Czy bociany przynoszą dzieci?

Ile jest prawdy w tym, że bociany przynoszą dzieci?
Zbadaliśmy kiedyś statystycznie czy jest korelacja między liczbą bocianów w gminie, a średnią liczbą dzieci na rodzinę. I okazuje się, że jest. Na wschodzie Polski jest więcej bocianów i dzieci. No, ale tam jest tradycyjne rolnictwo przyjazne bocianom oraz tradycyjne życie rodzinne. Z kolei dane z porodówek wskazują, że najwięcej dzieci rodzi się w marcu i kwietniu. Może to właśnie ludzie kojarzyli z przylotem bocianów.

Jak przygotować się na przyjęcie bocianów? Czy poprawiać im gniazdo samodzielnie czy lepiej nic w nim nie ruszać?
Od razu ostrzegę, że przy gnieździe można coś robić tylko do końca lutego. Potem, od pierwszego marca jest ono chronione prawem. W zimie można je poprawić, jeśli przekrzywiło się albo jest już zbyt duże, przez co grozi zawaleniem. Bociany same urządzają sobie gniazdo i nie ma co ich w tym wyręczać. Wyścielą sobie tak jak im najwygodniej. Dlatego najlepsze, co możemy zrobić, to spokojnie czekać na ich przylot.

Czy można samemu wykonać gniazdo dla bocianów i w ten sposób zachęcić je do przylotu na naszą posesję?
Oczywiście. Można przywabić bociany do siebie. I wiele osób tak czyni. Trzeba skonstruować prostą podstawę pod gniazdo. Wzory, jak to zrobić można znaleźć w internecie. Następnie umieścić gniazdo na dachu. Najlepiej na budynku gospodarczym, bo na mieszkalnym będzie potem kłopot z utrzymaniem czystości. Innym sposobem jest zdobycie słupa. Podpowiem, że można taki wychodzić w tele¬komunikacji albo energetyce. Jako ciekawostkę dodam, iż znane są przypadki, kiedy bociany budowały gniazdo nawet na oponie położonej na szczycie dachu. Oczywiście, aby ptaki zajęły gniazdo też może minąć trochę czasu.

Gdzie najlepiej umieścić skonstruowane przez nas gniazdo?
Mogę powiedzieć, że są miejsca, w których bociany nigdy nie osiedlą się i do końca nie wiadomo od czego to zależy. Niektórzy mówią, że te ptaki unikają podziemnych żył wodnych. Jeśli jest taka pod gniazdem, to nigdy się tam nie osiedlą. Ludzie zwracają również uwagę na to, że w bocianie gniazdo nigdy nie uderza piorun. Oczywiście, najlepiej, jeśli mamy takie miejsce tam, gdzie są pola i łąki, gdzie mogą znaleźć coś do jedzenia i wykarmienia młodych. Tu najchętniej się osiedlają.

Kiedy bociany przylatują do Zielonej Góry i w okolice?
Trudno odpowiedzieć w jakim terminie dokładnie przybywają do nas. Po prostu każdego roku jest inaczej. Bardzo dużo zależy od pogody na trasie lotu. Czasem jest tak, że muszą przeczekać na Bałkanach nawroty zimy. Jednak zwykle oczekujemy na pierwszego bociana 19 marca, na św. Józefa. Ale tak naprawdę ruch zrobi się na początku kwietnia. Te stwierdzane teraz, to najczęściej ptaki, które przezimowały u ludzi. Przy okazji dodam, że duże ptaki obserwowane przez mieszkańców w lutym to najprawdopodobniej żurawie. One przylatują do nas bardzo wcześnie. Dość często brane są za bociany. Jednak wystarczy dobrze się im przyjrzeć i wszystko będzie dla nas jasne.

Jako odróżnić bociana od żurawia?
Oczywiście najlepiej obejrzeć ptaki przez lornetkę. Żuraw w locie ma wyciągniętą szyję i nogi podobnie jak bocian. Ale na pierwszy rzut oka – żuraw ma mocne mięśnie piersiowe i lata wytrwale, nie posługuje się lotem szybowcowym. Żurawie latają w kluczu.

Czy wiecie, gdzie bociany są w tej chwili? Może jakiś ptak jest pod obserwacją, np. ma czipa?Pod koniec lutego pierwsze grupy przekraczały granicę Azji i Europy niedaleko stolicy Turcji, Istambułu. To znaczy, że pierwsze powinny dolecieć do Polski za niecały miesiąc. Oczywiście najpierw pojawiają się na południu Polski, czyli w Małopolsce. Większość wlatuje do Polski ze Słowacji w okolicach Nowego Sącza. Na około czterdziestu bocianach mamy pomontowane GPS-y. Młode osobniki pozostały w Afryce. One muszą osiągnąć jeszcze dojrzałość płciową, aby ruszyć na lęgowiska. Próbują podlecieć do Turcji i z powrotem. To takie próbne loty. Natomiast dorosłe wlatują już do Europy

Ile czasu spędzają u nas bociany? Kiedy odlatują?Może odwrócę pytanie. Bociany odlatują we wrześniu. Właściwie od 24 sierpnia, czyli na Bartłomieja. Na zimowiska w Afryce dolatują w listopadzie. Odpoczywają właściwie jeden miesiąc, przez grudzień i już w styczniu zaczynają powoli lot w naszą stronę. Czyli spędzają kilka ładnych miesięcy w podróży. W sumie to trochę męczący styl życia. Ten okres lotu to jest też okres selekcji słabszych osobników. W przyrodzie nie ma sentymentów.

Czy każdego roku do gniazda przylatuje ta sama para bocianów czy wybierają inne miejsca?Tak naprawdę to za każdym razem bociany wybierają inne miejsce. Wiemy to z obserwacji obrączkowanych osobników. Po prostu wraz z wiekiem mają lepsze i gorsze lata. Gdy są w dobrej kondycji, wtedy wybierają lepsze gniazda. Takie z otoczeniem bogatym w żywność. Gdy są słabsze muszą zadowolić się gorszymi miejscami. Pierwsze lecą samce. One wybierają najlepsze gniazda, jakie mogą wywalczyć. Potem, nawet po dwóch tygodniach, lecą samice.

W jaki sposób samice wybierają swoich partnerów?Oczywiście starają się znaleźć jak najlepszych samców. Jednym z głównych kryteriów jest gniazdo, jakim dysponuje samiec. Dlatego właśnie zdarzają się walki między samicami o gniazdo. Samiec siada wtedy z boku i czeka, kto wygra. Co więcej: pary tworzą się tylko jednorazowo, na okres lęgów. Nie ma stałych związków. Strach o tym mówić, bo ludzie podają bociany, jako wzór pożycia małżeńskiego. Lepsze pod tym względem są sroki i łabędzie.

Na co najczęściej chorują bociany? Bociany są bardzo odporne na choroby i pasożyty. Mają silny układ immunologiczny. Ale mogą być nosicielami egzotycznych chorób jak np. gorączka Zachodniego Nilu. Dlatego lepiej unikać, bez potrzeby, kontaktu z nimi. Z naszych obserwacji wynika, że szczególnie młode bociany w czasie długotrwałych opadów deszczu chorują na choroby płuc, wywołane przez toksyczny grzyb - pleśń Aspergillus fumigatus. Niestety, później jest to przyczyną ich padania.

Czy można jakoś dokarmiać bociany? Na przykład gdy przylecą za wcześnie i ziemia pokryta jest jeszcze śniegiem?One doskonale dają sobie radę. Jeśli rzeki nie są zamarznięte to bociany znajdują pokarm (np. rybki, mięczaki, owady wodne, żaby moczarowe). Radzą sobie w ten sposób od wieków. Ostatnio nauczyły się korzystać z wysypisk śmieci i odpadków wyrzucanych przez ludzi. Dopóki bociany nie idą do ludzi, to nie powinno się ich łapać. Pomocy wymagają te, które nie uciekają przed nami, a wręcz przeciwnie garną się do gospodarstw. Wtedy najlepiej powiadomić ośrodki rehabilitacji dzikich zwierząt, gdyż samodzielne przetrzymywanie bociana jest łamaniem prawa. Ponadto nie wiedząc czym go karmić, można mu zaszkodzić.