobić i odwołać

Państwo Janina i Jan, rodzice trojga dorosłych dzieci, podarowali swoje trzypokojowe mieszkanie córce Annie, z którą mieszkali. Rodzice obawiali się, że gdyby raptem zmarli, na przykład zginęli w wypadku samochodowym, córka z mężem i dziećmi zostałaby w trudnej sytuacji. Zgodnie z prawem spadkowym i konkretną sytuacją w jej rodzinie musiałaby się wyprowadzić, sprzedać mieszkanie i podzielić pieniądze uzyskane z transakcji pomiędzy siebie i rodzeństwo. Rodzice robiąc darowiznę na rzecz Anny, chcieli zabezpieczyć jej przyszłość. Niestety, nie pomyśleli o sobie. Trzy lata później ich córka zmarła na zawał. Mieszkanie odziedziczyły wnuki i zięć. Rok później ponownie się ożenił i postanowił się pozbyć teściów z domu. Byli zmuszeni wyprowadzić się z nie swojego już mieszkania i wynająć inne. Nie dostali ani złotówki z nieruchomości, w którą włożyli dorobek życia. Mało tego, musieli jeszcze wykłócać się o własne meble!
Aby uniknąć takich sytuacji, trzeba wiedzieć, jakimi prawami rządzi się darowizna.

TAKIE SĄ PRZEPISY

1. Poprzez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

2. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Przyjmuje się jednak, że umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna wówczas, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Ta zasada nie dotyczy jednak darowania nieruchomości!

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

1. Trzeba pamiętać, że jeśli ktoś podpisze umowę darowizny i jej nie wykona, może być pociągnięty do odpowiedzialności.

2. Darczyńca ma obowiązek naprawić szkodę wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jeżeli została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

3. Jeżeli darczyńca opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obdarowany może żądać odsetek! Ale dopiero od dnia wytoczenia powództwa.

4. Jeżeli darowana rzecz ma wady, darczyńca musi naprawić szkodę, jaką wyrządził obdarowanemu przez to, że wiedząc o wadach, nie zawiadomił go o nich w czasie właściwym. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy obdarowany z łatwością mógł zauważyć te usterki.

DARCZYŃCA

1. Może odwołać darowiznę, której jeszcze nie wykonał, jeżeli:

* po zawarciu umowy jego stan majątkowy wyraźnie się pogorszył; a

* wykonanie darowizny odbyłoby się z uszczerbkiem dla jego utrzymania albo ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

2. Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek - w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia - dostarczyć mu środków brakujących do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb albo wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
Może też zwolnić się z tego obowiązku zwracając darczyńcy darowiznę.

ODWOŁANIE DAROWIZNY

WAŻNE
Darczyńca może odwołać wykonaną już darowiznę, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Często dziecko czy wnuk, któremu dziadkowie czy rodzice już darowali wymarzony przedmiot czy mieszkanie, przestaje się interesować bliskimi i im pomagać. Tak bywa i miejmy tego świadomość, zanim podpiszemy umowę darowizny. Jeśli dziecko przychodzi rzadziej niż wcześniej i przykładowo nie robi już tak często zakupów jak kiedyś, to trudno wówczas mówić o rażącej niewdzięczności. A to powoduje, że nie możemy odwołać darowizny. Mimo że gdyby postępowało tak wobec nas wcześniej, to nie dostałoby od nas mieszkania czy samochodu.

1. Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca przebaczył obdarowanemu. Przyjmuje się, że jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, taki akt jest skuteczny, gdy nastąpił z tak zwanym dostatecznym rozeznaniem sytuacji (zależnym od konkretnej sytuacji).

2. Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.

3. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

4. Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił go życia czy też wywołał taki rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.

5. Przedstawiciel osoby ubezwłasnowolnionej może żądać rozwiązania umowy dokonanej przez tę osobę przed ubezwłasnowolnieniem, jeżeli darowizna ze względu na wartość świadczenia i brak uzasadnionych pobudek jest nadmierna.

WAŻNE
Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Rozwiązania umowy darowizny nie można żądać po upływie dwóch lat od jej wykonania. Po tym terminie jest to już co do zasady niemożliwe do wykonania - niezależnie od okoliczności.

6. Darowizna - poza drobną, zwyczajowo przyjętą w danym środowisku - będzie wliczona w skład masy spadkowej, jeśli wykonana została w ciągu 10 lat przed śmiercią spadkodawcy. Pozostali spadkobiercy mogą wystąpić wobec osoby, która otrzymała darowiznę o zachowek.

Przykład: rodzice mieli troje dzieci. Za życia zapisali swój dom synowi. Oboje zmarli w ciągu dwóch lat po dokonaniu darowizny. Córki nic o niej nie wiedziały, dlatego wystąpiły do sądu o spadek. Dopiero podczas sprawy dowiedziały się, że dom należy już do brata. Udziału w nieruchomości nie mogły otrzymać, ale mogły wystąpić o należny zachowek. Ponieważ w normalnej sytuacji zgodnie z prawem spadkowej dziedziczyłyby po 1/3 domu, to w tej sytuacji każdej z nich przysługiwała kwota odpowiadająca 1/6 wartości domu.

ZAPAMIĘTAJ
Zachowek ma zabezpieczyć interesy spadkobierców ustawowych. Stanowi określoną kwotę odpowiadającą części wartości spadku, która przypadłaby spadkobiercy w przypadku dziedziczenia ustawowego. Uprawnionemu do zachowku nie przysługuje roszczenie o wydanie jakiejkolwiek rzeczy zaliczanej do spadku czy też określonego składnika. Może się domagać wyłącznie zapłaty określonej kwoty pieniędzy.

7. Jeśli zdarzy się, że obdarowane przez nas dziecko umrze przed nami, to nie otrzymamy z powrotem przedmiotu darowizny i nie będziemy mogli nim rozporządzać. Wejdzie on w skład masy spadkowej po nim. Czyli odziedziczy go jego małżonek oraz dzieci albo też osoby wskazane przez zmarłego w testamencie.

JAK ODWOŁAĆ

1. Darowiznę odwołuje darczyńca lub też jego spadkobiercy w piśmie skierowanym do obdarowanego.

2. Oświadczenie takie powinno zawierać:

* miejscowość i datę sporządzenia pisma;

* dane darczyńcy i obdarowanego, ich adresy zamieszkania;

* podanie, że jest to odwołanie darowizny polegającej na przykład na przekazaniu mieszkania w określonym dniu, na rzecz danej osoby;

* wskazanie powodu odwołania darowizny - na przykład pobicie darczyńcy, brak opieki nad nim w czasie choroby;

* określenie, w jakim terminie obdarowany ma zwrócić darowaną rzecz - na przykład w ciągu 14 dni od otrzymania pisma;

* wezwanie do stawienia się w określonej kancelarii notarialnej na podany dzień i godzinę do zawarcia aktu notarialnego przenoszącego własność nieruchomości z powrotem na darczyńcę.
DOBRA RADA
Oświadczenie takie najlepiej wysłać listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, bo musi ono dotrzeć do odbiorcy. Kopię listu oraz potwierdzenie nadania i odbioru przechowujmy na wypadek konieczności dochodzenia zwrotu darowizny przed sądem.