Dlaczego potrzebujemy ekonomii społecznej?

W centrum ekonomii społecznej stoi człowiek. Ta forma działania skupia się na wsparciu osób, które są w potrzebie, to znaczy m.in. wsparciu osób z niepełnosprawnościami, starszych czy bezrobotnych. Ważnym działaniem w tym kontekście jest reintegracja, czyli np. znalezienie zatrudnienia i ponowne włączenie do społeczeństwa. Dodatkowo ekonomia społeczna skupia się na dostarczaniu usług społecznych, np. w formie prowadzenia żłobka czy usług opiekuńczych dla seniorów. Warto zauważyć, że wykluczenie dotyka nie tylko konkretnych osób, ale ma wpływ również na ich rodziny. Rozwój ekonomii społecznej jest istotny, aby przeciwdziałać i odwracać negatywne efekty marginalizacji.

Organizację i funkcjonowanie podmiotów ekonomii społecznej reguluje ustawa o ekonomii społecznej, która weszła w życie 30 października 2022 roku. Określa ona zasady uzyskiwania i utraty statusu przedsiębiorstwa społecznego, nadzór nad tymi przedsiębiorstwami, środki wsparcia dla nich, a także mechanizmy wspierania rozwoju ekonomii społecznej przez organy administracji publicznej.

Ekonomia społeczna to przede wszystkim PES-y, czyli podmioty ekonomii społecznej. Zaliczają się do nich m.in. organizacje pozarządowe, spółdzielnie (socjalne, pracy, w tym spółdzielnie inwalidów i spółdzielnie niewidomych) oraz podmioty takie jak: spółki non profit, podmioty kościelne, stowarzyszenia JST, koła gospodyń wiejskich, jednostki reintegracji społeczno-zawodowej (np. Centra i Kluby Integracji Społecznej). Natomiast przedsiębiorstwo społeczne to status, a nie odrębna forma prawna. Mogą go uzyskać PES-y. Status przyznaje wojewoda, który w postępowaniu administracyjnym sprawdza, czy PES spełnia odpowiednie warunki.

Działalność przedsiębiorstw społecznych w pełni odzwierciedla cele ekonomii społecznej tj. reintegrację społeczną i zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz realizację usług społecznych. Po roku wdrażania ustawy status przedsiębiorstwa społecznego uzyskało ponad 800 podmiotów – mówi Anita Czerwińska, Pełnomocnik Rządu ds. Ekonomii Społecznej.

PES-y realizują ważne cele społeczne, a działalność ta podlega wsparciu przez władze publiczne. Jednym z kluczowych narzędzi, które wspiera ekonomię społeczną jest program „Odporność oraz rozwój ekonomii społecznej i przedsiębiorczości społecznej” w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). Program ma na celu wzmocnienie sektora ekonomii społecznej poprzez przekazanie niemal 200 milionów złotych na jego rozwój. Program umożliwia m.in. wsparcie działalności gospodarczej podmiotów ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstw społecznych i realizację inicjatyw, niezbędnych do ich modernizacji, zwiększenia skali działalności, zmiany branży czy zwiększenia obrotów finansowych. To bardzo ważne, aby w okolicznościach zmieniającej się rzeczywistości społeczno-gospodarczej po pandemii, wzmacniać pozycję ekonomiczną i samodzielność rynkową podmiotów ekonomii społecznej. To także szansa na dostosowanie realizowanych działań do wyzwań, jakie stawia przed nami współczesność, związanych m.in. z zieloną i cyfrową transformacją. W 2023 r. podmioty ekonomii społecznej mogły aplikować o środki na modernizację i inwestycje w rozwój. Dofinansowanie otrzymało 1141 inicjatyw. Z nich warto brać przykład!

Społeczne Przedsiębiorstwo Usługowe Spółdzielnia Socjalna posiadające status przedsiębiorstwa społecznego. Spółdzielnia świadczy usługi polegające przede wszystkim na obsłudze kasowej podróżnych na dworcach kolejowych oraz utrzymaniu czystości obiektów użyteczności publicznej. Usługi Spółdzielni są świadczone na terenie 10 miast (woj. zachodniopomorskie, lubuskie, wielkopolskie). W wyniku pandemii i czasowego, ale znacznego ograniczenia ruchu kolejowego, konieczne było rozszerzenie działalności o nowe usługi. Spółdzielnia poszerzyła ofertę o usługi sprzątania i dezynfekcji. Spółdzielnia zatrudnia przede wszystkim osoby z niepełnosprawnością i w kryzysie bezdomności. Poza działalnością gospodarczą, prowadzone są także kompleksowe działania wspierające osoby wykonujące pracę. Działania te polegają na wsparciu w organizacji zabezpieczenia bytowego (miejsce tymczasowego zamieszkania, wyżywienie, odzież, organizacja pomocy społecznej, prawnej i zdrowotnej). Spółdzielnia w ramach Programu otrzymała 189 800 zł na wzmacnianie działań reintegracyjnych na rzecz pracowników zagrożonych wykluczeniem społecznym, jak i rozwijanie działalności Spółdzielni, w tym w realizacji usług społecznych. Zakupione oprogramowanie i komputer przenośny wspomogą proces cyfryzacji. Doposażenie da szansę na zwiększenie zasięgu świadczonych usług i tym samym na rozwój zarówno na poziomie obrotów jak i zatrudnienia.

Kolejnym przykładem PES-u jest Spółdzielnia Socjalna Zielone Oko, która powstała w 2017 roku z inicjatywy osób z niepełnosprawnościami. Stała się miejscem pracy dla 7 osób. Misją Spółdzielni jest wszechstronna pomoc dzieciom i dorosłym ze schorzeniami oczu i niepełnosprawnością wzrokową. Spółdzielnia uruchomiła gabinet terapii wzroku ze sklepem optycznym i gabinetem dietetycznym uzupełniającym terapię niedowidzenia. Ze względu na rodzaj niepełnosprawności pracowników temat wszechstronnej rehabilitacji wzroku jest jej szczególnie bliski. Dodatkowo Spółdzielnia utworzyła kreatywną pracownię krawiecką przygotowującą pomoce do ćwiczeń sensorycznych i prowadzącą warsztaty dla dzieci i rodziców. Dofinansowanie z programu w wysokości 190 000 zł pozwoli na rozwój gabinetu i asystentury osobistej dla osób z niepełnosprawnościami. Dofinansowanie przyczyni się do unowocześniania sprzętu do diagnostyki i terapii wzroku oraz standardu obsługi klientów i tworzenia dokumentacji w oparciu o nowe technologie cyfrowe.

Jak pokazują przykłady – ekonomia społeczna jest nam potrzebna, a wsparcie finansowe przekazywane przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej jest istotne dla wyrównywania szans i zaspokajania potrzeb lokalnych społeczności poprzez świadczenie niezbędnych usług społecznych. Dzięki niemu osoby potrzebujące mogą wrócić na rynek pracy, zyskać nowe umiejętności, nauczyć się żyć na nowo po trudnych przejściach, czy po prostu spędzić wartościowy czas z drugim człowiekiem.

Więcej informacji o ekonomii społecznej można znaleźć na stronie internetowej Departamentu Ekonomii Społecznej w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej oraz na fanpage’u DES.