Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Sensacyjne znalezisko w Żarach. Odkopano pozostałości po starych zabudowaniach żarskiej fabryki "Wełna"

Małgorzata Fudali Hakman
Małgorzata Fudali Hakman
W trakcie prac archeologicznych, odkryto duże fragmenty dawnej zabudowy zakładów przemysłowych oraz sieci mediów (kanały ciepłownicze oraz kanały do i odprowadzające wodę)
W trakcie prac archeologicznych, odkryto duże fragmenty dawnej zabudowy zakładów przemysłowych oraz sieci mediów (kanały ciepłownicze oraz kanały do i odprowadzające wodę) Archiwum GL/Małgorzata Fudali Hakman/Kompleks Wełna
Na początku września na placu budowy Kompleksu Mieszkaniowo-Usługowego Wełna w Żarach odkryto pozostałości po zburzonych budynkach pierwotnej fabryki i kanał odwadniający dla dawnych maszyn parowych żarskiej Tuchfabrik wybudowanej prawie 200 lat temu przez Erdmanna Hoffmanna.

W trakcie prac archeologicznych, odkryto duże fragmenty dawnej zabudowy zakładów przemysłowych oraz sieci mediów (kanały ciepłownicze oraz kanały do i odprowadzające wodę). Relikty budynków, które odsłonięto w bezpośrednim sąsiedztwie komina, to pozostałości po zakładowej kotłowni i przybudówce do niej. Po II wojnie światowej, częściowo zostały one przekształcone i przebudowane, m. in. ze względu na odejście od wykorzystywania maszyn parowych, na rzecz maszyn o silnikach elektrycznych lub spalinowych. Niestety, sieć odsłoniętych kanałów została częściowo zniekształcona przez późniejsze przebudowy.

Sensacyjne znalezisko w Żarach. Odkopano pozostałości po starych zabudowaniach żarskiej fabryki
Archiwum GL/Małgorzata Fudali Hakman/Kompleks Wełna

Ciekawostką są też kamienno-ceglane fundamenty wymurowane w kształcie łuków. Podobne, choć mniejsze są pozostałości historycznej zabudowy, przylegające od południa do budynku nr I (tuż, przy wschodniej ścianie Biedronki) fundamenty części tej przybudówki sięgają nawet 3 m poniżej obecnego poziomu terenu (przy czym fundamenty komina sięgają ok. 5 m). Źródła archiwalne pokazują, że w tym miejscu stał wcześniej kolejny komin. Trudno określić kiedy został on rozebrany, ale wydaje się, że jeszcze przed II wojną światową, ponieważ nie jest on już widoczny na fotografiach lotniczych wykonanych przed 1940 r.

Sensacyjne znalezisko w Żarach. Odkopano pozostałości po starych zabudowaniach żarskiej fabryki
Archiwum GL/Małgorzata Fudali Hakman/Kompleks Wełna

Właściciele postanowili wykorzystać znalezisko i połączyć je z nowoczesnymi rozwiązaniami w budowanym kompleksie mieszkaniowo-usługowym.

-Budując Wełnę przywracamy dawną świetność fabryki-ogrodu wybudowanej tu prawie 200-letniej przez Erdmann Hoffmanna. Wiele nas łączy, Hoffmann dbał o jakość życia mieszkańców, bliskość natury i odpowiednie warunki pracy zatrudnionych tu ludzi. My dbamy o to, aby pofabryczną historię i detale architektoniczne połączyć z nowoczesnymi rozwiązaniami technicznymi i stworzyć tu komfortowe mieszkania, sklepy i usługi otoczone przyjemną i funkcjonalną przestrzenią.
Historia sukcesu Hoffmanna

Gdy Hoffmann otwierał swoją fabrykę, 1 maja 1829 r. Żary(wtedy oczywiście Sorau) były na rozdrożu swojej historii, a liczba mieszkańców ledwo przekraczała 3 700 osób.
Siedemdziesiąt lat później społeczność żarska liczyła już prawie 15 000 osób. Jedna piąta z nich miała zaś związek z przemysłem włókienniczym. Efektem ich pracy był tak dobry, że aż 55% całego niemieckiego eksportu płótna do Stanów Zjednoczonych pochodziło z Żar.

Fabryka Hoffmana na początku XX wieku. Rysunek z 1908 r. Ocalałe budynki zaznaczyliśmy kolorem. Dawne ogrody zaznaczone są na zielono.
Fabryka Hoffmana na początku XX wieku. Rysunek z 1908 r. Ocalałe budynki zaznaczyliśmy kolorem. Dawne ogrody zaznaczone są na zielono. Archiwum GL/Małgorzata Fudali Hakman/Kompleks Wełna

Ten dynamiczny rozwój miasto zawdzięczało ciężkiej pracy swoich mieszkańców, tradycji włókienniczej rozwijanej przez lokalnych rzemieślników, a przede wszystkim odwadze i wizjonerstwu nowych fabrykantów.

Wizjoner i filantrop

Hoffman, był wizjonerem i swoją fabrykę postanowił zbudować inaczej niż wszyscy. Przemysłowe obiekty z tamtych czasów zwykle kojarzą się nam z nieprzyjaznymi ludziom przestrzeniami, w których para, dym i pył stanowiły stały element codzienności. XIX wieczna industrializacja była czasem dominacji maszyny, której szybkość i charakter pracy wyznaczała sposób funkcjonowania i myślenia pracowników. W fabryce Hoffmanna widać było zgoła odmienne podejście. Tu od początku ważna była jakość przestrzeni i kontakt z naturą. Ogród użytkowy, przeznaczony dla pracowników fabryki był największy i znajdował się tuż obok jednego z naszych budynków, dawnej farbiarni postawionej w 1899 r.

Plan Fabryki Hoffmanna na początku XX w. z zaznaczonymi istniejącymi budynkami i dawnymi ogrodami (na zielono)
Plan Fabryki Hoffmanna na początku XX w. z zaznaczonymi istniejącymi budynkami i dawnymi ogrodami (na zielono) Archiwum GL/Małgorzata Fudali Hakman/Kompleks Wełna

Pracownicy mieli możliwość spędzenia swoich dwóch półgodzinnych przerw w przyjaznym otoczeniu, a w rozległym ogrodzie E. Hoffmanna przy ul. Wrocławskiej, w bezpośrednim sąsiedztwie willi pomiędzy domem Hoffmannów, a przędzalnią był tzw. ogród willowy z altaną i fontanną. W tej części fabryki można było podziwiać wystawione rzeźby i zajrzeć do oranżerii. Najbliżej ulicy Podwale był zaś ogród ozdobny, który wypełniał przestrzeń dookoła willi dyrektora zakładu. To właśnie po tym ogrodzie pozostały drzewa, które staną się ozdobą przestrzeni nowej Wełny.

W trakcie prac archeologicznych, odkryto duże fragmenty dawnej zabudowy zakładów przemysłowych oraz sieci mediów (kanały ciepłownicze oraz kanały do i odprowadzające wodę)

Sensacyjne znalezisko w Żarach. Odkopano pozostałości po sta...

Coś dla ducha i ciała

Właściciel fabryki dbał także o swoich pracowników. Erdmann Hoffmann, jako pierwszy w regionie wprowadził szerokie świadczenia socjalne dla swoich pracowników, takie jak kasę chorych, renty, odprawy emerytalne, zasiłki dla kobiet po urodzeniu dziecka (niem. Muttergelder). Ponadto wspierał rozwój żłobka, szkoły powszechnej, gimnazjum i kościoła74. Jego żona, Christane Dorothe, przeznaczyła na potrzeby miasta znaczny kapitał, z którego odsetki miały być corocznie w dzień jej urodzin (10 października) rozdawane chorym i ubogim.

Sensacyjne znalezisko w Żarach. Odkopano pozostałości po starych zabudowaniach żarskiej fabryki

Mauzoleum w Kunicach

Bogaty przemysłowiec pod koniec swojego życia stał się też właścicielem kopalni. Podobno Erdmann Hoffmann tak bardzo zżył się ze swoimi górnikami, że postanowił wybudować specjalny cmentarz dla tych, którzy zginęli w wypadkach w kopalni. Obok niego stanęło rodzinne mauzoleum, którego ruiny można do dzisiaj podziwiać w lesie pomiędzy Kunicami a Łazem.
CZYTAJ TUTAJ:

Świetność na pokolenia

Po całym kompleksie dawnej fabryki pozostały dziś tylko trzy budynki – dawna tkalnia z 1829 r., dawna farbiarnia z 1899 r. i postawiony rok później komin z małą suszarnią. W czasach PRL-u funkcjonowały tu Żarskie Zakłady Przemysłu Wełnianego „Wełna”, które utworzone zostały 1 stycznia 1951r. Zakład podlegał bezpośrednio Centralnemu Zarządowi Przemysłu Wełnianego - Południe w Bielsku - Białej i resortowo Ministerstwu Przemysłu lekkiego w Warszawie i składał się z 4 wydziałów: przędzalni, tkalni, farbiarni i wykańczalni. Jednak po przemianach ustrojowych zakład upadł, a następnie trafił w ręce Przedsiębiorstwa Produkcyjnego "Runo-Melton”. Po kilku latach jej działalności budynki jednak opustoszały.
Tak wygląda teraz teren po dawnej Wełnie

Pozostałości po starych budynkach przez lata straszyły swoim wyglądem i stanem. Dzisiaj w tym miejscu powstaje kompleks mieszkaniowo-usługowy Wełna.

Pierwsi mieszkańcy nowej Wełny wprowadzą się do tego samego budynku, od którego rozpoczęła się historia fabryki Hoffmanna.
Źródłem ilustracji jest praca dr Moniki Drozdek pt. „Żarskie zespoły willowo-ogrodowe okresu uprzemysłowienia.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Niedziele handlowe mogą wrócić w 2024 roku

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na gazetalubuska.pl Gazeta Lubuska