Tajemnicze płyty nagrobne z Żagania czekają na odszyforwanie. Jest kilka hipotez, skąd mogą pochodzić!

Wczoraj (w środę 5 lipca 2023) pisaliśmy o tajemniczym i bardzo cennym znalezisku przy wejściu na Mały Most w parku, od strony targowiska przy ul. Rybackiej. Pracownicy ŻWiK usuwający awarię wodociągu znaleźli w wykopie zabytkowe płyty nagrobne z 1691 roku. Jest ich prawdopodobnie znacznie więcej, bo w latach 50-60. XX wielu zostały użyte do pokrycia kanału ciepłowniczego, wiodącego z centrum miasta, przez park, w stronę ul. Dworcowej. Skąd pochodziły kunsztownie wykonane płyty nagrobne? Na razie nie wiadomo. Najpierw trzeba odczytać pisane gotykiem transkrypcje, wykonać pracę detektywistyczną i ustalić możnowładcę, z którego grobu zostały zabrane. Na tej podstawie w dawnych księgach będzie można ustalić ich miejsce.

- Kładka w parku została wykonana w 1966 roku - Wskazuje Piotr Duchno. - W tym samym roku zburzono kościół ewangelicki (przy pl. Królowej Jadwigi. Pozostała tylko wieża widokowa). Teraz należy już tylko połączyć fakty.
Jednak archeolog Oktawian Wróblewski zaznacza, że kościół ewangelicki, Trójcy Świętej powstał w 1709, zaś na nagrobku jest data 1691, więc nie może on pochodzić z tego kościoła.
- Trzeba wiedzieć, iż po 1945 r. kiedy "porządkowano" Żagań, wszelkie niepolskie ślady historii usuwano z przestrzeni miejskiej - przypomina regionalista Mirosław Kasztel. - Jest kilka miejsc w Żaganiu, gdzie zakopywano np. obeliski, pomniki, elementy pomników świadczące o niepolskiej przeszłości miasta. Są raczej nie do odzyskania w większości, ale obelisk poświęcony np. Weisflogowi można odzyskać...
- To samo dotyczy cmentarza "żydowskiego", bo tak go nazywaliśmy, koło stadionu Czarnych. Jako szczyle tam chodziliśmy się bawić, popalać fajki. Były tam piękne marmurowe i granitowe grobowce - opowiada Ryszard Badowski. - Bajka! Potem zlikwidowano go i postawiono wojskową stację radarową.

- Ustalenia dotyczące płyt nagrobnych (epitafijnych) muszą być poprzedzone badaniami konserwatorskimi i epigraficznymi - tłumaczy Oktawian Wróblewski z pracowni Relikt. - Trzeba przetłumaczyć z języka staroniemieckiego napisy wygrawerowane i prawdopodobnie polichromowane. Dokładne oczyszczenie umożliwi być może odszukanie tzw. gmerków kamieniarskich, czyli znaków mistrza kamieniarskiego, który wykonał taką płytę nagrobną (jeżeli takowe są i zachowały się w stanie umożliwiającym odczytanie). Konieczna jest też analiza surowcowa, czy płyta została wykonana np. z piaskowca, a jeżeli tak to skąd mógł pochodzić? Należy także wykonać ekspertyzę kamieniarską konserwatorsko-porównawczą, aby znaleźć analogie formalne dla takich płyt (np. cmentarz w Bytomiu Odrzańskim posiada bogate i liczne przykłady płyt nagrobnych XVII-wiecznych i nie tylko w lapidarium na cmentarzu komunalnym) Dopiero na tej podstawie można będzie wysunąć wnioski.

Duży cmentarz w Żaganiu funkcjonował w XVII wieku np. przy kościele św. Ducha, obecnie teren tzw. skweru Keplera - dodaje archeolog. - Było tam zapewne mnóstwo takich płyt i to potencjalne miejsce skąd mogły pochodzić również płyty znalezione w wykopie, zwłaszcza ta płyta z jasnożółtego piaskowca w czterech fragmentach, z piękną bordiurą (margines płyty bogato obramowany i ornamentowany). O funkcjonowaniu cmentarza można znaleźć informacje m. in. na tablicach informacyjnych przy placu Keplera.

O. Wróblewski przedstawia plan miasta CH. F, Wredego z XVIII wieku, na którym jest widoczny sporych rozmiarów cmentarz przy kościele św. Ducha, obecnie przy skrzyżowaniu ul. Armii Krajowej. Być może znalezione w wykopie płyty pochodzą właśnie z tego cmentarza, chociaż zastrzega, że są to jedynie hipotezy.

Czytaj również na naszym portalu