Na zdrowie i dla urody - praktyczny zielnik domowy

Koper przeciw wzdęciu

O koprze ogrodowym jest mowa w Piśmie Świętym. Jako lekarstwa używali go starożytni Grecy i Egipcjanie. Jest powszechnie uprawiają rośliną jednoroczną, odporną na mróz. W ogródku można go siać już wczesną wiosną. Niestety, często nie wschodzi. Lubi glebę zasobną w składniki odżywcze, nasłonecznioną. Liście kopru można suszyć i mrozić.

Na zdrowie
Nasiona zawierają dużo soli mineralnych, dlatego używa się ich w diecie bezsolnej. Ze zmiażdżonych nasion można sporządzać wodę koprową, która pomaga przy niestrawności, wzdęciu, skurczach żołądka, kolce, bezsenności.

Do smaku
Trudno sobie wyobrazić kuchnię bez kopru. Posiekane listki dodaje się do zup, sosów, napojów. Nie tylko dekorują potrawy, ale i dodają im zapachu. Pędy w fazie kwitnienia dodaje się do kiszenia ogórków. Niektórzy dodają nasiona do ciast jabłkowych i pieczonego chleba. Zmiażdżone nasiona poprawiają smak masła, a podane pod koniec obfitego posiłku ułatwiają trawienie.

Dla urody
W naparze z nasion kopru można moczyć paznokcie, co powoduje ich wzmocnienie.

Seler bogaty w witaminy

Seler rośnie niemal w każdym ogródku. Nasiona najlepiej wysiać wczesną wiosną w skrzynce. W naszym klimacie siewki można pikować dopiero na początku maja. Ta jednoroczna roślina lubi glebę bogatą w pożywienie, wilgotną, lekko ocienioną. Liście można obrywać przez cały sezon wegetacyjny. Mrożone lub wysuszone znakomicie wzbogacają zimowy jadłospis. Zbiór korzeni zaczyna się pod koniec września.

Na zdrowie
Sok z łodyg i liści ma działanie moczopędne. W liściach jest dużo soli mineralnych i witamin, stąd ich duża wartość odżywcza. Ze względu na składnik działający jak insulina bywa stosowany jako przyprawa dla cukrzyków. Wywar z nasion łagodzi wzdęcia, reguluje zaburzenia nerek i przede wszystkim uspokaja.

Do smaku
Korzenie i liście są głównym składnikiem wywarów, na których gotuje się zupy. Posiekane liście można dodawać do twarożku, nadzienia drobiu, sałatek. Ze względu na zapach bywają stosowane jako dodatek do wody, w której są gotowane ryby i skorupiaki. Zmielone nasiona mogą być składnikiem solo selerowej.

Chrzan wybiela piegi

To roślina wieloletnia, dobrze znosząca zimę. Wiosną szybko budzi się do życia. Można go rozmnażać z nasion, ale w polskim klimacie rzadko wydaje nasiona. Zazwyczaj rozmnaża się go korzeni. W korzeniach jest sinigryna, która po roztarciu rozpada się na cukier i olejek gorczyczny wywołujący łzawienie oczu.

Na zdrowie
Osoby cierpiące z powodu chorób nerek nie powinny jeść chrzanu w nadmiarze. Jego korzeń ułatwia trawienie. Bywa stosowany do okładów przy odmrożeniu, reumatyzmie i rwie kulszowej. Syrop można podawać na kaszel i zapalenie oskrzeli.

Do smaku
W kuchni mają zastosowanie przede wszystkim starte na miazgę korzenie. Przyrządzany z nich sos można podawać do wędlin i ryb. Kawałki korzenia można dodawać do kiszenia ogórków. Poprawiają smak sałatek z buraczków, kapusty, twarożku. Młode liście bywają używane przy sałatkach.

Dla urody
Mleczko chrzanowe uzyskuje się przez zaparzenie pokrojonych korzeni w mleku. Zmieszane z octem powoduje wybielanie piegów.

Gorczyca uśmierza ból

Gorczycę można siać wiosną w ogrodzie i w doniczkach. To roślina jednoroczna, wysoka, o żółtych kwiatach. Nie ma specjalnych wymagań glebowych, lubi miejsca zacienione. Zbiera się przede wszystkim nasiona, ale i kwiaty oraz liście. Dawniej była uważana za afrodyzjak. Dziś najczęściej jest stosowana jako konserwant i składnik musztard.

Na zdrowie
Okład ze sproszkowanymi nasionami uśmierza ból i stany zapalne. Nasion można dodawać do moczenia stóp. Rozpuszczone w wodzie mogą spowodować wymioty.

Do smaku
Nasiona gorczycy sarepskiej lub czarnej znajdują zastosowanie przy produkcji musztardy. Znakomicie nadają się do sosów. Nasiona odmiany białej są używane do kiszenia ogórków i przyrządzania marynat, są bowiem środkiem silnie konserwującym. Znajdują zastosowanie przy produkcji majonezu. Młodymi liście i kwiaty zmieniają poprawiają smak sałatek.

Dla urody
Sproszkowanymi nasionami można natrzeć dłonie i potem je umyć. Ten zabieg wyzwala nowy, miły zapach.

Kminek na trawienie

Archeolodzy znajdowali nasiona kminku w egipskich grobowcach. Twierdzą, że był używany w epoce kamienia łupanego. Kminek jest rośliną dwuletnią. Sieje się go jesienią lub wiosną w miejscach nasłonecznionych. Uwaga: nasiona kupowane jako przyprawa nie nadają się do siewu. Znaczenie dla człowieka mają przede wszystkim nasiona. Znajduje się w nich olejek lotny, tłusty, flawonoidy, związki białkowe.

Na zdrowie
Napar z nasion poprawia trawienie i apetyt, likwiduje wzdęcia, odświeża oddech. Ziółka sporządzone z nasion kminku, przywrotnika i krwawnika powinny być stosowane przez młode kobiety, bowiem regulują menstruację.

Do smaku
Nasiona dodane do zupy, zmieniają jej smak. Zamiast nasion, można dodawać do zupy posiekane listki kminku. Kucharze posypują nim pieczoną dziczyznę i wieprzowinę. Bywa dodawany do ciasta chlebowego, a po wyjęciu chleba z pieca posypuje się nim skórkę pieczywa. Znakomicie poprawia smak sera.

Dla urody
Wytłaczany z nasion olejek jest składnikiem płynu do płukania ust.

Kolendra do sałatek

W naturze występuje kolendra drobnoziarnista i gruboziarnista. Ta druga ma większe zastosowanie przede wszystkim w kuchni. Jak wiele ziół można ją wysiewać w doniczce i w ogródku. Do Polski trafiła z południowej Europy, co oznacza, że powinna być uprawiana w miejscach nasłonecznionych. Można ją siać jesienią lub wiosną. Wraz z dojrzewaniem jej zapach staje się coraz bardziej mocny. Jest bogata w witaminy i minerały.

Na zdrowie
Herbatka z nasiona kolendry reguluje trawienie, przeciwdziała wzdęciom, lekko uspokaja. Są składnikiem maści na schorzenia reumatyczne, bóle stawów i mięśni.

Do smaku
Nasiona są znakomitą przyprawą do kiełbasek, potraw z ryb i zup. W południowej Europie bywają dodawane do potraw z baraniny. Niestety, w czasie gotowania kolendra traci swój aromat smakowy, dlatego należy ją stosować przed podaniem potrawy. Listki poprawiają smak sałatek, sosów, służą do dekoracji. Kolendra jest ulubionym ziołem osób stosujących dietę.

Źródła: Lesley Bremness - "Wielka księga ziół", Biruta Markuza - "Zioła i przyprawy mojej kuchni, Józef Rostafiński i Olga Seidl - Przewodnik do oznaczania roślin"