Gdy przyjdzie nam spisać testament w podróży

Na początek wyjaśnimy, co to jest testament urzędowy.

TESTAMENT URZĘDOWY

To dokument sporządzony:
* poprzez złożenie oświadczenia ustnego:
- w obecności m.in. dwóch świadków (mogą to być również osoby wymienione w testamencie);
- wobec: wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, kierownika USC;
- spisany w protokole; z podaniem daty sporządzenia
* odczytany spadkodawcy w obecności świadków;
* podpisany przez świadków oraz spadkodawcę (jeżeli spadkodawca nie może podpisać, trzeba podać to w protokole ze wskazaniem przyczyny).

Takiego testamentu nie mogą sporządzić osoby głuche i nieme. Uprawnionym do przyjęcia oświadczenia spadkodawcy jest każdy podmiot wchodzący w skład zarządu gminy:
- wójt albo burmistrz czy prezydent miasta,
- także ich zastępcy i pozostali członkowie zarządu.

W praktyce oświadczenie składane jest w drodze dyskusji, wymiany zdań, wyjaśnień itp. Nikt nie wymaga, aby spadkodawca oświadczył bezbłędnym językiem i płynnie swoją wolę, nie posiada bowiem stosownego wykształcenia ani doświadczenia w tym zakresie. Brak daty nie powoduje nieważności testamentu, o ile nie powoduje to wątpliwości, co do daty sporządzenia testamentu (wątpliwość tę usuwa się w postępowaniu sądowym). Dopuszczalne jest zatem wpisanie daty maszynowo po podpisie (oczywiście może to jednak nasuwać wątpliwości, czy data została naniesiona w dniu sporządzenia testamentu i odpowiada stanowi
faktycznemu).

W RAZIE RYCHŁEJ ŚMIERCI - TESTAMENT USTNY

Testament ustny to testament sporządzony, jeżeli zachodzą okoliczności szczególne:
* obawa rychłej śmierci spadkodawcy ("obawa rychłej śmierci" a nie tylko "obawa śmierci", nie dotyczy zamiaru samobójczego, chorób prowadzących nieuchronnie do śmierci, gdy brak jest dodatkowych oznak nagłego pogorszenia stanu zdrowia, niezbędne są obiektywne okoliczności, nie tylko subiektywne przekonanie spadkodawcy),
* wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu nie jest możliwe lub jest bardzo utrudnione.

Ta forma testamentu pozwala na złożenie oświadczenia ustnego w obecności minimum trzech świadków. Treść testamentu ustnego powinna być później stwierdzona w ten sposób, że:
* jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie, albo
* w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku wszyscy świadkowie złożą przed sądem zgodne zeznanie.

Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

NA STATKU LUB W SAMOLOCIE - TZW. PODRÓŻNY

Testament taki można sporządzić: podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym. Sporządza się go przed dowódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków Dowódca statku lub jego zastępca z kolei spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania. Następnie pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy. Na końcu pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.

KTO NIE MOŻE BYĆ ŚWIADKIEM

Nie wszystkie osoby mogą być świadkiem przy sporządzaniu testamentu. I tak nie może nim być:
* kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych,
* niewidomy, głuchy lub niemy,
* kto nie umie czytać lub pisać,
* kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament,
* skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

ŚWIADEK BEZ KORZYŚCI

Ponadto, nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
Jeśli jednak jedna z wyżej wymienionych osób była świadkiem, wówczas nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia.
Jednakże, gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.
Ramki

WAŻNE
* Treść testamentu ustnego powinna być stwierdzona w ten sposób, że: jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia.

* Nie może być świadkiem osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek
korzyść. A także ten, kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych.

SŁOWNICZEK

* pełna zdolność do czynności prawnych - nabywa się ją z chwilą uzyskania pełnoletności, nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie

* ubezwłasnowolnienie całkowite - osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, pijaństwa, narkomanii

* spadkobierca niegodny - taki, który dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu, umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę z podrobionego lub przerobionego testamentu