Głowonogi pod nogami

KOBIETY SZLIFOWAŁY

KOBIETY SZLIFOWAŁY

Wydobyciem kamienia wapiennego z okresu ordowiku zajmowali się mężczyźni, kobiety natomiast jego szlifowaniem przy pomocy kieratów ciągniętych przez woły. Otóż pod dyszel kieratu mocowano płytę ścierającą, zaś inne, surowe płyty, układano na ziemi. Jedna z kobiet siadała na dyszlu kieratu jako balast i kierowała wołem, druga polewała wodą z piaskiem płyty poddawane obróbce. W ciągu tygodnia kierat dawał produkcję ok. 100 płyt o wymiarach 44 x 44 cm (łącznie 18 mkw.).

- Człowiek przychodzący do kościoła może nie zwracać uwagi na takie sprawy, zresztą musiałby mieć trochę specjalistycznej wiedzy na ten temat - mówi prof. Skoczylas. Dla niego sprawa była jasna na pierwszy rzut oka.

- Mieliśmy w Zbąszyniu obóz naukowy, w którym oprócz studentów uczestniczyło kilku profesorów z uniwersytetu - przypomina prof. Zygmunt Młynarczyk, mający korzenie w podzbąszyńskim Stefanowie. On zorganizował obóz, a od pewnego czasu dogląda też spraw związanych z jeziorem Błędno. - Profesor Skoczylas wybrał się pewnego dnia do kościoła i wrócił z ciekawym odkryciem - potwierdza Z. Młynarczyk.

W życiu bym nie zauważył

- Gdyby mi nie pokazano tego palcem, to w życiu bym nie wpadł, o co idzie - sugeruje proboszcz Zbigniew Piotrowski, oprowadzając po świątyni i wypatrując głowonogów na płytach posadzkowych. Prof. Skoczylas "sprzedał" jednak swoją wiedzę rządcy parafii i podarował mu fachową książkę. Dlatego proboszcz może dziś demonstrować ślady żyjątek.

- To, co widzimy na płytach w kościele, to były organizmy morskie zwane głowonogami, inaczej: ortocerasami - tłumaczy J. Skoczylas. - Po śmierci opadały na dno morza, gdzie ciało miękkie się rozkładało, a skorupa się zachowywała; bywała mineralizowana lub odciskała się w podłożu wapiennym dna.

Przez setki lat dno było przykrywane kolejnymi warstwami, wapień twardniał, dzięki czemu ślady żyjątek morskich zachowały się do dnia wydobycia skał przez ludzi.

Kamień z Olandii

TAM MAJĄ POSADZKI SZWEDZKIE

Najwięcej jest ich w Gdańsku (m.in. kościół mariacki), także w Elblągu, Tczewie, Malborku, Pelplinie, Kartuzach, Bydgoszczy, Toruniu, Płocku, Wyszogrodzie, Łowiczu, Warszawie, Sejnach, klasztorze nad Wigrami, Tykocinie, Białymstoku, Puławach, Kazimierzu Dolnym. W historycznej Wielkopolsce poza Poznaniem m.in. także w Buku, Obrzycku, Sierakowie, Rokitnie, Paradyżu, Wągrowcu, Kcyni, Gnieźnie, Wschowie.

Ludźmi, którzy wykorzystali kamienie z dawnego dna byli Szwedzi z bałtyckiej wyspy Olandia. Historia wydobycia wapieni z okresu ordowiku sięga tam VIII w. W średniowieczu zamawiany na Olandii kamień docierał drogą morską głównie do miast hanzeatyckich, w tym do Gdańska. Kamienne posadzki szwedzkie od XVI w. zamawiali w Polsce cystersi, potem bernardyni i jezuici. Do dziś płyty zachowały się w starych kościołach i klasztorach północnej i środkowej Polski. Zwykle były ułożone w układzie szachownicowym.

- Świadczą o randze kościoła i zamożności fundatorów, gdyż takie płyty nie były tanie - podkreśla prof. Skoczylas.

Tym bardziej szkoda, że w prezbiterium cenne płyty szwedzkie zastąpiono marmurem, niszcząc tym samym historyczny układ na rzecz źle pojętej elegancji. Stało się to jednak za poprzednika proboszcza Z. Piotrowskiego.