Transgraniczny DIALOG w Euroregionie PRO EUROPA VIADRINA

Jednym z celów projektu była poprawa współpracy i kontaktu pomiędzy instytucjami z obu stron granicy. Zrealizowano pakiet szkoleń, spotkań, wyjazdów studyjnych dla samorządów, organizacji pozarządowych i otoczenia biznesu, szkół i przedszkoli. Przygotowano materiały informacyjne, zrealizowano akcję promującą zdrowe żywienie i zdrowy lunch w szkołach podstawowych. Jednym z efektów projektu jest opracowany podręcznik dla osób zaangażowanych we współpracę polsko-niemiecką. Materiał został przygotowany we współpracy z blisko 100 przeszkolonymi osobami, na bazie ich doświadczeń. Euroregion od 30 lat inspiruje, wspiera i współfinansuje działania na pograniczu. Opracowany podręcznik wpisuje się w te działania i ma na celu wsparcie i rozwój współpracy dla instytucji z obu stron Odry.

Osoby zamieszkujące polsko-niemieckie pogranicze mają częste okazje do służbowych i prywatnych kontaktów z sąsiadami zza Odry i Nysy Łużyckiej. Te „międzykulturowe konfrontacje” u obu stron powodują nieraz zdziwienie („Dlaczego on to powiedział?”, „Czemu tak zareagowała?”, „Co właściwie mieli na myśli?” itp.). W trakcie prac nad niniejszą publikacją zebraliśmy wiele przykładów takich sytuacji.
Kultura nie ma wyłącznie wymiaru narodowego/etnicznego. Może się więc okazać, że daną sytuację podobnie postrzegają np. nieznające się wcześniej osoby z Niemiec i Polski, ale skrajnie różne – członkowie tej samej rodziny. Ukazanie dwóch (lub więcej!) perspektyw służy raczej pobudzeniu refleksji i ciekawości. Skłania do większej otwartości i wrażliwości. Do próby zrozumienia motywacji i intencji drugiej strony. „Nasz” punkt widzenia i sposób odbioru danej sytuacji nie jest jedyny, a tym bardziej – nie zawsze słuszny.

Słowniki wymieniają niemal 3000 germanizmów w polszczyźnie. Niektóre z nich to np.: szyld od Schild, handel od Handel, ratusz od Rathaus, plac od Platz, stempel od Stempel, kanclerz od Kanzler, cukier od Zucker czy kurort od Kurort.
Polonizmów w języku niemieckim jest znacznie mniej, ale także występują. Należą do nich m.in. takie słowa jak: Grenze od granica, Gurke od ogórek, Quark od twaróg czy Säbel od szabla.

W ankiecie przeprowadzonej na potrzeby niniejszej publikacji zapytano m.in. o trzy pierwsze skojarzenia dotyczące mieszkańców i/lub kraju po drugiej stronie Odry. Na ok. 150 odpowiedzi w ankietach polskich ok. ¼ (najwięcej) odnosiła się do niemieckiego poszanowania prawa, uporządkowania i punktualności. Wśród ok. 120 odpowiedzi w ankietach niemieckich najwięcej akcentowało polską gościnność i dobre jedzenie, ale ankietowani wielokrotnie wskazywali też na spontaniczność i umiłowanie wolności.

W latach 2016-2022 w samym Euroregionie PRO EUROPA VIADRINA zrealizowano około 1000 projektów w ramach Funduszu Małych Projektów Programu Współpracy Interreg V Brandenburgia-Polska 2014-2020, pomimo blisko dwóch lat przerwy spowodowanej pandemią Covid-19! Rocznie jest to średnio ponad 140 projektów. Statystycznie, co dwa i pół dnia odbywa się polsko-niemieckie spotkanie dofinansowane przez Unię Europejską z powyższego funduszu. Dodatkowo, wspierane są spotkania młodszych mieszkańców pogranicza, dzięki dotacjom od Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży. Euroregion szkoli, przyjmuje wnioski i wypłaca rozliczenia.

Aplauz w Polsce zawsze wyraża się oklaskami. W Niemczech zastępuje je czasem pukanie w blat stołu palcami złożonymi w pięść. Ten gest może być także ekwiwalentem naszego przywitania/pożegnania się z dużym gronem osób (zamiast podawania każdemu z osobna dłoni).

Sformułowanie „czuj się, jak u siebie w domu” traktowane jest w Niemczech dosłownie: jeśli gość jest głodny, w każdej chwili może wziąć sobie coś z lodówki. W Polsce podobne zachowanie wywoła zapewne zdziwienie gospodarzy, którzy inaczej postrzegają swoją rolę: „gość w dom, Bóg w dom” nakazuje zadbać o potrzeby przybyłych, a więc raczej ich obsługiwać i we wszystkim wyręczać.

Dla niemieckiego partnera planowanie konferencji z rocznym wyprzedzeniem to standardowe podejście praktykowane w wielu miejscach pracy. Harmonogram wydarzeń ustalany jest zawczasu, żeby nie kolidował z obowiązkami osoby odpowiedzialnej za ich koordynację, jak również planami innych osób, które będą zaangażowane w realizację danego zadania. Polscy partnerzy przeważnie nie są przyzwyczajeni do planowania konferencji i podobnych wydarzeń z ponad rocznym wyprzedzeniem. To bardzo odległa, trudno przewidywalna perspektywa. „Kto wie, co będzie za rok? Teraz trzeba się skupić na bieżących zadaniach”. Takie podejście daje poczucie większej swobody w podejmowaniu decyzji i elastycznej reakcji na rozwój wypadków.

Powyżej zaprezentowane ciekawostki to jedynie wycinek przygotowanego podręcznika. Jeżeli są Państwo zainteresowani otrzymaniem dwujęzycznego egzemplarza, prosimy o kontakt z biurem. Jest on dostępny również w formie online, w obu wersjach językowych, na stronie www.euroregion-viadrina.eu.

Stowarzyszenie Gmin Polskich
Euroregionu „Pro Europa Viadrina”
ul. Władysława Łokietka 22
66-400 Gorzów Wlkp.
Tel.: +48 95 7358 447
Fax: +48 95 7358 461
[email protected]

Mittlere Oder e.V.
Holzmarkt 7
15230 Frankfurt (Oder)
Tel.: +49 335 66 594-0
Fax: +49 335 66 594-20
[email protected]

Opracowano na podstawie: "Polsko-niemiecki codziennik międzykulturowy / Interkultureller Ratgeber für den deutsch-polnischen Alltag", autorzy: Magdalena Zatylna, Dominik Mosiczuk, Simon Kopietzki.