Antykomunistyczna konspiracja na północy Kielecczyzny
Największą i najlepiej zorganizowaną antykomunistyczną organizacją działającą na Kielecczyźnie był Inspektorat „Związek Zbrojnej Konspiracji” pod dowództwem Franciszka Jaskulskiego „Zagończyka”. Ten żołnierz Armii Krajowej został aresztowany po akcji „Burza” i trafił na Zamek Lubelski. 8 stycznia 1945 roku Sąd Wojskowy Lubelskiego Garnizonu skazał go na karę śmierci. Zmieniono ją jednak na 10 lat więzienia. 4 września uciekł z więzienia. W dawnym Inspektoracie Rejonowym Puławy Armii Krajowej utworzył oddział Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, który następnie rozpoczął działalność na północy ówczesnego województwa kieleckiego.
Organizacja powstała wiosną 1946 roku. Swoje obwody sformowała ona w rejonie Kozienic, Radomia, Iłży oraz prawdopodobnie Końskich. Swoje placówki posiadała nawet w Łodzi, Krakowie oraz Gdańsku.
Przeprowadziła szereg akcji zbrojnych oraz propagandowych. Na wyróżnienie zasługuje także jej wywiad. W drugiej połowie 1946 roku skupiała w swoich szeregach 800 – 900 osób.
Jaskulski został aresztowany 26 lipca 1946 roku przez Urząd Bezpieczeństwa w Jedlni – Letnisku. Przewieziono go do Kielc i osadzono w areszcie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, a potem w więzieniu przy ulicy Zamkowej. 17 stycznia 1947 roku Wojskowy Sąd Rejonowy w Kielcach skazał go na karę śmierci. Wyrok wykonano 19 lutego 1947 roku. Jego grobu do dziś nie odnaleziono.
Na zdjęciu Franciszek Jaskulski „Zagończyk”, zbiory IPN
Konspiracja w Ostrowcu Świętokrzyskim
Znaczna część żołnierzy Armii Krajowej zaangażowała się w działalność w antykomunistycznym podziemiu. Jedną z takich osób był Stanisław Staroń. Urodził się on w sierpniu 1928 roku w Ostrowcu Świętokrzyskim. Będąc pracownikiem Huty Ostrowiec wspólnie z Wacławem Wątrobą – byłym członkiem Armii Krajowej, założył we wrześniu 1946 (1947) roku organizację podziemną „Błyskawica”. Został aresztowany 4 listopada 1951 roku w Ostrowcu Świętokrzyskim przez funkcjonariuszy miejscowego Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego.
W lutym 1952 roku został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Kielcach na sesji wyjazdowej w Ostrowcu Świętokrzyskim na karę śmierci. Wyrok wykonano 11 czerwca 1952 roku w więzieniu w Kielcach. Szczątki Stanisława Staronia zostały odnalezione w czerwcu 2018 roku w wyniku prac ekshumacyjnych prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej na cmentarzu na Piaskach w Kielcach.
Konspiracja antykomunistyczna w rejonie Jędrzejowa
Wśród osób, które w okresie wojny należały do AK, a następnie zaangażowały się w działalność antykomunistyczną był również Jan Stempkowski „Michał”.
W powojennej Polsce, 29 kwietnia 1945 roku grupa pod dowództwem „Michała” dokonała udanego zamachu na funkcjonariusza Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Jędrzejowie – Władysława Kowalskiego. W kolejnych dniach zniszczono siedzibę Polskiej Partii Robotniczej w Imielnie, spalono dokumenty w Urzędzie Gminy Nawarzyce oraz rozbrojono posterunek Milicji Obywatelskiej we wsi Góry w powiecie pińczowskim. Wszystkie akcje wymierzone były w przedstawicieli samozwańczej i niedemokratycznej władzy.
Oddział przeprowadził także zasadzki na żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa niedaleko wsi Lubcza, na granicy powiatów jędrzejowskiego oraz pińczowskiego. W maju 1945 roku grupa podporucznika Stempkowskiego wpadła w zasadzkę aparatu bezpieczeństwa. Pomimo postrzału udało mu się uciec. Ukrywał się w okolicznych wsiach – Piotrkowice i Mieronice.
Został zatrzymany w 1949 roku. Rok później skazano go na karę śmierci. Jego ciało złożono do bezimiennego grobu na cmentarzu na kieleckich Piaskach. W grudniu 1957 roku rodzice Jana Stempkowskiego uzyskali zgodę na ekshumację, co było wówczas niespotykane. Możliwość na to dał krótki okres liberalizacji życia politycznego i społecznego. Grób „Michała” znajduje się obecnie w Warszawie.
Organizacje zbrojne na Kielecczyźnie
Oprócz struktur politycznych, prowadzących głównie działalność informacyjną, propagandową oraz wywiadowczą, na terenie ówczesnego województwa kieleckiego funkcjonowało szereg organizacji zbrojnych i dywersyjnych.
Według wyliczeń Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach żołnierzom podziemia niepodległościowego w naszym regionie udało się, w samym 1945 roku, rozbić 6 obiektów więziennych, przeprowadzić około 100 ataków na posterunki UB i milicji oraz stoczyć 16 dużych starć zbrojnych. Do największych akcji doszło m.in. w Kielcach, Pińczowie, Sandomierzu oraz we Włoszczowie.
Na zdjęciu Tadeusz Zieliński „Igła” (pierwszy z lewej), dowódca z jednego oddziałów działającego na Kielecczyźnie, zbiory IPN
