Jak odróżnić nastoletni bunt od depresji? Poradnik dla rodziców. Wywiad z psychoterapeutką Joanną Sass-Gust

To jeden z kluczowych etapów w życiu człowieka, bezwzględnie konieczny do tego, by w przyszłości młody człowiek był w stanie żyć samodzielnie, określać siebie, podejmować decyzje, przewidywać konsekwencje swoich zachowań, realizować cele, budować relacje z innymi. Bunt często łączy się z negacją świata dorosłych, zwłaszcza najbliższych osób, przekraczaniem granic, łamaniem zasad, podejmowaniem zachowań ryzykownych. To co obserwują wówczas najbliżsi to także zmienność nastrojów, gwałtowność, impulsywność, często drażliwość na tle własnej osoby. To czas, w którym najważniejsza staje się grupa rówieśnicza, nastolatek poszukuje w niej akceptacji, przynależności, określenia siebie, to grupa jest punktem odniesienia i pełni rolę autorytetu.

Depresja jest czymś zupełnie innym, o ile nastoletni bunt jest warunkowany w dużej mierze fizjologicznie i potrzebny jako faza przejściowa między dzieciństwem i dorosłością, o tyle depresja to stan zdecydowanie niepożądany i przynoszący młodemu człowiekowi szereg strat, zarówno emocjonalnych, poznawczych, jak i społecznych. Depresja to choroba, na którą składają się liczne objawy. Potocznie mówimy o niej jak o synonimie smutku, jednak w ujęciu medycznym to zespół symptomów obejmujących sferę emocji, sferę poznawczą, sferę zachowania oraz ciało.

Aby mówić o depresji muszą być spełnione pewne kryteria diagnostyczne, jednak to co zwykle towarzyszy młodemu człowiekowi, który cierpi z powodu depresyjnych zaburzeń nastroju to obniżony nastrój, smutek, przygnębienie, utrata zainteresowań, niemożność odczuwania przyjemności z rzeczy, które wcześniej sprawiały radość. Nastolatek może wykazywać mniejszą motywację do podejmowania różnorakich działań, może pojawić się spadek energii, uczucie ciągłego zmęczenia, trudności ze spaniem czy mniejszy apetyt prowadzący do utraty masy ciała. Z kolei, w niektórych przypadkach może wystąpić nadmierne objadanie się, otoczenie może obserwować spowolnienie psychoruchowe, kłopoty z koncentracją i większą męczliwość podczas podejmowania wysiłku umysłowego, co zwykle skutkuje pogorszeniem sytuacji szkolnej.

Wewnętrzne cierpienie i spadek energii mogą prowadzić do izolacji społecznej, wycofania z kontaktów z ludźmi lub znacznego ich ograniczenia zarówno w częstotliwości, jak i formie np. unikania większych skupisk, chodzenia na imprezy czy rozmawiania z wybranymi osobami. Relacje z innymi mogą stanowić zbyt duży wysiłek emocjonalny i fizyczny dla osoby borykającej się z depresją. Do tego pojawia się negatywna ocena własnej osoby, przeświadczenie, że jest się bezwartościowym, brak wiary we własne możliwości i utrata poczucia sprawczości. Osoba z depresją może mieć poczucie, że jest ciężarem dla innych, ból wewnętrzny może generować poczucie beznadziei, pojawiają się myśli rezygnacyjne, myśli samobójcze czy zachowania autoagresywne. Nastolatek cierpiący z powodu depresji może skarżyć się na dolegliwości ciała, bóle głowy, brzucha, bóle mięśni. Aby mówić o epizodzie depresji część z wyżej wymienionych objawów musi utrzymywać się co najmniej dwa tygodnie.

Najważniejsze to starać się być w kontakcie z nastolatkiem, jednocześnie dając mu oddech i przestrzeń, próbować podejmować rozmowę (rozmowa to nie monolog rodzica!), być zainteresowanym jego życiem, pasjami, wychodzić mu „naprzeciw”. Jeśli będziemy uważnymi rodzicami, zwiększy się prawdopodobieństwo, że zauważymy pierwsze objawy depresji. Zawsze warto zapytać je jak się czuje, co u niego słychać, zapewniać o swojej bezwarunkowej miłości i akceptacji, być może wiedząc, że może na nas liczyć, przyjdzie i powie, jeśli coś będzie u niego nie tak.

Jeżeli dostrzegamy zmiany u naszego dziecka mogące świadczyć o depresji zawsze najpierw starajmy się rozmawiać, dać sygnał, że zauważyliśmy to, co się dzieje. Czasami może się okazać, że nasza interwencja poprawi stan dziecka, zwłaszcza jeśli gorsze samopoczucie spowodowane jest jakąś konkretną przyczyną, na którą realnie mamy wpływ. Jeżeli mimo naszych starań, rozmów, interwencji stan dziecka nie ulega poprawie, to zdecydowanie polecam kontakt ze specjalistą.

Bezwzględnie należy skorzystać z pomocy zewnętrznej, gdy dziecko dokonuje samookaleczeń lub przejawia inne zachowania autoagresywne, wypowiada myśli rezygnacyjne, pisze lub zgłasza myśli samobójcze – w tym przypadku wskazana jest pilna konsultacja z lekarzem psychiatrą. Jeśli mamy przypuszczenia, że dziecko ma plany samobójcze konieczna będzie hospitalizacja na oddziale psychiatrycznym. Jeśli rodzic ma jakiekolwiek pytania czy wątpliwości co do zachowania, stanu psychicznego swojego nastolatka zawsze lepiej zapytać specjalistę, sprawdzić, nawet prewencyjnie, by mieć pewność, że dziecko pozostaje w zdrowiu psychicznym lub otoczyć je opieką i wsparciem w przypadku faktycznych trudności.

Rozmawiała Małgorzata Serafin, dziennikarka specjalizująca się w tematach zdrowia psychicznego. Prowadzi program na YT na temat zdrowia psychicznego, gdzie rozmawia z osobami z doświadczeniem kryzysu.

Dowiedz się więcej na zobaczczlowieka.pl