Ranczo, czyli wszyscy jesteśmy ze wsi

Ksiądz Andrzej Sobczyk ma za co dziękować, bo gdyby nie ten serial pewnie nie udałoby mu się uratować przed zagła-dą zabytkowego drewnianego kościółka w Jeruzalu i wyremontować plebanii. Ale, ale...do podziękowań dołącza się też wójt, Dariusz Jaszczuk: - Bo wiele rodzin za sprawą tego filmu autentycznie stanęło na nogi.

Pracowali przy produkcji, najmowali się za statystów i nieźle na tym zarabiali. W takiej biednej rolniczej gminie, jak nasza, to rzeczywiście zrzą-dzenie Opatrzności.
I coś w tym jest, skoro nawet Wojciech Adamczyk, reżyser "Rancza", podejrzewa, że do Jeruzala pchnął go patron tam-tejszej parafii, czyli święty Wojciech. Jeździł z ekipą, szukał odpowiednich plenerów. Któregoś dnia zajechali do odda-lonego 70 km od stolicy Jeruzala i nie mogli wyjść z zachwytu, że tu w jednym miejscu mają wszystko, czego potrze-bują: sklep, kościół, plebanię i szkołę.

Tuż obok w Płomieńcu znaleźli chałupę w sam raz dla filmowej rodziny Soleju-ków, a kawałek dalej, w Latowiczu dom wójta i urząd gminy, na którym wystarczyło tylko podmienić tabliczkę - na Wilkowyje. Przyjechali, zobaczyli i zostali prawie cztery lata. Pierwszy odcinek "Rancza" TVP 1 pokazała 5 marca 2006 roku. Dziś emituje już czwartą serię.

Najpierw rzecz jasna był scenariusz. Robert Brutter i Jerzy Niemczuk napisali komedię obyczajową, której akcja toczy się w zapyziałej wsi Wilkowyje. Nieoczekiwanie przyjeżdża tam Lucy Wilska, Amerykanka polskiego pochodzenia, dziedziczka zrujnowanego dworku.

I postanawia zostać na dłużej. Nie wie jeszcze, że weszła na teren wójta satrapy, który w dodatku od lat jest skonfliktowany ze swoim bratem bliźniakiem, tutejszym proboszczem.

- Od dawna miałem ochotę zrobić taki film. Wieś to trochę inny klimat i czas inaczej tam płynie - mówi Robert Brutter - Społeczność wiejska ma oczywiście swoje wady i zalety, które dało się uwypuklić dzięki zderzeniu miejscowych z gościem z innego kontynentu.

- Wieś stanowi soczewkę, w której skupiają się problemy nie tylko wiejskie - dopowiada reżyser Wojciech Adamczyk - W konwencji komediowej opowiadamy o ludzkich przywarach, ale serdecznie, z ciepłem. Mamy na przykład trzech pijaczków, którzy codziennie chleją, obijają się i trudno powiedzieć, że to jest dobry wzorzec, że takie typy chciałoby się zaprosić do domu. A przecież ludzie ich pokochali, zobaczyli w nich wiejskich filozofów, którzy siadają pod skle-pem na ławeczce i w przerwach między pociąganiem z butelki w prosty sposób sobie i innym tłumaczą świat.

A on nie jest sielski, anielski, bynajmniej. Może i na wsi życie płynie trochę inaczej niż w mieście, ale telewizja, prasa, reklamy też tu docierają, i jest korupcja, są układy, przekręty.

- Śmiejemy się z wójta, lubimy tę postać, ale nie zapominamy, że to jednak łapówkarz, kombinator, polityk, który ma kwalifikacje tylko do pomnażania swojego majątku i wystawiania piersi do orderów. To leń i nieuk - mówi Adamczyk. - Władza psuje wszystkich.

Wójt Jaszczuk może się zgodzić z taką diagnozą, z tym że...nie do końca. Wiele przywar - przyznaje - które scenarzyści przypisali gminnym władzom ma swoje potwierdzenie w rzeczywistości, ale nie w tak jaskrawej postaci. Weźmy, choćby on sam. W samorządzie siedzi od 1990 roku, wójtem jest od 12 lat, wcześniej był zastępcą. Skoro ludzie go wy-bierają, znaczy mają wyrobioną opinię i żaden film mu jej nie zszarga.

- To jest komedia i trzeba na nią patrzeć z przymrużeniem oka - napomina - Dom też mam znacznie skromniejszy od tego wójta z "Rancza".

Ks. Andrzej Sobczyk uważa tymczasem, że film niewiele odbiega od życia, ale on, broń Boże, nie ma na myśli wójta swojej gminy. Patrzy raczej z własnej perspektywy na swojego filmowego pobratymca w sutannie. Podoba mu się, że filmowcy zachowali wyczucie sacrum. Przychodzili do niego na konsultacje, pytali, co w kościele uchodzi, a co nie.

Mimo że kręcili komedię. I podoba się księdzu, że przemocy w niej nie ma, agresji, brzydkich słów, i że z odcinka na odcinek bohaterowie stają się lepsi. Nawet ci z ławeczki. Już nie przesiadują na niej tak notorycznie, do roboty się wzięli. Choć bez przesady. Jak mawia Hadziuk: - Człowiek nie może żyć samą robotą, bo by był jak jakiś japi. Napijem się Pietrek, napijem, ale po robocie, a nie zamiast.

- I o to chodzi, a nie o to, żeby nie pić w ogóle. No, nie przesadzajmy - śmieje się Wojciech Adamczyk.

Ogłoszenie o castingu na statystów, które wybrzmiało z ambony w jeruzalskim kościółku przyciągnęło chyba całą wio-skę. Zdjęcia próbne dla aktorów odbyły się znacznie wcześniej w Warszawie. Reżyser podkreśla, że nie szukał gwiazd, ale profesjonalistów, którzy mają wdzięk osobisty.

Dziś może przyznać bez fałszywej skromności, że obsada "Rancza" udała mu się fantastycznie. Cezary Żak to był strzał nawet nie w dziesiątkę, a w jedenastkę. Do roli Lucy wybrał Ilonę Ostrowską. Wyczuł, że ona potrafi zagrać anioła z temperamentem. Postawił przed nią jeszcze jedno zadanie - musiała opanować specyficzny akcent. Ostrowska przyznaje, że przyłożyła się do pracy, odbyła kilka spotkań z kobietą, której losy były podobne do losów Lucy. Rozmowy z nią nagrywała na dyktafon, potem odsłuchiwała i ćwiczyła.

- Ale to jeszcze nic - mówi Adamczyk. - Niektórych aktorów zanagażowałem tylko do epizodów, a oni tak świetnie za-grali, że z odcinka na odcinek zaczęliśmy te ich role rozbudowywać.

Tak było w przypadku barmanki Wioletki (Magdalena Waligórska, dwa lata temu skończyła wrocławską PWST), pani Lodzi, księgowej wójta (Magdalena Kuta, aktorka stołecznego Teatru Rozmaitości), czy policjanta (Arkadiusz Nader z warszawskiego Ateneum). Każde z nich ma już jakiś dorobek filmowy czy teatralny, widzom jednak ich nazwiska wciąż niewiele mówią. Co im dało "Ranczo"? Są już rozpoznawalni. Nie wszystkich zresztą to cieszy. Katarzyna Żak zdradza, że dla kolegi Nadera na przykład ta nagła popularność jest raczej kłopotliwa.

- Podpadł policjantom - śmieje się Żak-Solejukowa - Podczas jakiejś kontroli drogowej wytknęli mu, że swoją rolą ośmiesza mundurowych.
Z castingu są też filmowe dzieci, cała siódemka rodu Solejuków. Najstarszy Marianek i najzdolniejszy Szymek to bra-cia nie tylko w "Ranczu". Na plan przyjeżdżali z rodzicami aż z Płocka.

- Z dzieciakami jest ten problem, że niechętnie podporządkowują się rygorom pracy, zapominają, że nie wolno patrzeć prosto w kamerę - tłumaczy ich filmowa mama. - I trzeba robić dubel za dublem. Kiedyś już miałam dość i mówię: jak się nie uspokoicie, tyłki spiorę. A oni w śmiech. Dopiero jak ich postraszyłam, że kasy nie dostaną, podziałało.

Po czterech wspólnych latach (każdą serię kręcono około 4-5 miesięcy) między mieszkańcami Jeruzala a filmową ekipą narodziła się specyficzna więź, która i poza planem miała swoje konsekwencje.

Wojciech Adamczyk: - Najpierw patrzyli na nas nieufnie, jak na jakieś dziwa, potem zaczęliśmy działać im na nerwy, bo burzyliśmy ich codzienny rytm, zatrzymywaliśmy ruch w wiosce, przeszkadzał nam hałas. Dopiero kiedy zaczęły się sceny ze statystami, ludzie z wioski poczuli się członkami ekipy, no i zaczęli doceniać, że na tym interesie można zaro-bić.

Najszybciej filmowcy "kupili" księdza Sobczyka. On pierwszy zobaczył w nich zbawców. Zanim przyjechali kościół z 1758 r. się walił, dziurawy dach przeciekał, nie działało centralne ogrzewanie.

Ks. Andrzej Sobczyk: - Jak tu przyszedłem sześć lat temu ręce załamałem, nie wiedziałem, za co ja to wszystko wyre-montuję. Parafia biedna i mała, ledwie 1500 osób. Ale Pan Bóg nam zesłał ten film i dziś większość robót już mam z głowy. Chociaż sporo jeszcze zostało, bo sam remont kościółka to koszt 807 tys. zł. Dobrze, że aktorzy nam pomagają. Przyjeżdżają na odpusty, aukcje robią, liturgię w kościele czytają.

W kolorowych gazetach piszą, że to takie zepsute środowisko, a kapłan już wie, że to nieprawda, on nie może się ich nachwalić. Pan Cezary Żak i jego żona na przykład to bardzo katolicka rodzina. W Jeruzalu przed ołtarzem na 20 rocz-nicę ślubu powtórzyli przysięgę.

Mszę zamówili w intencji starszej córki, która zdawała maturę. A pan Barciś (Czere-pach) - w filmie taki zły człowiek, a w życiu do rany przyłóż. Pan Paweł Królikowski (Kusy), ojciec pięciorga dzieci, też bardzo związany z Kościołem...Dla takich ludzi plebania w Jeruzalu stała i stoi otworem, chociaż meble poprzesta-wiali, błota nanosili, w ogródku szklarnię postawili.

Dariusz Jaszczuk, wójt gminy Mrozy, do której należy Jeruzal jako samorządowiec docenia walory promocyjne filmu. Widzi, że do wsi całe autokary przyjeżdżają i prywatne wycieczki. Ludzie fotki pstrykają, mamrota kupują, przysiadają na ławeczce. Ale - filozoficznie zauważa wójt - film zniknie z ekranu, ludzie zapomną, a problemy zostaną. Chyba że-by wbrew zapowiedziom, że to już koniec, po czwartej serii, zaczęli kręcić kolejną. On jest za, telewizja też i aktorzy jak najbardziej. Cezary Żak przyznaje, że chętnie wróciłby na "Ranczo", bo na razie innych propozycji nie ma.

Panowie z ławeczki póki co odcinają kupony od sukcesu i jeżdżą po Polsce z kabaretowym przedstawieniem "Smak mamrota". - Owszem, bazujemy na popularności serialu - nie kryje Bogdan Kalus (Hadziuk) - Ale nie robimy żadnej ściemy, tylko porządne przedstawienie. I wszędzie na widowni jest szał. A gdyby mnie pytali, czy dalej kręcić, jestem za. Mogę grać w "Ranczu" choćby do emerytury. - Ja też chętnie wrócę na wieś - deklaruje Piotr Pręgowski (Pietrek) - W końcu wszyscy jesteśmy ze wsi, bo ona była przed miastem.

Reżyser Adamczyk na razie o kontynuacji nie myśli, ale asekuracyjnie za Jamesem Bondem powtarza: - Nigdy nie mów nigdy. Ksiądz Sobczyk też prosi Boga o jeszcze, a na razie zaprasza całą Polskę do Jeruzala 25 kwietnia na odpust w dzień św. Wojciecha. Większość aktorów z "Rancza" już potwierdziła, że przyjedzie.

Pietrek (Piotr Pręgowski):

Mój bohater robi wrażenie lekkiego przygłupa, ale jest ciepły, szczery, sprzedaje prawdziwe emocje i w sytuacjach beznadziejnych można na niego liczyć. Ludzie go uwielbiają, bo dzięki niemu mogą mieć poczucie, że są mądrzejsi, lepsi. Ja też go kocham, bo daje mi taką popularność, jakiej wcześniej nie zaznałem. Odkąd Pietrek zaczął robić karierę estradową i zmienił fryzurę podobno coraz więcej dzieci chce sobie farbować włosy na zielono! W sklepie, w restauracji, na ulicy ciągle ktoś mnie poklepuje po plecach, ciągnie za rękaw, zdjęcia chce robić. Są uściski, pocałunki...

Hadziuk (Bogdan Kalus):

Hadziuk przy kumplach zgrywa twardziela, a tak naprawdę jest pod pantoflem żony, ławeczka i piwko to jego "pięć minut". A poza tym Hadziuk to poczciwa dusza, nikogo nie skrzywdzi. Owszem, nadużywa, ale jakby już coraz mniej, bo wziął się za robotę. Jako aktor cieszę się, że scenarzyści zaczęli nas trochę z tej ławeczki gonić, bo mam więcej do zagrania i pewność, że moja postać się widzom nie znudzi. Dotąd na moim rodzinnym Śląsku, a pochodzę z Chorzowa, byłem znany jako Gerard ze "Świętej wojny". Dziś już jestem przede wszystkim Hadziukiem, zapraszanym często na lufkę, piwko czy winko.

Solejuk (Sylwester Maciejewski):

Ten facet - wiadomo - lubi wypić i dość odporny jest na pracę, a wszystko wskazuje na to, że w młodości nauka też mu specjalnie nie szła. Ale za to bardzo kocha swoją rodzinę, choć może nie potrafi okazać tego jak należy. Na swój sposób jednak przejmuje się swoimi dziećmi, wychowuje je jak potrafi. I cóż, nie lubi zmian, dlatego nie rozumie kumpli, którzy ostatnio trochę odpuścili sobie rytuał siedzenia na ławeczce i pociągania mamrota. A Solejuk, można powiedzieć, jest wielkim tradycjonalistą, dla niego tradycja to rzecz święta. Jest jaki jest i mimo wielu wad myślę, że budzi sympatię. Moją na pewno.

Ksiądz i wójt (Cezary Żak), czyli dwaj w jednym:

Jestem pierwszym aktorem w Polsce, który w jednym filmie kreuje dwie role. To było wyzwanie. Zależało mi, żeby te postaci bardzo zróżnicować i chyba się udało. Jako bliźniacy muszą być do siebie fizycznie podobni, ale poza tym wszystko ich różni. Pierwowzorem wójta był dla mnie mój stryj - mężczyzna z charakterem, sołtys, który trzymał w garści całą wieś. Takim go zapamiętałem z dzieciństwa. Księdza w rodzinie nie miałem, ale obserwowałem różnych księży w różnych kościołach, patrzyłem, jak się zachowują, gestykulują i ten mój filmowy jest zlepkiem tych obserwa-cji. Na początku łatwo nie było.

Zwłaszcza w momentach, gdy bliźniacy muszą ze sobą porozmawiać. Gadam jak wójt, po czym wkładałem sutannę i za chwilę już muszę być księdzem, zmienić intonację i prowadzić dialog. Mam tylko du-blera, który mi podrzuca tekst. Dzisiaj kiedy słyszę, że ludzie widzą w tych postaciach dwóch aktorów, wiem, że wy-grałem. Prywatnie lubię wójta, on mnie śmieszy bardziej, ale jestem w mniejszości, bo nawet moje córki wolą księdza.

Solejukowa (Katarzyna Żak):

Zbudowałam sobie całą historię tej matki-Polki. Wymyśliłam, że skoro nie ma żadnych przyjaciółek, mieszka na ubo-czu wsi, to ona nie jest z Wilkowyj, tylko dalej, ze wschodu, dlatego tak po wschodniacku zaciąga. Męża poznała gdzieś u rodziny na weselu i z nim przyjechała w jego rodzinne strony. Siedmioro dzieci przyszło na świat, mąż zagląda do kieliszka, to biednie jest. Żeby tę bidę uwiarygodnić nawet schudłam do tej roli 3 kilo.

Tylko jednego nie wymyśli-łam ani ja, ani scenarzyści - nikt nie wie, jak Solejukowa ma na imię. Jedna telewidzka napisała mi, że najbardziej w Solejukowej podobają się jej dwie cechy - optymizm i naiwność. I o to chodzi, bieda nie musi się kojarzyć ze smutkiem, z patologią. Solejukowa jest prostą kobietą, kocha dzieci i męża też, rodzina to dla niej świętość. A że pralki nie ma, trudno, widocznie tak musi być. Za to pierogi robi super i ma wybitnie uzdolnionego syna.

Czerepach, sekretarz wójta (Artur Barciś):

Przyznaję, to wyjątkowa świnia, ale jakie pole do popisu dla aktora. Niefajnie jest grać ciągle role podobne i w dodatku szlachetne, a ja dotąd tak miałem. Do roli Czerepacha nie musiałem się specjalnie przygotowywać, bo takich typów jak on pełno wokół nas. Miałem z nimi do czynienia, kiedy parę lat temu budowałem dom i musiałem załatwiać różne for-malności. Chociaż wtedy nie wiedziałem, że kiedyś mi się to przyda, dokładnie ich sobie zapamiętałem.

W "Ranczu" wzoruję się na czterech, jeden z nich nosił peruczkę i myślał, że nikt tego nie zauważy. Nie mogę uprzedzać faktów, ale zdradzę tylko, że ten "mój" Czerepach w końcu odpowie za manipulowanie ludźmi. Jeszcze przyjdzie się widzom nad nim litować.