Okolicznościowa wystawa w muzeum

Wystawa o dziejach instytucji powiatu na Ziemi Świebodzińskiej została zorganizowana w Muzeum Regionalnym w Świebodzinie pod patronatem Starosty Świebodzińskiego Zbigniewa Szumskiego w związku z dwusetną rocznicą powstania powiatu sulechowsko-świebodzińskiego (Kreis Züllichau-Schwiebus) w 1816 roku - tłumaczy historyk Tadeusz Bobowski w okolicznościowym folderku towarzyszącym otwarciu ekspozycji.

Ten leżący na północ od Zielonej Góry powiat, z historycznego punktu widzenia składał się z dwóch odrębnych części: północnej, czyli właściwej Ziemi Świebodzińskiej, i południowej, czyli okręgu sulechowskiego - tak najkrócej ujął to zagadnienie Edward Wojtuściszyn w pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem prof. Hieronima Szczegóły, którą jako redaktor Zeszytów Świebodzińskich zamieściłem w numerze 3 tej serii wydawniczej w 1985 roku . - Przez długie lata przed Kongresem Wiedeńskim ziemie te żyły niezależnie od siebie, przedzielone ściśle określoną granicą, stąd w pokongresowej, pruskiej terminologii administracyjnej powiat ten nosił nazwę sulechowsko-świebodzińskiego - wyjaśnia badacz.

Siedzibą ówczesnego powiatu był Sulechów, jako tzw. landratura, w którym znajdowały się niemal wszystkie urzędy konieczne do administrowania powiatem. Na terenie powiatu znajdowały się też dwa inne miasta - Świebodzin i Lubrza - oraz 86 gmin jednowioskowych, gdyż każda wieś stanowiła odrębną gminę.

Zmianę granic powiatu przyniósł rok 1938. Władze niemieckie, usiłując rozproszyć bardzo aktywne skupiska ludności polskiej, w niektórych powiatach dokonały wielu zmian ich granic administracyjnych, łącząc je w większe jednostki - pisze E. Wojtuściszyn. Z tych powodów w tamtym czasie rozwiązany został powiat babimojski i przekazany administracji sulechowsko-świebodzińskiej. Tym samym ten trójczłonowy, sulechowsko-babimojsko-świebodziński powiat objął dodatkowo miasta Babimost i Kargowę. Łącznie obejmował 5 miast i 93 gminy. Tak uformowany powiat przetrwał do końca lutego 1945 roku. Do zmian administracyjnych doszło z chwilą utworzenia na Babimojszczyźnie tzw. Starostwa Pogranicza, a tym samym powstania, 20 lutego 1945 roku, powiatu babimojskiego jako odrębnej jednostki administracyjnej. Powiat powrócił do granic z 1938 roku utrzymując swój kształt do 1950 roku.

Mniejsze zniszczenia wojenne oraz centralne położenie spowodowało, że funkcję głównego ośrodka życia politycznego powiatu przejął Świebodzin, a z końcem marca 1945 roku, z chwilą objęcia władzy przez Pełnomocnika Rządu - został oficjalnie siedzibą Starostwa Powiatowego. W nowym powiecie nie utrzymał się też poniemiecki system gmin jednowioskowych. Zastąpiły je gminy i gromady.

Dodajmy, że wystawa była dobrą okazją do zaprezentowania nowego cennego eksponatu - Mapy Księstwa Krośnieńskiego (patrz obok) z zaznaczonym Powiatem Świebodzińskim. Pochodząca z 1746 roku mapa została zakupiona przez Powiat Świebodziński i przekazana Muzeum. Według Marka Nowackiego, dyrektora Muzeum, do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie dwa egzemplarze mapy.

W przygotowaniu tej publikacji oparłem się na tekscie Tadeusza Bobowskiego w folderku do wystawy, a przede wszystkim na wykładzie Edwarda Wojtuściszynana temat granic administracyjnych powiatu świebodzińskiego, zawartym w Zeszytach Świebodzińskich Nr 3, Świebodzin 1985