Historia kostrzyna nad odrą

Te zdjęcia zna wielu mieszkańców Kostrzyna. Pojawiały się już w internecie i różnego rodzaju publikacjach. Teraz jednak wyglądają zupełnie inaczej. Mieszkaniec miasta i pasjonat historii postanowił poddać je obróbce cyfrowej i... pokolorować. Fotografie ożyły!

Niemal 60 dni trwały zaciekłe walki o Kostrzyn w 1945 r. Rosjanie liczyli, że zdobędą miasto z marszu. Nic z tego. 95 procent zabudowy legło w gruzach, starówki nigdy nie odbudowano.

Album po byłym dowódcy 66. batalionu saperów w Kostrzynie nad Odrą trafił w ręce mieszkańca miasta. Udało nam się zajrzeć do albumu i zobaczyć archiwalne już zdjęcia. Zobacz, jak kiedyś ćwiczyli żołnierze m. in. z Kostrzyna.

Paweł Lewandowski nie mieszka już w Kostrzynie, ale wciąż zbiera pamiątki związane z miastem. - Moja pasja zaczęła się lata temu - mówi. I pokazuje swoje zbiory. A te robią wielkie wrażenie!

„My mieszkańcy” – taką nazwę ma album, który powstaje właśnie w internecie. Pasjonat historii poprosił kostrzynian o wysyłanie zdjęć sprzed lat. Udział w akcji wziąć może każdy.

Kilkaset zdjęć wykonanych w latach 1960-1980 w Kostrzynie nad Odrą miało iść na śmietnik. Cudem je ocalono. Część z nich została już wywołana i robią prawdziwa furorę w internecie. Nigdy wcześniej nie były publikowane.

Patrząc na te zdjęcia aż trudno uwierzyć, że tak bardzo zniszczone miasto mogło się odrodzić. Kostrzyn nad Odrą tuż po zakończeniu walk w 1945 r. wyglądał jak morze ruin. Niewiele było domów, które nadawały się choćby do remontu. Doskonale obrazują to zdjęcia w rosyjskich archiwów. 30 marca minęło dokładnie 76 lat od zakończenia krwawych i wyniszczających walk o zdobycie kostrzyńskiej twierdzy. Przez wielu miejsce to było nazywane „wrotami do Berlina”. Nic dziwnego, że Niemcy z taką zaciekłością bronili ówczesnego Küstrina. Wokół miasta powstały okopy i transzeje. Wiele wiaduktów w mieście zostało przerobionych na barykady. Powstały punkty oporu. To wszystko miało zatrzymać, albo choćby spowolnić walec Armii Czerwonej, który parł na zachód, w stronę stolicy Niemiec. Rocznicę zakończenia walk o Kostrzyn przypomniało Muzeum Twierdzy Kostrzyn. Historycy szacują, że zniszczeniu uległo około 90 proc. zabudowy całego miasta. Najbardziej ucierpiało Stare Miasto, które po dziś dzień nie zostało odbudowane. Był to ostatni bastion obrony Niemców przed wycofaniem się na drugi brzeg Odry. Rosjanie zaciekle bombardowali starówkę. Gorsza wytrzymałość budynków i zaciekły opór skutkowały tym, że 95 proc. tej części miasta przestała istnieć. Walki o Kostrzyn trwały 59 dni. W tym czasie czerwonoarmiści kilkukrotnie szturmowali twierdzę. Opór Niemców był zaciekły. Kostrzyn zdobywano etapami. W wyniku walk cała miejska infrastruktura przestała istnieć. Zaledwie kilka budynków użyteczności publicznej nadawało się do odbudowy. Rosjanie ocalili też kompleksy koszarowe. Prawdopodobnie dlatego, aby później zaadaptować je na własny użytek. Zniszczono sieć wodociągową, kanalizacyjną, elektryczną i gazową. Przestała istnieć komunikacja miejska. Przed działaniami wojennymi po terenie Kostrzyna jeździły tramwaje elektryczne. W pierwszych miesiącach 1945 r. cały tabor przestał istnieć. Dziś w mieście niemal nie ma śladów, że niegdyś kursowały tu tramwaje. Ślady trakcji możemy zobaczyć na Bramie Berlińskiej i dworcu kolejowym. Ślady po szynach tramwajowych widać na odcinku starej drogi przy ul. Sportowej. Zniszczeniu uległy niemal wszystkie kostrzyńskie mosty. Rosjanie po zdobyciu miasta zmuszeni byli naprędce tworzyć nowe i odbudowywać stare przeprawy, którymi mogliby przerzucić sprzęt i ludzi na drugą stronę Odry i Warty i utrzymać tym samym linie zaopatrzeniowe dla atakującej armii. Z relacji wojskowych i pierwszych cywilnych osadników wynika, że warunki życia w zrujnowanym mieście były koszmarne. Niemal nie nadawało się do zamieszkania. Wszędzie były sterty gruzów, budynki były uszkodzone, zniszczone lub zrównane z ziemią. Wszędzie zalegał wojskowy sprzęt, były tony niewybuchów i setki, jeśli nie tysiące ludzkich zwłok. Po wojnie trzeba jednak było uruchomić ważny węzeł kolejowy, który się tu znajdował. To właśnie kolejarze i ich rodziny jako jedni z pierwszych wzięli na siebie ciężar zamieszkania w zniszczonym Kostrzynie. Ślady wojny są widoczne w Kostrzynie po dziś dzień, choć trzeba mieć czujne oko, aby je wypatrzeć. Niektóre mury wciąż noszą ślady po pociskach i odłamkach. Zrujnowane pozostałe Stare Miasto. Niegdysiejsza, tętniąca życiem starówka nazywana jest dziś Kostrzyńskimi Pompejami. Po kilkupiętrowych kamienicach, zamku, kościele, ratuszu, szkole i wielu innych, monumentalnych niegdyś budowlach, do dziś przetrwały jedynie metrowej wysokości murki. Zdjęcia w galerii pochodzą z Centralnego Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej. Pozyskane zostały poprzez serwis https://pamyat-naroda.ru/ . Za pośrednictwem tej strony udostępniane są archiwalia z czasów II wojny światowej.

Pasjonaci historii ze stowarzyszenia Perkun po raz kolejny odwiedzili Stare Miasto w Kostrzynie nad Odrą. Tym razem powstał niezwykły film, dzięki któremu możemy zobaczyć, jak starówka wyglądała przed wojną i tuż po jej zakończeniu.

Zwłoki były częściowo zmumifikowane. Ktoś zadał sobie sporo trudu, żeby ukryć ciało w jednej z piwnic na Starym Mieście. Były pod kopcem ułożonym z kamieni. Ciało Janusza Woźniaka znaleziono przypadkiem po trzech latach od jego zaginięcia. Jak zginął? Tego do dziś nie wiemy...

Niemiecki granatnik przeciwpancerny panzerschreck od zakończenia odnaleziony na terenie Starego Miasta w Kostrzynie. Spoczywał w zawalonej piwnicy do zakończenia II wojny światowej. - To nie lada znalezisko - mówią członkowie stowarzyszenia Perkun, którzy wygrzebali granatnik spod gruzów.

Kostrzyńskie Stare Miasto to wciąż teren, gdzie na każdym kroku napotkać można ślady przeszłości. Również pod ziemią. Wystarczy wbić łychę koparki...

Masa śmieci i zniszczony sprzęt – taki krajobraz zostawiają po sobie imprezowicze, którzy „odwiedzają” teren starego miasta. Dyrekcja muzeum ma dość i zaczęła o imprezach informować policję.

Piękny zamek, kościół, gmachy miejskich instytucji, promenada, skwery, do tego tramwaje i gwar na ulicach – tak przed 1945 r. wyglądało kostrzyńskie Stare Miasto. Do dziś ocalały jedynie mury twierdzy, która miała je bronić.

Helena Kozerska urodziła się 9 marca 1920 roku. Do Kostrzyna nad Odrą przyjechała tuż po wojnie. Była jedną z pierwszych osadniczek. Miała tu zostać sześć tygodni. Została na całe życie.

Minęło około pół roku od zakończenia II wojny światowej, gdy na bastionie Król w Kostrzynie nad Odrą z wielką pompą otwarto cmentarz żołnierzy radzieckich. Jego charakterystycznym elementem była betonowa iglica i armata, zwrócona w kierunku Berlina.

Ta bitwa rozpoczęła się 31 stycznia 1945 r. Pochłonęła nawet 10 tys. ludzkich istnień. W wyniku walk o Kostrzyn około 90 proc. jego zabudowy legło w gruzach. Stare Miasto po wojennych zniszczeniach już się nie odrodziło. Do dziś pozostaje ruiną i świadectwem okropieństwa wojny.

Członkowie stowarzyszenia Perkun znowu penetrują kostrzyńskie piwnice na Starym Mieście. Tym razem znaleźli przedmioty, które przeleżały w podziemiach od 1945 r. Mogę one świadczyć, że w tej konkretnej piwnicy było pomieszczenie sztabu lub punkt łączności.

To nietypowa instalacja. Na Starym Mieście jedna przy drugiej zamontowano ponad 20 studzienek kanalizacyjnych, które zostały zdemontowane w czasie różnych inwestycji na terenie miasta. Pracownicy Muzeum Twierdzy Kostrzyn chcą je ochronić przed zniszczeniem i wyeksponować dla turystów.

Zawalające się piwnice, odpadające cegły, niszczejące ściany kamienic – tak teraz wygląda dawne Stare Miasto w Kostrzynie. I choć starówkę zwiedzają tysiące ludzi, to nie ma pomysłu, jak ją ratować. - To trudne i bardzo kosztowne – mówią eksperci.

Od kilku tygodni dziki upodobały sobie trawiasty teren na bastionie Brandenburgia. Efekt jest taki, że posiana kilka lat temu trawa została zupełnie przeorana przez te zwierzęta. Na wiosnę trzeba będzie wyrównać ziemię i posiać trawę na nowo.

Chłód, wszechobecny, gryzący pył, walający się pod butami gruz. I zapach. W powietrzu czuć spaleniznę i medykamenty. A od czasu, gdy umierali tu ludzie, minęły już przecież 74 lata.

12.835 – tyle osób kupiło bilety i zwiedziło ekspozycję muzealną w bastionie Filip na Starym Mieście w Kostrzynie nad Odrą. To o ponad 11 proc. więcej, niż przed rokiem. Ruch turystyczny jest tak duży, że muzeum zaczyna brakować kadry do jego obsługi.