Od kilkudziesięciu lat Wacław Nycz z Nietoperka pod Międzyrzeczem zbiera rozmaite pamiątki związane z Kresami Wschodnimi, skąd pochodzą jego rodzice. Ma także sporą kolekcję rozmaitych eksponatów związanych z historią naszego regionu. Jednym z ciekawszych jest mapa z 1943 r.
- Przedstawia przedwojenne granice II Rzeczpospolitej, ale ówczesne niemieckie miasta w Brandenburgii czy na Pomorzu mają polskie nazwy. Tak jakby jej autorzy dwa lata przed zakończeniem wojny wiedzieli, jak będą wyglądać powojenny układ polityczno-administracyjny w tej części Europy - zaznacza.
Mapę wydano w Genewie w 1943 r. dla polskich oficerów internowanych w Szwajcarii. Jej autorem jest Michał Janiszewski, a wydawcą Wszechświatowy Komitet Związków Młodzieży Chrześcijańskiej (YMCA). To prawdziwy rarytas dla kolekcjonerów i historyków. Ciekawostką jest przedwojenny Landsberg an der Warthe, czyli Gorzów Wielkopolski. Stolica regionu zaznaczona została na tej mapie jako Kobyla Góra.
Zdecydowała Wielka Trójka
Fragment mapy z Kobyla Górą, czyli obecnym Gorzowem Wlkp.
(fot. Dariusz Brożek)
Dyrektor Archiwum Państwowego w Gorzowie Wlkp. dr Dariusz Rymar wyjaśnia, że polskie nazwy miejscowości z ówczesnej Brandenburgii występowały w wielu publikacjach i mapach sprzed 1945 r, co było związane ze słowiańską metryką tych terenów. Już w latach 30. XIX w. pojawił się Gorzow promowany przez niektórych badaczy. Kobylą Górę prawdopodobnie lansował natomiast na początku XX w. ks. Stanisław Dołęga-Kozierowski.
- Skojarzył punkt topograficzny Kobelberg, czyli Kobylą Górę ze znajdującym się na obrzeżach miasta Kuhburgiem, który można przetłumaczyć jako Krowi Gród - wyjaśnia D. Rymar, który jest badaczem i znawcą dziejów Ziemi Lubuskiej.
Nieoficjalnej nazwy Kobyla Góra używali kolejarze, którzy przyjechali do Gorzowa kilka tygodni po zajęciu miasta przez Rosjan w 1945 r. Reliktem tych czasów jest obecna ulica Kobylogórska. Równolegle stosowano jednak termin Gorzów nad Wartą, a w 1946 roku ustanowiono oficjalną nazwę Gorzów Wielkopolski.
Obecne nazwy mają na mapie W. Nycza m.in. miasta z wielkopolskim rodowodem - Skwierzyna, Międzyrzecz i Wschowa, które zostały utracone przez Rzeczpospolitą po jej drugim rozbiorze w 1793 r. Za to Sulechów (niem. Züllichau) opisany jest jako Cylichowo. Z kolei Świebodzin (niem. Schwiebus) występuje jako Świbuz. Czyli zachowano jego niemiecką nazwę, ale w spolszczonej transkrypcji.
Ówczesny Grünberg nazywa się Zielona Góra. Międzyrzecki regionalista Andrzej Chmielewski zaznacza, że obecna nazwa samorządowej stolicy województwa jest językową kalką wcześniejszej.
- W przypadku Zielonej Góry jej nazwę przetłumaczono po prostu z niemieckiego na polski. O zmianie przedwojennych granic naszego kraju Stalin rozmawiał z Churchillem i Rooseveltem już podczas konferencji w Teheranie pod koniec listopada 1943 roku. Alianci wyrazili zgodę na ich przesunięcie na zachód aż do linii Odry w zamian za odebranie Polsce kresów wschodnich. Te plany były powszechnie znane, lub przynajmniej oczekiwane. Potem przypieczętowano je w Jałcie i w Poczdamie - mówi Chmielewski.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
