Zaćmienia, zorze, spadające gwiazdy, planety, świecące chmury. Lubuszanie, spójrzcie dziś w niebo! Tak wygląda gwiezdne safari

Astronomia jest jedną z tych nielicznych nauk, które mogą być bardzo blisko człowieka. Żeby bawić się w chemię i odkrywać w niej coś nowego, niezwykłego często trzeba mieć profesjonalne laboratorium. Aby dokonać przełomowego odkrycia w fizyce, tutaj niestety prawdopodobnie nie obejdzie się bez wielkiego akceleratora zakopanego głęboko pod ziemią. W przypadku astronomii nawet osoba wyposażona w lornetkę czy teleskop, wciąż jest w stanie odkrywać na niebie nowe obiekty jak przelatujące komety czy planety. I takie odkrycia są dokonywane. Na niebie dzieje się naprawdę bardzo dużo fajnych rzeczy. Wystarczy po prostu więdzieć kiedy i gdzie patrzeć.

• 54 lata Arsmtrong postawił nogę na Księżycu. Mieli świadomość, że mogą nie wrócić na Ziemię

Idę o zakład, że jako dzieci każdy z was po zmroku choć raz spojrzał w górę i podziwiał gwiazdy, księżyc, dostrzegł spadający obiekt. Ten widok z pewnością utwkił wam w pamięci. Narodziła się ciekawość, może nawet z czasem kogoś dopadły ogzystencjalne przemyślenia? Zainteresowanie kosmosem, planetami i galaktykami, czyli obiektami, które możemy zobaczyć nawet z własnego balkonu (i wcale nie trzeba mieszakać na wsi) w każdej chwili może przerodzić się w coś więcej. I to więcej w każdej sekundzie dzieje się tuż nad nami. Każdy może tego doświadczyć. Nocą niebo nad naszymi głowami zamienia się w gwiezdne safari, w którym bierzemy udział. Kosmos daje nam ogromną satysfakcję w postaci wiedzy i gigantycznej przestrzeni, bezkresu kryjącego mnóstwo do dziś nieodkrytych tajemnic.

• Jedne asteroidy spalają się w atmosferze, inne uderzają w Ziemię. To się dzieje na naszych oczach

Pamiętam, jak po raz pierwszy zobaczyłem przez teleskop Księżyc. Dokładnie widoczne kratery naszego satelity pozwalały bez problemu nazywać poszczególne fragmenty jego powierzchni. Z czasem udało się zaobserwować Marsa, Saturna wraz z pierścieniami czy Jowisza i jego wspaniałe księżyce. I wtedy uświadamiasz sobie, że nie jesteś w stanie umysłem ogarnąć tego, co widzisz. Kosmos to pustka, przerażająca cisza, ciemność, specyficzny zapach ale i życie... Bo jeśli nasza planeta była w stanie znaleźć się w na tyle idelanym położeniu Układu Słonecznego, aby pojawiło się tu życie, to śmiało możemy zakładać, że takich globów jak nasz jest znacznie więcej. Tylko jeszcze nie jesteśmy w stanie tego sprawdzić, odkryć, może nawet spotkać się...

Białe noce otwierają przed nami możliwość obserwacji niesamowitych zjawisk. Jednym z nich są tak zwane obłoki srebrzyste, czyli przepiękne zjawisko z pogranicza astronomii i meteorologii. Są to najwyższe znane ludzkości chmury powstające na granicy ziemskiej atmosfery.

Czym jest noc? Dla przeciętnego Kowalskiego noc zaczyna się w momencie, kiedy za oknem robi się ciemno. I to jest prawda. Jednak dla obserwatorów nieba, astronomów zawodowych czy też miłośników astronomii noc jest zjawiskiem, które występuje, kiedy Słońce chowa się poniżej osiemnastu stopni pod horyzontem. Dopiero gdy jest tak głęboko, my przestajemy widzieć na horyzoncie charakterystyczną poświatę zachodzącego Słońca i możemy cieszyć się widokiem ciemnego, rozgwieżdżonego nieba. Okazuje się, że na naszej szerokości geograficznej i w okolicach przesilenia letniego, czyli tych pierwszych dni lata kalendarzowego, taka sytuacja u nas nie występuje. W większości krajów Słońce zachodząc, chowa się płycej, niż te osiemnaście stopni pod horyzontem, przez co noce są krótkie i jasne. Z formalnego punktu widzenia mamy więc w Polsce białe noce. Oczywiście to nie jest zjawisko o takiej skali, jak na dalekiej północy i dla większości ludzi pewnie jest ono czymś naturalnym, ale miłośnicy astronomii, którzy wypatrują różnych rzeczy na niebie, dostrzegają, że latem niebo jest dużo jaśniejsze, niż w innych porach roku, przez co czasem trochę trudniej prowadzi się obserwacje, a niektóre z nich są w tym czasie niemożliwe.

Z drugiej jednak strony takie warunki otwierają przed nami możliwość obserwacji innych niesamowitych zjawisk. Jednym z nich są tak zwane obłoki srebrzyste, czyli przepiękne zjawisko z pogranicza astronomii i meteorologii. Są to najwyżej znajdujące się chmury umiejscowione na granicy ziemskiej atmosfery. Powstają one przez opadanie pyłu kosmicznego do atmosfery, który ulega oblodzeniu i tworzy takie wielkie chmury nad Arktyką, które będąc tak wysoko nad Ziemią, prawie na wysokości 100 km, są w stanie odbijać światło słoneczne w kierunku drugiej strony planety, działając jak wielkie zwierciadło. W efekcie latem z Polski możemy zobaczyć jasne, wręcz świecące w środku nocy chmury o charakterystycznym srebrzysto-błękitnym blasku, które potrafią zrobić niesamowitą furorę. Już pierwsze z nich w Polsce możemy obserwować, a ich nasilenie dopiero przed nami.

W ogóle nie trzeba znać się na gwiazdach. Nie musimy wiedzieć, na co się patrzymy, żeby zobaczyć coś niezwykłego.

Na niebie mamy całą gamę różnych niesamowitych zjawisk astronomicznych, które możemy oglądać o różnych porach roku i przy różnych okazjach. Trzeba często wiedzieć gdzie i kiedy patrzeć, ale są i takie zjawiska, które same rzucają się w oczy. Oczywiście zaćmienia należą do tych, o których jest najgłośniej i na które z pewnością zwraca uwagę nie tylko ten, kto na co dzień spogląda w stronę nieba, ale każdy przeciętny Kowalski. Jednak z zaćmieniami nie zawsze jest tak kolorowo. W przypadku Księżyca obecnie mamy "małą" przerwę przed czymś naprawdę atrakcyjnym. Zaćmienia Słońca z kolei zdarzają się dosyć rzadko.

Czerwona Planeta jest mało przyjaznym miejscem do życia dla ludzi. Kolonizatorzy będą musieli poradzić sobie nie tylko z intensywnymi burzami piaskowymi. Do tego dochodzi opracowanie systemu podtrzymywania życia w kosmosie oraz szereg zagadnień technologicznych, z którymi trzeba się zmierzyć. Mars jest w naszym zasięgu, można tam stworzyć dom będący alternatywą dla naszej planety, ale wymaga to czasu. Ile to potrwa? Tego jeszcze nie wiadomo.

Ponadto mamy też inne zjawiska, które spokojnie jesteśmy w stanie dostrzec na naszym niebie. Każdej pogodnej nocy możemy wypatrzyć na niebie planety. Wyglądają one jak gwiazdy z tą różnicą, że są często troszkę od gwiazd jaśniejsze i w przeciwieństwie do gwiazd, które cały czas do nas mrugają, planety nie migocą - świecą blaskiem stałym, niezmiennym, dzięki czemu łatwo je przez to rozpoznać. Teraz na niebie obserwujemy planety przede wszystkim nad ranem. Przez ostatnich parę miesięcy wieczorem pięknie dopisywała nam na niebie jasna Wenus, która rozświetlała zachodnią część nieba, ale z nią się właśnie pożegnaliśmy. Ona zbliżyła się do Słońca i wkrótce pojawi się o świcie w dużo gorszych warunkach obserwacyjnych. Ale przed wschodem Słońca bez problemu nad południowo-wschodnim horyzontem zobaczymy Jowisza, Marsa, Saturna. Te trzy planety są pięknie teraz widoczne, a w ciągu kolejnych miesięcy będą powoli wędrować do coraz wcześniejszych godzin i pewnie po wakacjach będziemy je widzieli już na niebie przez większą część nocy.

W przypadku astronomii nawet osoba wyposażona w lornetkę czy teleskop, wciąż jest w stanie odkrywać na niebie nowe obiekty jak przelatujące komety czy planety. I takie odkrycia są dokonywane.

Astronomia daje nam tę niezwykłą szansę, że możemy na to wszystko spojrzeć z niemal każdej perspektywy. Oczywiście nie wszędzie warunki do obserwacji będą tak dobre, jak poza granicami dużego miasta, gdzieś na wsi. Na szczęście wiele zjawisk widać również z dużych aglomeracji. Wystarczy poświęcić kilka godzin, podczas których będziemy gapić się w gwiazdy. Nie musimy wiedzieć na co spoglądamy. Wystarczy żebyśmy tylko patrzyli i z pewnością po tych kilkudziesięciu minutach uczciwego patrzenia się, zobaczymy wiele ciekawych, fascynujących rzeczy, które będą dla nas niejasne, ale będziemy musieli je zrozumieć pogłębiając przy tym swoją wiedzę. I już samo to przyniesie nam ogrom frajdy. Proste, prawda? Wiele osób często boi się, mówią, że nie wiedzą jak zacząć obserwacje, że nie znają się na gwiazdach. W ogóle nie trzeba znać się na gwiazdach! Nie musimy wiedzieć, na co się patrzymy, żeby zobaczyć coś niezwykłego. A jak zobaczymy coś, co nas zaciekawi, to dużo łatwiej i szybciej będzimy w stanie znaleźć odpowiedź na to, co widzieliśmy, czym tak naprawdę jest ten niezwykły obiekt, widok. Wiedza nabyta w ten sposób zostaje z nami zdecydowanie dłużej i przychodzi o wiele łatwiej, niż w sytuacji, kiedy ktoś w ramach jakiegoś wykładu próbuje nam cokolwiek do głowy włożyć. Przecież wszyscy kiedyś uczyliśmyśmy się w szkołach, studiowaliśmy. Zdobywanie wiedzy przez własną ciekawość jest najlepszą metodą do nauki. Oczywiście na plus idzie, jeśli ktoś, jakiś wykładowca potrafi umiejętnie sprzedać wiedzą i zainteresować nas danym zagadnieniem.

Jeśli będziemy na tyle obeznani z niebem, że będziemy wiedzieć, co chcemy obserwować dalej, to szybko sami zorientujemy się jaki sprzęt będzie nam niezbędny.

Obserwację warto rozpocząć samym wzrokiem, aby zapoznać się z niebem, zupełnie jak z nowo nabytą mapą. Zanim zdecydujemy się na zakup teleskopu, zaopatrzmy się w zwykłą turystyczną lornetkę z dziesięciokrotnym powiększeniem. Jeśli chodzi o zakup teleskopu, dopóki nie wiemy, jaki teleskop chcemy kupić, oznacza to, że wcale nie jest nam potrzebny. Urządzenia tego typu mają różne przeznaczenie. Jedne są do mgławic, inne dedykowane do planet, jeszcze inne bardziej sprawdzają się w tzw. astrofotografii, która jest jedną z najtrudniejszych dziedzin fotografii i wymaga specjalistycznej wiedzy. Zacznijmy od wyjście na zewnątrz z najprostszym sprzętem, albo w ogóle zaczynajmy bez sprzętu. Wszystko przyjdzie z czasem. Jeśli będziemy na tyle obeznani z niebem, że będziemy wiedzieć, co chcemy obserwować dalej, to szybko zorientujemy się jaki sprzęt będzie nam niezbędny.

Zorza to przepiękne zjawisko, którego występowanie z reguły kojarzymy z rejonami Skandynawii, Alaską czy Grenlandią. Jednak z terenów Polski, nie zawsze musi to być północ naszego kraju, możemy także obserwować zorze. Dzieje się tak za sprawą aktywności Słońca, które generuje serię silnych rozbłysków oraz wypycha tzw. koronalny wyrzut masy (upraszczająć - chodzi o potężne wybuchy na powierzchni naszej gwiazdy). Parametry wiatru słonecznego, wysokoenergetycznych cząsteczek pędzi w stronę naszej planety, co skutkuje silnymi zorzami polarnymi na dużych szerokościach geograficznych - dzięki temu możemy je obserwować nie tylko w typowych dla jej występowania miejscach. I choć w Polsce występuje słabe zorze, jesteśmy w stanie nie tylko je zaobserwować, ale także dzięki długiemu czasowi naświetlanie sfotografować.

Ziemia jako planeta nie jest oazą spokoju, co też pokazywała nasza historia. Zresztą za sprawą geologii można odnaleźć ślady zdarzeń z przeszłości, które równie dobrze mogą powtórzyć się dziś. Przykład Czelabińska sprzed lat pokazuje dobitnie, jakie zjawiska mogą nas totalnie zaskoczyć i być naprawdę dużym zagrożeniem. Co prawda żadne realne zagrożenie w tym współczesnym świecie obecnie nad nami nie wisi, bo też nie widzimy na naszym horyzoncie żadnej planetoidy, która w ciągu najbliższych miesięcy, lat mogłaby uderzyć w naszą planetę, powodując globalną katastrofę, ale musimy brać pod uwagę, że takie scenariusze są możliwe. Stąd bardzo ważne jest tworzenie programów obserwacyjnych, które śledzą różnego rodzaju obiekty w kosmosie, informując nas zawczasu o tym, co mogłoby się wydarzyć niepokojącego i tym samym dając szansę na jakąś reakcję w międzyczasie. Więcej o tym znajdziecie w poniższym artykule.

Zobacz film: Niesamowite ujęcie zaćmienia Słońca widoczne z kosmosu: