Jeden zagrodnik

Dzielnica obchodzi właśnie 650-lecie, bo to w 1356 r. po raz pierwszy pojawiła się pisana wzmianka o Moczyniu. - Z dokumentu wynika, że wieś Machyn leżała po obu stronach Bobru. Z czasem doszło do rozróżnienia dwóch wsi - opowiada żagański regionalista Marian Ryszard Świątek. Ta położona na lewym brzegu rzeki otrzymała nazwę Polnisch-Machen (1457 r.), ta na prawym brzegu Deutschmachen. Dopiero 14 maja 1914 r. zmieniono nazwę z Polnisch-Machen na Machenau. - Machenau można przetłumaczyć jako Błonia Macha lub Łąki Macha - wyjaśnia M. Świątek. - Mach to skrócona forma wywodząca się od staropolskiego imienia Maszko. Nazwy o podobnym brzmieniu dość często występują na obszarach Łużyc, Czech, Pomorza i Dolnego Śląska.

Jeden zagrodnik

Po II wojnie światowej decyzją komisji ds. nazewnictwa zmieniono nazwę na Moczyń. Nie ma ona jednak żadnego związku z jej dawną słowiańską nazwą Machów. A wioska Słowian została założona ok. 1150 r. Zamieszkiwał ją ród Macha, ok. 30 mieszkańców. Przed 1200 r. była własnością polskich możnowładców, mających swoją siedzibę w Dobrem nad Kwisą (Pause). Potem, aż do 1541 r. panami w Pause była rodzina von Knobelsdorff. Ich dobra lenne przeszły pod władzę książąt saskich, a następnie stały się własnością żagańskich władców.
Moczyń rozwijał się powoli. W latach 1516-1520 wieś miała 11 gospodarstw. W 1660 r. zamieszkałych było tylko siedem, pozostałe stały puste. W dokumencie z 1688 r. wymieniono 11 kmieci i jednego zagrodnika, a w 1691 r. było tu 64 mieszkańców. W następnych latach ta liczba rosła, by w 1939 r. osiągnąć 1.746 osób.

Domy owczarzy

Pierwotnie wieś Moczyń zajmowała teren nazywany później Oberdorf (Górna Wieś) lub Altes Dorf (Stara Wieś) - obecnie część ul. Wiejskiej za ostatnim przejazdem kolejowym. Wieś powiększała się w kierunku zachodnim, powstała część zwana Schaeferhaeuser (domy owczarzy) lub Kolonistenhaeuser (domy kolonistów). Usytuowano ją ok. 2 km od Górnej Wsi na terenie Kammerau (błonia lub łęgi kamery). Jej mieszkańcami byli tkacze lub robotnicy zakładów włókienniczych. Osiedle to powstało w latach 1786-1790. W 1789 r. zbudowano na Moczyniu pierwszą szkołę (obecnie ul. Wiejska 14). Przed 1871 r. w odległości ok. 600 m na zachód od Starej Wsi, na terenie leśnym powstała Kolonia Wilhelmshoehe. W jej centrum w 1902 r. zbudowano nową szkołę, powiększoną w 1908 r. - do dziś służy uczniom.
Najstarszymi zachowanymi domami mieszkalnymi na Moczyniu są tzw. domy owczarzy częściowo zachowane przy ul. Żelaznej oraz domy przy dawnej ul. Szkolnej 1 do 13, a obecnie ul. Drzewnej, które nosiły nazwę Kozłówka (Ziegenbockviertel).

Kolejowa wieś

Budowa linii kolejowych przecinających Moczyń oraz bliskość żagańskiego dworca kolejowego spowodowała, że wielu mieszkańców znalazło zatrudnienie na kolei. Często nazywano go wsią kolejową, bo co czwarty mieszkaniec Moczynia był zawodowo związany z koleją. Zresztą swój rozwój wieś, będąca jedną z najmniejszych w powiecie, zawdzięcza przede wszystkim rozwojowi komunikacji kolejowej. Początek miał miejsce w 1845 r., gdy rozpoczęto budowę linii kolejowej Głogów - Żagań - Jankowa Żagańska.