Pestycydy - co to takiego i dlaczego rolnicy je stosują? Trucizna czy fitofarmaceutyki? Nie będzie ich ograniczenia o połowę

Pestycydy - najczęściej konsument słyszy o nich, jeśli sporadycznie na produktach roślinnych zostaną wykryte pozostałości przekraczające dopuszczalne przez prawo normy lub wtedy, gdy zmienia się prawo.

Przypomnijmy, że w czerwcu 2022 roku KE przyjęła projekt rozporządzenia w sprawie zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin. Założenie mówiło o ograniczeniu o 50 proc. na poziomie ogólnounijnym stosowania chemicznych pestycydów w UE do 2030 roku.

Już wtedy organizacje rolnicze wyrażały sprzeciw i przytaczały liczby. Na przykład Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych i Polski Związek Producentów Roślin Zbożowych przywoływał dane:

Wg danych FAO, czyli Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, najwięcej w UE s.cz. (substancji czynnych - przyp. red.) stosuje się w Niderlandach, gdyż w ostatnich latach zużywa się 8,8 kg/ha, natomiast średnia dla całej UE wynosi 3,1. W Polsce stosuje się tylko 2,1 kg/ha s.cz., co plasuje nasz kraj na 13. miejscu w UE.

Znów jest o pestycydach głośno, ponieważ Ursula von der Leyen ogłosiła we wtorek 6 lutego 2024 r., że KE wycofuje projekt zakładający ograniczenie stosowania pestycydów w rolnictwie w UE.

Rolnicy protestowali wobec odbierania im narzędzi pracy, co skutkowałoby zmniejszoną produkcją i spadkiem konkurencyjności. Pestycydy - najczęściej słyszymy o nich, jeśli na produktach roślinnych zostaną wykryte pozostałości przekraczające dopuszczalne przez prawo normy lub wtedy, gdy zmienia się prawo.

Pestycydy to inaczej środki ochrony roślin. Jak wyjaśnia Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin, są to produkty analogiczne do leków stosowanych w medycynie ludzkiej. PSOR tłumaczy, że pestycydy to szerokie pojęcie określające wszystkie substancje służące do zwalczania szkodliwych organizmów. Oprócz środków ochrony roślin, zaliczamy do nich np. środki do zwalczania gryzoni i karaluchów czy spreje na komary i kleszcze.

- Głównym składnikiem produktu jest substancja czynna (lub kilka substancji czynnych), która odpowiada za jego działanie. Substancja czynna może mieć pochodzenie naturalne lub syntetyczne. W skład produktu mogą też wchodzić substancje pomocniczne, takie jak: nośniki, rozpuszczalniki, sejfnery, synergetyki czy adiuwanty - pisze PSOR na swojej stronie internetowej.

Stowarzyszenie dodaje, że ŚOR są nazywane lekami dla roślin: fitofarmaceutykami. - Takie określenie jest w pełni uzasadnione, ponieważ charakter tych produktów, proces ich tworzenia, dopuszczania do obrotu i stosowania (autoryzacji) oraz sposób ich stosowania jest analogiczny do leków.

Zadaniem poprawnie stosowanych pestycydów jest ochrona roślin uprawnych przede wszystkim przed 3 typami zagrożeń, dlatego środki ochrony roślin dzieli się na 3 grupy:

• fungicydy - chronią i zwalczają choroby grzybowe, stosuje się przede wszystkim do ochrony zbóż, owoców i warzyw.
• insektycydy - chronią przez szkodnikami, owadami, ograniczają szkody wyrządzane np. przez mszyce czy gąsienice motyli, które znacząco obniżają plon i pogarszają jego jakość. Stosuje się je najczęściej w uprawach warzyw i owoców czy kukurydzy.
• herbicydy - chronią przed chwastami.

Zatrzymajmy się jeszcze na chwilę przy herbicydach. Trzeba pamiętać, że chwasty ograniczają roślinom dostęp do światła i składników odżywczych, są środowiskiem, w których rozwijają się szkodniki i choroby, utrudniają zbiory, podnoszą koszty oczyszczania i suszenia plonów, o czym przypomina PSOR.

Herbicydy dzielimy na selektywne (zwalczające określone grupy roślin, ale nieniszczące rośliny uprawnej) oraz nieselektywne (eliminujące wszystkie rośliny). Większość herbicydów to środki selektywne. Te nieselektywne stosowane są przez rolników w uprawach prowadzonych bez użycia pługu (systemach bez wykonywania orki), sprzyjają zachowaniu struktury gleby i zapobiegają erozji.

Wycofywanie poszczególnych środków ochrony i brak zastępnika stanowi duży problem dla rolników, którzy zmagają się z chorobami, szkodnikami i chwastami. Często powoduje to konieczność intensywniejszego stosowania innego środka, mniej skutecznego po jednorazowej aplikacji, niż ŚOR wycofany.

PSOR wyjaśnia, że dzięki środkom ochrony roślin możliwe jest utrzymanie roślin w dobrej kondycji zdrowotnej, co przekłada się na zdrowie finalnego konsumenta.

Zarówno konwencjonalna uprawa roślin, jak i ta ekologiczna jest narażona na podobne zagrożenia za strony chorób, szkodników i chwastów. Brak ich zwalczania będzie skutkowało zmniejszeniem, utratą plonu lub obniżeniem jego jakości.

PSOR: - W ramach Integrowanej ochrony, rolnicy priorytetowo korzystają z metod niechemicznych. Takie działania pozwalają ograniczyć stosowanie chemicznych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum. Dzięki temu możliwe jest ograniczenie presji na środowisko naturalne oraz ochrona bioróżnorodności środowiska rolniczego.

Gdy metody agrotechniczne, fizyczne i biologiczne zawodzą, rolnicy korzystają z chemicznych preparatów znajdujących się w rejestrze środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Stosowanie pestycydów jest ściśle regulowane. Rolnicy muszą trzymać się zasad opisanych na etykiecie produktu: dotyczy to zasad i terminów stosowania.

Wymogi dotyczą także stosujących, którzy muszą przechodzić szkolenia, opryskiwacze powinny przechodzić badania. Rolnicy są kontrolowani i są zobowiązani prowadzić ewidencję zabiegów ochrony roślin.