30. urodziny Drawieńskiego Parku Narodowego. O czym kamień mówi… Zwiedzamy urokliwe miejsce pełne tajemnic

Są wśród nich zarówno te kamienie, które imponując rozmiarami, dziś pełnią rolę atrakcji Drawieńskiego Parku Narodowego. Choćby Wydrzy Głaz koło Sitnicy. Leżący w nurcie Drawy kolos mający blisko 14,2 metra w obwodzie waży około 45 ton. Robi wielkie wrażenie, tym bardziej że możemy go oglądać zarówno podczas wycieczki pieszej, jak i z perspektywy kajakowej wyprawy po Drawie. Są też te, które po tysiącach lat spokoju, dotknięte zostały mniej lub bardziej ludzką ręką, dzięki czemu dostały do odegrania nowe role.

Na terenie całego Drawień¬skiego Parku Narodowego od wielu wieków wykorzystywane są w budownictwie. Brukowane drogi i kamienne drogowskazy z nazwami dawnych miejscowości towarzyszą nam na każdym kroku podczas podróży po Drawieńskim Parku Narodowym i najbliższych okolicach.

Najstarsze spośród nich pamiętają być może nawet czasy świetności traktów handlowych, takich jak Droga Solna czy Droga Marchijska. Widziały też zapewne przemarsze armii szwedzkich w czasie wojny 30-letniej (1618-1648) i podczas ,,potopu’’ z lat 1655-1660. Zimą 1945 roku służyły żołnierzom Armii Czerwonej maszerującym na zachód. Zaraz po tym, jak dokonali oni 28 stycznia tegoż roku pierwszego przełamania Pozycji Pomorskiej (zwanej potocznie Wałem Pomorskim) w pobliskim Starym Osiecznie.

Dziś, gdy nie istnieje już wiele dawnych osad, to właśnie kamienie są często jedynymi widocznymi pamiątkami po dawnych mieszkańcach terenu Drawieńskiego Parku Narodowego. Pełniąc rolę nagrobków czy pomników, upamiętniających mieszkańców poległych na frontach I wojny światowej, którą ówcześnie żyjący ze względu na ogrom ofiar i zniszczeń, jakie przyniosła Europie - nazywali po prostu Wielką Wojną. Choćby obelisk przy drodze ze Starego Osieczna do Głuska wzniesiony ku pamięci mieszkańców samego Głuska, ale też Ostrowitego, dawnej osady Dąbrowa i Sitnicy (odpowiednio Steinbusch, Werder, Springe i Marienthal - trzymając się nazw niemieckich używanych do roku 1945).

Świadczą o dużo większym niż dziś znaczeniu wielu miejscowości. Umieszczone na kamieniach daty, imiona, a czasami też insygnia poszczególnych zawodów, które pochowani tu ludzie wykonywali za życia, ukazują ich codzienne zajęcia, tworząc swoistą kronikę dziejów tych ziem. Tutaj warto wspomnieć o zabytkowych cmentarzach w Ostrowitem czy w okolicach Moczeli, w miejscu nieistniejącej już (i wspomnianej wcześniej) osady Dąbrowa (Springe). Przy odrobinie wyobraźni przenoszą nas w odległe czasy, gdy aparat fotograficzny pozwalający dziś tak łatwo i szybko udokumentować życie najbliższych, dla mieszkańców tych terenów nie był nawet obiektem marzeń.

Przykładem tego, iż historia osadnictwa jest zapisana w kamieniach, są także kościoły rozsiane po Drawieńskim Parku Narodowym. Takie jak ten w Głusku czy osadzie Ostrowite. Ten pierwszy jako budowla powstał ok. 1820 roku i pierwotnie pełnił rolę browaru, aby dopiero w połowie XIX wieku stać się świątynią (początkowo protestancką, po roku 1945 katolicką). Pierwotną bryłę budynku wyznaczały kamienne mury, później uzupełnione czerwoną cegłą, z której dobudowano m.in. wieżę.

Opuszczony dziś kościół w Ostrowitem jest nie tylko atrakcją turystyczną, ale też poniekąd obiektem edukacyjnym, niezmiernie ciekawym dla miłośników geologii. Jego pozbawione dachu mury są bowiem mieszanką cegły i kamieni, wśród których wprawne oko dostrzeże wiele ciekawych okazów przywleczonych na teren Drawieńskiego Parku Narodowego przez lądolód z terenów dzisiejszej Skandynawii. W zachowanych murach świątyni, w której jeszcze w latach 60. XX wieku odbywały się regularnie msze święte, znajdziemy granitoidy, diobazy, porfiry czy piaskowce.

W murach jednej budowli zapisane zostały więc dwie historie. Jedna, napisana przez naturę około 12 tysięcy lat temu po ostatecznym ustąpieniu lądolodu, opowiada o powstaniu naturalnego krajobrazu Drawieńskiego Parku Narodowego i Puszczy Drawskiej. Ta druga, napisana ludzką ręką, jest świadectwem tradycji architektonicznej tych terenów.

Nawet wtedy, gdy kamienie są tylko częścią ruin i wspomnieniem dawnej świetności, prezentują się niezwykle okazale, czego przykładem są relikty Starej Węgorni na Pło¬cicznej pełniącej dawniej rolę mostu, młyna i zgodnie ze współczesną nazwą tego miejsca - pułapki na węgorze, których łapano tutaj nawet 900 kg w ciągu zaledwie jednej nocy.

Warto więc, podczas wędrówek po Drawieńskim Parku Narodowym, od czasu do czasu dobrze się rozejrzeć. Kamienie, jak wspomniano na początku, są niemymi świadkami historii. Zapisanej tyle skromnie, co treściwie i solidnie. Gdyby jednak mogły mówić - powiedziałyby wiele o tym miejscu, a znając ich umiejętność radzenia sobie ze skutkami upływającego czasu, za kilka wieków może powiedzą coś o nas i czasach, w których żyjemy.

Ciche i spokojne. Łakome towarzystwa ludzi, cierpliwie czekają też na turystów chcących poznać ten fascynujący i piękny zakątek położony m.in. na terenie Gminy Dobiegniew. Na samej północy Ziemi Lubuskiej, gdzie spotyka się ona z Pomorzem Zachodnim i Wielkopolską. Ale to już zupełnie inna historia.

O autorze:
Tomasz Bogucki jest mieszkańcem Głuska, przewodnikiem turystycznym po Drawieńskim Parku Narodowym i Puszczy Drawskiej, pracownikiem DPN.

Drawieński Park Narodowy (położony na terenie Lubuskiego, Zachodniopomorskiego i Wielkopolskiego) został utworzony 1 maja 1990 r. w celu „ochrony młodoglacjalnego krajobrazu równin sandrowych z ekosystemami wodno-leśnymi, całym bogactwem występujących tu gatunków: roślin, zwierząt i grzybów oraz ukrytych wśród puszczańskich lasów elementów dziedzictwa kulturowego”. Ważnym ogniwem Parku są rzeki (te główne to Drawa i jej lewobrzeżny dopływ – Płociczna) i jeziora. A tych występuje w Parku aż 20!

Drawieński Park Narodowy – raj dla turystów, kajakarzy…