Rolnik może się poradzić

W życie wchodzą kolejne wymagania, które muszą spełnić.

Najpoważniejsze zmiany zaszły wraz z reformą wspólnej polityki rolnej w 2003 roku. Rolnictwo unijne było od tego roku wspierane w zasadniczo inny sposób, bowiem tzw. płatność jednolita zastąpiła większość dotychczasowych płatności bezpośrednich, które były charakterystyczne dla poszczególnych rodzajów produkcji rolnej.

Płatność jednolita nie jest związana ze strukturą i wielkością produkcji. Rolnik może produkować to, na co jest zapotrzebowanie i jednocześnie otrzymuje dotacje. Musi jednak spełnić wymagania, które dotyczą:

* utrzymania gruntów wchodzących w skład gospodarstwa w dobrej kulturze rolnej zgodnie z ochroną środowiska (warunki określone w załączniku III do rozporządzenia Rady nr 73/20092);

* podstawowych wymogów z zakresu zarządzania (określone w załączniku II do rozporządzenia Rady nr 73/2009).

JEDNA REGUŁA Powyższe wymogi mają za zadanie tworzenie mechanizmu, który nosi nazwę „zasady wzajemnej zgodności” (ang. Cross compliance). Oznacza ona powiązanie wysokości otrzymywanych płatności bezpośrednich, a także płatności z Osi II PROW 2007-2013 w przypadku działań rolnośrodowiskowych, gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), a także zalesiania gruntów rolnych, ze spełnianiem przez beneficjentów określonych wymogów.

Wymogi te zostały podzielone na trzy obszary:

* obszar A: identyfikacja i rejestracja zwierząt; ochrona środowiska naturalnego.

* obszar B: zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt, zgłaszanie niektórych chorób, zdrowotność roślin.

* obszar C: dobrostan zwierząt.

W państwach piętnastki system kontroli przestrzegania zasady wzajemnej zgodności był wdrażany stopniowo w latach 2005- 2007. Z kolei w krajach, które przystąpiły do Wspólnoty 1 maja 2004 r. mechanizm ten był ograniczony do kontroli przestrzegania utrzymywania gruntów w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska. Natomiast pozostałe wymogi wzajemnej zgodności wdrażane są stopniowo.

OBOWIĄZKI ROLNIKÓW W Polsce od 1 stycznia 2009 roku obowiązują wymogi z obszaru A, wymogi z obszaru B obowiązują od 2011 r., natomiast wymogi z obszaru C zostaną wdrożone w 2013 r.

Do przestrzegania tych zasad obowiązani są wszyscy rolnicy, którzy starają się o płatności bezpośrednie do gruntów rolnych oraz o płatności w ramach niektórych działań nieinwestycyjnych PROW 2007-2013. Chodzi tu o dotacje: z tytułu naturalnych utrudnień dla rolników na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, rolnośrodowiskowe, na zalesianie gruntów rolnych.

W przypadku nieprzestrzegania zasady wzajemnej zgodności konsekwencją jest odpowiednie zmniejszenie przyznawanych rolnikowi płatności bezpośrednich. Wymiar sankcji za nieprzestrzeganie norm i wymogów uzależniony od wielu czynników. Podstawowe rozróżnienie to niezgodność z przepisami wynikająca z:

1) zaniedbania rolnika (przez nieumyślne działanie)

2) z winy rolnika (działanie celowe).

Ad. 1 W tym przypadku konsekwencją jest obniżka dopłat w wysokości 3 proc. całkowitej kwoty płatności bezpośrednich. Są możliwe różnice. Na podstawie raportu z kontroli może zostać wydana decyzja o obniżeniu wielkości potrącenia do 1 proc. lub zwiększeniu go do 5 proc. całkowitej kwoty.

Ad. 1 W tym przypadku obniżka będzie z zasady wynosić 20 proc. całkowitej kwoty. Agencja płatnicza może na podstawie oceny organu kontroli w protokole z czynności kontrolnych, wydać decyzję o obniżeniu procentu do wysokości nie mniejszej niż 15 proc.. W określonych przypadkach może zwiększyć ten procent nawet do 100 proc. całkowitej kwoty.

Jeśli to samo naruszenie zostanie wykryte u rolnika w kolejnych dwóch latach, mamy wtedy do czynienia z tzw. powtarzalnością. Jeśli kontrole potwierdzą powtarzającą się niezgodność, procent sankcji zostanie pomnożony razy 3. Maksymalna wysokość konsekwencji nie może przekroczyć 15 proc. całkowitej kwoty dopłat bezpośrednich.

Istnieje także tzw. drobna niezgodność. Chodzi tu o naruszenie, które w zasadzie nie powoduje zagrożenia dla środowiska, zdrowia ludzi czy zwierząt i jest możliwe do szybkiego naprawienia. Każde państwo członkowskie samo ustala katalog tzw. „drobnych niezgodności”.

Gdy kwota sankcji jest równa lub mniejsza od równowartości 100 euro, sankcje nie są naliczane. Rolnik ma jednak obowiązek usunąć wykryte nieprawidłowości. Jeśli tego nie zrobi, płatność zostanie potrącona w następnym roku.

USŁUGI DORADCZE Rolnicy i właściciel lasów mogą korzystać z dofinansowania usług doradczych w zakresie: oceny dostosowania gospodarstwa rolnego do wymagań wzajemnej zgodności; sporządzenia planu dostosowania gospodarstwa do wymagań wzajemnej zgodności; oraz innych usług doradczych wymienionych w załącznikach do rozporządzenia.

Usługi takie dofinansowywane są z działania „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów” objętego programem PROW na lata 2007-2013. Rolnicy otrzymają dofinansowanie, jeśli usługa doradcza została wykonana przez upoważnione podmioty doradcze. Są to: wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego, izby rolnicze oraz akredytowane prywatne podmioty doradcze.

Wykaz akredytowanych podmiotów doradczych znajduje się w powiatowych biurach Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi: www.minrol.gov.pl

Wielkość dofinansowania wynosi 80 proc. kwalifikowanych kosztów usługi doradczej. Tak więc rolnik płaci z własnej kieszeni 20 proc. kwalifikowanych kosztów usługi doradczej plus VAT (liczony od całkowitych kosztów usługi). Maksymalne kwoty dofinansowania dla poszczególnych usług doradczych określa rozporządzenie.

(oprac. staw, źródło: m.in. ARiMR, MRiRW)