Czy 24 kwietnia 1945 zdobyto Gubin?

Zapytaliśmy o to regionalistę, społecznika i wiceprezesa Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Gubińskiej Wiesława Łabęckiego. Jego zdaniem, prawobrzeżna część miasta Guben, czyli obecny Gubin, został zdobyty przez Armię Radziecką 20 kwietnia 1945 roku. Lewobrzeżny Guben opanowano 24 kwietnia. Walki o miasto, od prawie połowy lutego, trwały z różnym natężeniem przez dwa miesiące.
Szanowany gubiński pedagog Walenty Andrzej Robowski w 1961 r. napisał, że 27 lutego 1945 r. (następnie poprawił 22 lutego) w godzinach rannych po kilkudniowym ciężkim boju Gubin został zdobyty przez Armię Czerwoną I Ukraińskiego Frontu marszałka ZSRR Koniewa oraz oddziały Wojska Polskiego II Armii gen. Karola Świerczewskiego. W walkach o wyzwolenie miasta i powiatu zginęło 37 Polaków oraz 900 żołnierzy i oficerów radzieckich. Byli w różnym wieku i pochodzili z różnych stron Polski i Związku Radzieckiego. Jedna z poważanych osób w mieście mówiła (oraz kilka innych), że w walkach o miasto w lutym 1945 r. uczestniczył Karol Szymański, przyjaciel gubińskiego Judyma, doktora Tadeusza Kunickiego. Zweryfikował szybko tę informację W. Łabęcki, po pierwszym kontakcie z panem Karolem. Sierżant Karol Szymański w 444 pułku piechoty 64 dywizji I Frontu Białoruskiego brał udział w walkach na Ziemi Lubuskiej, ale w kwietniu podczas zdobycia Słubic. Miasto Gubin zobaczył repatriant Karol po raz pierwszy w kwietniu 1946 roku. No i Wojska Polskiego nikt nie widział w walkach o Guben. Oczywiście Polacy mogli być w oddziałach radzieckich...

W 27 lat po wojnie Przewodnik Lubuskiego Towarzystwa Kultury pisał jeszcze: "Wyzwolone zostało po ciężkich walkach, trwających tu 5 dni, w dniu 23 lutego 1945 r. przez oddziały 3 armii gwardii I Frontu Ukraińskiego dowodzone przez gen. płk. Wasyla Gordowa. W trakcie działań wojennych zniszczone w 90%, po wojnie zostało uporządkowane i odbudowane (E. Jakubaszek, Miejsca pamięci narodowej w województwie zielonogórskim, Zielona Góra 1972, s. 57). W "Gazecie Lubuskiej" z 31 stycznia - 1 lutego 2009 r. podano, że Armia Czerwona wyzwoliła Gubin 28 lutego.

Zygmunt Traczyk w jednym z tekstów zdecydowanie podał: "Dnia 22 lutego 1945 r. wschodnia część miasta leżąca po prawej stronie Nysy Łużyckiej, zniszczona w 80% była wolna" (Wyzwolenie Gubina w 1945 roku, w: Gubin. Zarys historii miasta, Zeszyty Lubuskie nr 22, Zielona Góra 1987, s.29).
Ryszard Pantkowski sprawę opisał nieco inaczej: "Rozpoczęły się walki o każdy dom. Trwały one do 26 lutego. Silny atak artyleryjski, a po nim piechoty zmusił Niemców do kapitulacji. Tylko w Wieży Bismarcka na Wzgórzach Gubińskich zostało sześćdziesięciu Niemców. 1 marca około godziny 18.00-19.00 dokonano próby odbicia wieży. Walka trwała około dwudziestu minut. Niemcy musieli odstąpić od obiektu, który następnie został wysadzony w powietrze. 10 marca Rosjanie próbowali atakować lewobrzeżną część miasta, jednak bezskutecznie. Front na Nysie zatrzymano więc do kwietnia, zbierając siły do dalszych walk na kierunku berlińskim" (R. Pantkowski, Gubin, Gubin 1998, s. 24).
W "Wojskowym Przeglądzie Historycznym", w dodatku do nr 4/1977 napisano, iż Gubin wyzwolono 22 lutego 1945 r. przez I Front Ukraiński, 3 Armię Gwardyjską - 21 i 120 Korpus Armijny. Grabice wyzwolono 22 lutego 1945 r., zaś Stargard Gubiński 18-22 lutego 1945 r. Wieś Stargard musiała być potężną twierdzą, bo wyzwalano ją w cztery dni, a twierdzę Gubin w jeden dzień, 22 lutego!!!

Publiczne obwieszczenie gubeńskiego nadburmistrza Erika Schmiedicke i starosty NSDAP Schlossarka o ewakuacji miasta z powodu zbliżającego się frontu ogłoszono 6 lutego 1945 roku. 14 lutego ostatni pociąg ewakuacyjny opuścił gubeński dworzec kolejowy, a 19 lutego ukazało się ostatnie wydanie "Gubener Zeitung" Alberta Koeniga. 19 lutego Rosjanie zażądali poddania miasta, na co nie zgodzili się: komendant płk Berger, starosta powiatu Schlossarek i nadburmistrz Schmiedicke. Ze stanowisk niedaleko folwarku wsi Pole ciężka artyleria radziecka ostrzeliwała Guben 24-25 lutego. 27 lutego dokonało się dzieło zniszczenia kościoła farnego, gdzie przechowywano akta, dokumenty SS. Najpierw ogniem zajęła się wieża, dzień później zawalił się dach. Od wysokiej temperatury 1 200°C roztopiły się cegły.

Hermann Hausman, inspektor miejski, dowódca kompanii Volksturmu, po kursie w Poczdamie, w kwietniu 1945 r. odwiedził zniszczony dom przy Grüne Wiese (ul. Piastowska), nie napotkawszy żadnego czerwonoarmisty. St sierż. Jewgienij Iwanowicz Winogradow pod datą 18 kwietnia 1945 r. zapisał, że Niemcy wycofali się za Nysę, pozostawiając na wschodnim brzegu mały przyczółek, a "21 kwietnia nasi sforsowali Nysę w pobliżu mostu, zajmując po drugiej stronie rzeki przyczółek o szerokości 400 metrów". Z historii miasta, jakiej uczą się Niemcy, wynika, iż oddziały 33 Armii I Frontu Białoruskiego zajęły Guben 24 kwietnia 1945 r.

Stachanowskie tempo radzieckiej propagandy, przyjęte przez Polaków, widać było też na przykładzie historii Kostrzyna nad Odrą. Radzieckie Biuro Informacyjne podało, iż miasto Kostrzyn (Küstrin) zdobyto 12 lutego 1945 r. i tej okazji w Moskwie oddano salut artyleryjski. Wzmiankowany wyżej WPH informował, że Kostrzyn wyzwoliły armie I Frontu Ukraińskiego 12 marca 1945 r. Dwa źródła - dwie różne daty. Ironicznie można stwierdzić: - Nauka radziecka. Podpuścić, zaciemnić obraz i skłócić dyskutantów. Walki o zdobycie miasta trwały faktycznie do 30 marca (poddało się wtedy Stare Miasto i Cytadela). Dopiero Andrzej Toczewski w 1998 r. w monografii o mieście wyjaśnił sprawę.
Wyzwolenie Guben czy zdobycie Gubina? Wyzwalać a zdobywać, to nie to samo. No bo jak wyzwalać niemieckie miasto od Niemców, gdzie większość głosowała przed wojną na NSDAP Adolfa Hitlera i wcale nie chciała wyzwolenia przez Armię Radziecką. W roku 1944-45 można było wyzwalać Kostopol, Wilno, Lublin, Kraków, Częstochowę i tysiące miejscowości w Rzeczypospolitej Polskiej, ale nie można było wyzwalać niemieckich miast i wiosek leżących w granicach państwa niemieckiego, jak np. Breslau (Wrocław), Schenkendorf (Sękowice), Amtitz (Gębice), Guben (Gubin), Berlin... Wyzwolenie to uwolnienie spod przemocy wroga. Zdobycie to odebranie coś komuś przemocą, zagarnięcie w walce zbrojnej, czyli przemocą.

Na Kremlu też mówiono i pisano w "Prawdzie", że 17 września 1939 r. Armia Czerwona wyzwoliła zachodnią Białoruś i zachodnią Ukrainę, a przecież zaatakowała, zdobywała polskie Kresy Wschodnie.
Wracając do "wyzwolenia" Gubina w lutym 1945 roku. Dawniej tak pisano, no bo kłopoty z dotarciem do źródeł i kto by śmiał przeciwstawić się oficjalnej wersji? Przyjęto datę zdobycia miasta 22 lutego 1945 r. i koniec. Kropka. Zamiarem W. Łabęckiego nie jest "przewracanie" podręczników, przyzwyczajeń gubińskich i obchodzonych uroczystości. Jakim prawem. Sam mieszka w Gubinie od 20 lat. Symbole są ważne, ale warto wiedzieć jak było!
Gubinianie pamiętając o przeszłości, patrzą w przyszłość i dalej, wspólnie z mieszkańcami Guben budują zręby euromiasta, Doppelstadt (podwójnego miasta) Gubin-Guben.